بهترین متدهای آموزش موسیقی به کودکان چیست؟

اهمیت یادگیری موسیقی در سنین پایین سبب ایجاد شدن یک شاخه از موسیقی به نام آموزش موسیقی کودک شده است. کودکان دنیای متفاوتی دارند بنابرین برای یاد دادن موسیقی به کودک باید از روش های مخصوص استفاده کرد. تمامی ویژگی های کودکان را باید در نظر گرفت تا بتوان استعداد آن ها را در زمینه موسیقی شکوفا کرد.

اهمیت یادگیری موسیقی در سنین پایین

شروع موسیقی از سنین پایین بهترین تاثیر را در یادگیری و پرورش استعداد کودکان دارد. کودکان در سنین پایین در شکل گیری شخصیت و کسب مهارت انعطاف پذیری دارند و باید کودکان را از ابتدا در معرض موسیقی قرار داد و آن ها را وارد دنیای موسیقی کرد. آموزش دادن موسیقی از ابتدا به کودکان تاثیر زیادی در پرورش استعداد کودک و تبدیل کردن آنها به یک استاد موسیقی در آینده دارد همانطور که اکثر اساتید و نابغه های موسیقی از سنین پایین آموزش موسیقی را شروع کرده اند. از فرصت و قابلیتی که کودکتان در یادگیری دارد به بهترین نحو استفاده کنید تا از آن ها یک استاد موسیقی بسازید.

مزایای آموزش موسیقی کودکان

برای اینکه دلیل وارد کردن کودکمان به دنیای موسیقی را بدانیم باید از مزایای شگف انگیزی که یادگیری موسیقی در همه بخش های زندگی کودک دارد آگاه باشیم. تاثیرات و مزایای موسیقی روی کودک را در ادامه بخوانید:

• افزایش هوش کودک: فرایند یادگیر موسیقی و درگیر شدن بچه ها با موسیقی آیکیو مغزشان را زیاد می کند چون موسیقی از بخش های مختلفی از مغز استفاده می کند.
• توانایی درک بهتر مفاهیم: قدرت ذهن کودکانی که موسیقی کار می کنند به مرور زمان بیشتر می شود و توانایی درک اطلاعات و مفاهیم را بهتر دارند.
• افزایش خلاقیت: قدرت تجسم و خلاقیت کودکان با تمرین موسیقی تقویت میشود و می توانند در سایر بخش های زندگی ازآن استفاده کنند.
• بهتر شدن عمکرد درسی: برخی از والدین تصور می کنند که فعالیت موسیقی برای کودک باعث کاهش عملکرد درسی و نرسیدن به درس می شود در صورتی که تحقیقات برعکس این را نشان داده اند. طبق تحقیقاتی که در مدارس آمریکا انجام شده است نمره و عمکلرد درسی دانش آموزانی که ساز مینواختند بهتر از سایر بچه ها بوده است. که دلیل اصلی آن افزایش تمرکز با تمرین های موسیقی است که دردرس خواندن هم تاثیر مثبت می گذارد.
• تقویت زبان: شباهت زیاد یادگیر موسیقی به یاگیری زبان باعث تقویت و یادگیری بهتر زبان های خارجی در کودکانی که فعالیت موسیقی انجام می دهند می شود.
• آرامش بیشتر: آرامش بیشتر بچه با تمرین های موسیقی و کم شدن پرخاشگری که در بعضی از کودکان مشاهده می شود.

۸ نکته مهم درباره آموزش موسیقی به کودکان

• هدف از آموزش موسیقی به کودک

با توجه به روش های موجود چنانچه با هدف فراگیری سریع نواختن ساز توسط کودک خردسالتان پا به آموزشگاهها می گذارید چند سالی زود آمدید! شما در هر سنی می توانید نواختن ساز را فرابگیرید و در آن استاد هم بشوید ولی آموزش موسیقی به خردسالان و همراه کردن دائمی رشد آنها با موسیقی فوایدی به مراتب بیشتر از نواختن یک ساز برای شما به همراه خواهد داشت.

• سن پذیرش هنرجو

بهتر است کودک قادر به تشخیص الفبا باشد. مثلا دوره مهد یا سال اول ابتدایی را گذرانده باشد. در این صورت قادر به تشخیص و تطبیق نت ها و علائم موسیقی نیز خواهد بود. بنابراین در حالت معمولی سن بالای شش سال مناسب خواهد بود. اگر سن کودک کمتر از این است، حداقل باید قادر به تشخیص اشکال مختلف از هم باشد. مثلا یکی از تست هایی که انجام می دهند تا ببینند آیا کودک آمادگی یادگیری پیانو را دارد این است که از کودک می خواهند با نگاه کردن به کلاویه های پیانو، دسته های دو تایی کلاویه های مشکی را تشخیص داده و روی آنها را با یکسری کارت بپوشاند. اگر کودک با چند بار تلاش موفق به این کار نشد، به این معنی است که باید هنوز صبر کنید.
به عنوان نشانه دیگری از آمادگی کودک، خود می توانید به رفتار او در حین نگاه کردن یا گوش کردن به یک کتاب داستان مصور دقت کنید. اگر در حین گوش کردن به کتاب داستان و نگاه کردن به تصاویر آن کاملا غرق در داستان شده و سوالاتی در رابطه با عکس ها می پرسد، این یک نشانه ی مثبت خواهد بود چرا که تمرین موسیقی معمولا به این معنی خواهد بود که حداقل ده دقیقه بصورت مداوم بتواند حواسش را روی یک کار خاص جمع کند. برای بعضی از بچه ها این ده دقیقه ممکن است به اندازه صد سال به نظر بیاید.

• فراگیری

بنا به دلایل مختلفی که مهمترین آنها میتواند عدم استقبال خانواده ها باشد، آموزش فراگیر موسیقی به کودکان هنوز در ایران آغاز نشده و البته آنطور که می دانیم در جاهای دیگر دنیا هم هنوز به صورت فراگیر متداول نیست.
متداول ترین روش آموزش موسیقی در ایران روش اُرف هست که کلاس های آن به کلاس اُرف معروف است. در ایران آموزشگاه هایی که مطابق این روش کار می کنند بچه ها را از حدود ۳ یا ۴ سالگی برای آموزش می پذیرند. در برخی از این آموزشگاه ها برای شروع آموزش به خردسالان، در ترم اول کودک باید به همراه مادرش در کلاس حضور داشته باشد تا با محیط کلاس و… آشنا شود و خو بگیرد.
به دلیل عدم تشکیل خصوصیت فراگیری مستقیم در خردسالان، محتوای ترم های اول این کلاس ها بیشتر بازی موسیقی و تشویق کودک به عکس العمل مناسب در برابر شنیدن موسیقی و نهادینه کردن آن در ذهن کودک از این طریق است.

• طول دوره

طول دوره اُرف در هر آموزشگاه بر اساس منطقه ای که در آن قرار دارد، انتظارات مشتریان و گروه های سنی کودکان و… متفاوت و از دوره فشرده یک ساله تا حدود دو سال متغیر است. در این کلاس ها کودکان در گروه های سنی مربوط به خود قرار گرفته تا از هر نظر شرایط یکسانی بر آموزش آنها حاکم باشد (محتوا و طول دوره برای گروه های سنی مختلف متفاوت خواهد بود).

• سازهای آموزشی در آموزش ارف

آموزشگاه ها در کنار سازهای اصلی اُرف در بیشتر مواقع فلوت ریکوردر را هم به عنوان یک ساز مناسب برای کودکان در آموزش ها جای میدهند. نکته قابل توجه این که هر نوع آموزش موسیقی به کودک مساوی با روش اُرف نیست و ممکن است برخی از افراد و آموزشگاه ها از این نام برای جذب مشتری و کسب درآمد بیشتر استفاده کنند.

• آیا کودک من استقبال خواهد کرد؟

گروهی از موسیقیدانان اعتقاد دارند کودکان در زمینه هوش موسیقایی متفاوت از یکدیگر به دنیا می آیند و گروهی دیگر بر این باورند که این توانایی ها اکتسابی بوده و از راه آموزش صحیح قابل دریافت است. جدای از این امر باید گفت، اینکه کوچولوی شما از موسیقی و کلاس های مربوط به آن استقبال خواهد کرد یا نه به چند چیز بستگی دارد:

• روابط عمومی کودک و وضعیت ارتباط وی با بچه های هم سن و سال خودش
• روش آموزشگاه مربوطه در خصوص آموزش موسیقی به خردسالان و تجربه مربی در آموزش موسیقی به کودکان و مهارت او در جذب و همراه کردن آن ها با کلاس (به عبارتی مربی باید یک روانشناس کودک خوب هم باشد)
• توجه والدین، نوع برخورد آنها با فعالیت های فرزندشان، سعی در تشویق کودک و عدم ایجاد هیچگونه استرس از طرف آنها در راه یادگیری موسیقی.
• توجه شما نباید دچار افراط یا تفریط باشد و نیز در حد توانایی های کودک انتظار داشته باشید.

همراهی والدین در امر آموزش

نکته ای که مربوط به خود شما بعنوان پدر و مادر کودک می شود این است که در واقع تا قبل از هشت سالگی، انتظار این است که شما نیز به همراه کودک (حتی بیشتر از او) روی تک تک درس ها وقت گذاشته و در تمام تمرینات او را همراهی کنید. در واقع میزان پشت کار و علاقه شما است که میزان پیشرفت و علاقه ی او را تعیین خواهد کرد. چرا که در این سن و سال انتظار اینکه کودک از روی علاقه یا تعهد بخواهد تمرین ها را انجام دهد، انتظار زیادی است. بنابراین باید ببینید که آیا خود شما می توانید تا این حد به اینکار پایبند باشید یا نه چرا که یک شروع بد، ممکن است به این معنی باشد که کودک تا آخر عمرش علاقه ای به تکرار این تجربه نداشته باشد.

چگونه به فرزندمان در سن مناسب برای یادگیری موسیقی کمک کنیم؟

به لحاظ تئوری و متد آموزشی، می توان کودکان را از سن ۳ سالگی برای پیانو آموزش داد که اگر کودک آمادگی اش را داشته باشد، بهترین دوره برای رشد مهارت های موسیقی او خواهد بود. معروف ترین متد آموزش پیانو برای کودکان نیز “متد سوزوکی” است که اگر درست اجرا شود نتایج بسیار خوبی خواهد داشت. فلسفه ای که پشت سر این متد است می گوید: “اول شخصیت، بعد مهارت”. در واقع آقای سوزوکی معتقد بود: “آموزش موسیقی هدف اصلی من نیست، من می خواهم شهروندانی خوب و انسانهایی متعالی تربیت کنم. اگر کودکان از بدو تولد به موسیقی خوب گوش دهند و خود نیز نحوه اجرای آنرا یاد بگیرند، اینکار باعث خواهد شد تا حساسیت، نظم و عشق و علاقه ی آنها نیز گسترش یافته و به تدریج صاحب قلبی زیبا گردند”.
خوشبختانه کودکان می توانند با «پیانوی دیجیتال» نیز آموزش های خودشان را شروع کنند. شاید پیانوی دیجیتال در این مورد این حسن را نیز داشته باشد که چون همیشه کوک است، گوش آنها نیز به درستی آموزش می بیند.

بهترین روش های آموزش موسیقی کودک

روش ماریا مونته سوری

مونته سوری یک پزشک بود و روش آن بیشتر جنبه های تربیتی دارد تا موسیقیایی. او معتقد بود، مربی کودک باید گام به گام با کودک همراه باشد نه اینکه مثل کودک رفتار کند اما حداقل بداند که چگونه باید با یک کودک رفتار کرد به عقیده او کودک کسی نیست که فقط در معرض اتفاقات قرار می گیرد بلکه کسی است که باید به وسیله ارادت اتفاقات را به وجود آورد و خلق کند یعنی فراگیری کودک بسیار آزاد است و آن را در هیچ سیستمی نمی توان محدود کرد و اشیا بهترین مربیان کودک هستند.

روش امیل ژاک دالکروز

او معتقد بود یکی از زیرساخت های تعلیم و تربیت کودکان باید رشد هوش و شعور موسیقی آن ها باشد. وی سیستمی را تدوین کرد که اساسی ترین آن بداهه خوانی در سلفژ و سرایش بود اما در عمل با حرکاتی مواجه شد که خود آن را اوریتمیک نام گذاشت. اوریتمیک یک دوره حرکات بود که کودکان را از طریق حرکات فیزیکی به درک مشخصی از مفاهیم و عناصر موسیقی مثل ملودی، هارمونی، فرم و سبک راهنمایی می کرد. در این روش دست زدن، پریدن، مکالمه، آوازخواندن و غیره همه به کار گرفته می شد. اشتراک دالکروز و سوری در اهمیت فراوانی است، که به آواز خواندن می دادند. دالکروز می گوید حتی اگر آواز خواندن در روز یک ربع ساعت هم باشد باید جزئی از برنامه هر روز کودک باشد. فعالیت های شنیداری و روند های حرکتی و بعد از آن استفاده از نت های سل و می سپس آواز خواندن با همین دو نت پرورش صدای تک تک کودکان را تقویت و بداهه نوازی آنها را رشد می دهد. علاوه بر اینها اهمیت حرکات فیزیکی در روش دالکروز بسیار زیاد بود.

روش کارل ارف

ارف تاکید بسیاری بر خلاقیت و بداهه پردازی داشت اولین هدف موسیقی را پرورش خلاقیت و کشف توانایی های بالقوه کودکان می دانست. یکی از ویژگی های روش ارف درمانی بودن آن است. روش ارف برای درمان مشکلاتی مثل تکلم بسیار مفید. روش کارل ارف به روش ارف-شولورک نیز معروف است. در روش ارف برای آموزش ریتم به کودکان از کلمات آشنا و ملموس مثل اسم حیوانات استفاده می شود. او برای آموزش صداهای موسیقیایی مثل دالکروز ابتدا از دو نت تسل و می استفاده می کرد و بعد از دوماه آموزش سراغ نت های دیگر و اصوات دیگر می رفت. بعد از آن دو نت، نت لا به نت ها اضافه می شود و سپس بعد از مدتی نت های دو و ر به اضافه می شوند و به همین ترتیب نت های ۵ صدایی پنتاتونیک شکل می گیرند همین ویژگی باعث شد از نظر تئوری روش ارف از روش های گذشته کامل تر باشد از ترانه ها و ملودی های و آوازهای محلی که بیشتر در گام پنتاتونیک بودند استفاده می کرد، تمرین آهنگ های مخصوص کودکان را در این گام تنظیم کرده و معتقد بود که گام پنج نتی پنتاتونیک برای کودکان خوشایند تر است با تغییر در سال هایی که در جنوب شرقی آسیا رواج داشت سازهای برای کودکان به وجود آورد که به سازهای ارف معروف شدند.

روش زلاتان کدای

کدای سواد موسیقی در سه جنبه خواندن و نوشتن و تفکر موسیقی رشد می داد و به همین دلیل سنین ۳ تا ۵ سالگی را از لحاظ تربیت موسیقی بر سنین دیگر ارجح می دانست او می گوید تمرین جدی و کارگروهی هم توانایی کودک و هم فرهنگ را پایه ریزی می کند. او نیز موسیقی ها و آوازهای محلی به زبان مادری را بیشتر ترجیح می دهد و می گوید بهتر است که کودک پس از دستتیابی به آنها به دنبال موسیقی های خارجی برود. او بر آواز خوانی و بازی های آوازی گروهی تاکید داشت برای شروع آموزش سرایش از نت سل و می استفاده می کرد. کدای فواصل پنتاتونیک را برای کودکان مناسب می دانست و معتقد بود فواصل نیم پرده برای کودکان نامناسب است. ضعف متد کدای نیز در همین اصل است زیرا به دلیل بکر بودن گوش کودکان که به اصطلاح گوش هارمونیک نامیده می شود، آنها آماده پذیرش هر فاصله هستند و فرقی ندارد که یک پرده باشد یا نیم پرده و حتی ربع پرده در متد کدای آواز خوانی بدون ساز، آواز های کوتاه، حرکت های آزاد مهارت های ریتمیک تربیت گوش و حافظه موسیقی هایی بسیار مورد توجه می باشد.

روش موسیقی کودک ادگار ویلمز

ویلمز می گوید اولین آوازهایی که کودکان فرا می گیرند در بطن مادر است و موسیقی از رحم مادر شروع می شود. او می گوید کودک تا قبل از شش سالگی باید موسیقیدان شود البته نه به این منظور که نواختن یک ساز را به طور کامل فرا بگیرد، بلکه جهت شناخت موسیقی و درک بنیان های اساسی موسیقی. در نگرش ویلمز، بنیان های اساسی موسیقی شامل ریتم ملودی و هارمونی هست عقیده دارد که هارمونی و ریتم و ملودی را باید در متن اجتماع و طبیعت جستجو کرد. سازی وجود ندارد مگر اینکه کودک خود آن را کشف کنند و در عین حال تمام ساز ها باید در اختیار کودک باشد تا خودش بین آنها انتخاب کند. در روش ویلمز نیز باید کلاس ها بیش از ۱۰ نفر و گروهی باشد و به استادهای حاضر خلاق سازهای و با روش های سازگار باشد کار خود را روی کودکان مهد کودکی آغاز می کند.

روش موسیقی کودک مارتینو

مارتینو تمام کارهای خود را با دبستانی ها انجام می داد روش های بسیاری در تدریس آواز داشت که در نهایت منجر به تربیت خواننده می شد. بنیان های اساسی مارتینو این است که چگونه باید آوازها و روش تدوین تمامی روش های آوازی دنیا است. در روش مارتین و محدودیتی وجود ندارد مگر از نظر روانشناسی. خلاقیت در روش او به وفور دیده می شود .

روش موسیقی کودک سوزوکی

سوزوکی یک ویولونیست ژاپنی بود نظریه او بر این پایه است که همانطور که کودک می تواند زمان مادری یا لهجه خاصی را یاد بگیرد و در سال های اولیه زندگی اش به همان زبان صحبت کند پس می تواند موسیقی را هم یاد بگیرد. همانطور که یک بلبل یا یک کودک می تواند پس از بارها تکرار چیزی را فرا بگیرد باید به کودکان تدریس کرد تا با گذشت زمان و تکرار مطالب یک موسیقی دان بار بیاید. این روش گاهی ناامیدکننده می شود اما پس از اندکی صبر جوابی فوق العاده خواهد بود.

روش موسیقی کودک مانهاتان ویل

اساس فعالیت ها و خلاقیت ها در روش مانهاتان مانند مونته سوری بر مبنای کشف و یافته های شخصی شکل می گیرد. در این روش به گروهی از کودکان هم سن و سال تجربیاتشان را با یکدیگر مقایسه می کنند. روش کار معلم در این روش بسیار سخت و پیچیده است و آموزش معلم در این سیستم در درجه اول قرار می گیرد. از فعالیت هایی که در این روش به کار می رود می توان به کشف و راهنمایی، کاربرد دوباره صداها، بداهه نوازی با استفاده از اصوات، بازسازی صداهای اطراف مثل تقلید صدای هواپیما حیوانات و طبیعت و …را نام برد.

متد آموزشی کودالی(kodaly)

این روش توسط زولتان کودالی(Zoltan Kodaly) آهنگساز و مدرس موسیقی مجارستانی ابداع شده است. فلسفه روش Kodaly این است که یادگیری موسیقی زمانی که از سنین پایین تر آغاز شود، موثرتر است و هر فرد توانایی یادگیری موسیقی را از طریق استفاده از موسیقی محلی و آهنگ های با ارزش هنری بالا را دارد.

در روش کودالی آواز به عنوان پایه ایی برای موسیقی کودک می باشد.یکی از خلاقیت های این روش استفاده از علائم دست و انگشتان برای یادگیری نت های موسیقی است، به این صورت که هر شکل خاص از دست و انگشت نماد یک نت موسیقی است که برای یادگیری نت به بچه ها در سنین پاین بسیار ساده وقابل فهم است. این علائم دست با سلفژ و خواندن نت با دهان ترکیب می شود که سبب یادگیری صحیح خواندن در گام موسیقی می شود. و همچنین از یک سیستم صداهای ریتمیک برای یادگیری ریتم و سرعت استفاده می شود.
از طریق این درس های ترکیبی کودکان به طور طبیعی به خواندن و تشخیص نت با شنیدن صدا مسلط خواهند شد.

فرق دستگاه و آواز در موسیقی سنتی چیست؟