امروزه بحث انبارداری و جلوگیری از بید خوردگی از مباحث کاملا تخصصی در حوزه فرش می باشد برای همین در این مقاله قرار است به انواع حشره فرش و جلوگیری از بید خوردگی فرش بپردازیم. با توجه به اینکه حشرات فرش خیلی ریز می باشند بنابراین تار و پود فرش محل مناسبی برای رشد و زندگی این گونه از حشرات می باشد این حشرات انواع زیادی دارند و بسته به نوعش از تار و پود فرش یا از بقایای مانده رو فرش تغذیه می کنند که در گذر زمان باعث نابودی و آسیب بافت فرش می شود.
بید زدگی چیست؟
بسته به شرایط آب و هوایی، در مناطق گوناگون حشرات مختلفی وجود دارند که ممکن است به فرش خسارت بزنند. موریانه، جیرجیرک، ملخ، سوسک فرش و بید از جمله این حشرات هستند. از بین آنها بید از همه خطرناکتر است. این حشره از پروتئین موجود در الیاف پشمی فرش دستباف تغذیه میکند. به آسیب دیدن فرشها توسط بید، بید زدگی یا بید خوردگی میگویند. اگر نسبت به بید زدگی اقدامی صورت نگیرد، این حشره تمام فرش را از بین برده و تنها چله قالی آن را باقی می گذارد.
انواع حشره فرش
همینطور که گفتیم حشرات فرش انواع مختلفی را شامل می شوند و برای جلوگیری از بید خوردگی فرش ابتدا باید نوع حشرات را تشخیص و راه های مقابله با آن را طی کنید.
ماهی نقره فام
این نوع از حشرات که کاملا ریز هستند در حدود ۱۲ الی ۱۹ میلی متر اندازه دارند و به رنگ نقره ای می باشند.غذای این حشرات شامل کربوهیدرات ، الیاف مصنوعی ،ابریشم و حتی خاک می باشد علائم حضور این حشره سوراخ شدن فرش یا کاغذ دیواری بوده و لکه هایی زرد اطرف سوراخ مشاهده می شود.
پروانه فرش
این حشرات فرش که پیدا کردن آنها در فرش به دلیل ریز بودن خیلی دشوار است در زمان کرم ها الیاف فرش و تمام آشغال های فرش را می خورند.اما بعد از اینکه از تخم بیرون می آیند و پیرتر میشوند رنگ آنها قهوه ای یا بژ شده و دیگر آسیبی به فرش نمی رسانند.برای شناسایی این حشره باید به دنبال پیله یا کرم در لابلای فرش باشید.
ساس
ساس از جمله حشراتی است که به فراوانی در بین فرش و چوب یافت می شود.محل اسکان این حشره در لبه فرش و با در بین تار و پود می باشد و تخم ریزی انجام می دهد که اگر سریع متوجه این حشره نباشید جلوگیری از بید خوردگی فرش دشوار خواهد شد . نشانه های وجود این حشره آثار مدفوع و یا تخم آن می باشد و همچنین لکه های قهوه ای در ملافه یا دیوار نشان از وجود این حشره است.اگر به وجود ساس شک کردید یک ملافه سفید روی فرش پهن کرده و نیمه شب چراغ ها را روشن کنید اگر ساس در فرش باشد بر روی ملافه آمده و شما آنها را مشاهده خواهید کرد.
سوسک فرش
این حشره دارای بدن بیضی شکل و پوستی براق به رنگ های قهوه ای و سیاه است و رنگ بال هایشان متفاوت است. این سوسک ها نیز مانند پروانه فرش در حالت عادی از فرش تغذیه نمی کنند مگر هنگامی که از تخم بیرون بیایند و هرچیزی اطرافشان باشد را می خورند.علائم وجود این حشرات مدفوع آنها و همچنین کرم این حشرات می باشد که روی فرش دیده می شود .مایت و کک از دیگر حشرات هستند که خیلی ریز بوده و حتی از پوست مرده انسان نیز تغذیه می کنند. بنابراین نظافت اتاق ها و باز کردن پنجره ها برای جابجایی هوا امری ضروری در مبارزه با این حشرات خواهد بود .
آیا بید زدگی همه ی فرشها را تهدید میکند؟
بید تنها از الیاف پشمی تغذیه میکند. بنابراین فرش ماشینی یا فرشهای دستباف ابریشمی دچار بید زدگی نمیشوند. پس برای آنها نگران نباشد. بید به سراغ فرشهای دستباف پشمی میرود. البته تابلوفرشهای پشمی آویخته به دیوار یا لباس و سایر منسوجات پشمی نیز در معرض تهدید بید قرار دارند.
بید خوردگی چطور ایجاد میشود؟
پروتئین کراتین که منبع تغذیه بید است تنها در الیاف پشمی وجود دارد. الیاف مصنوعی مانند آکریلیک یا پلی استر و … فاقد این پروتئین هستند. اما برخی عوامل مانند رطوبت به تشدید بید زدگی یا رشد سایر حشرات کمک میکنند. برای مثال بید زدگی در شهرهای شمالی ایران بیشتر اتفاق میافتد چون رطوبت بیشتری در محیط وجود دارد.
عامل بعدی تاریکی و ندیدن نور و هوای کافی است. توصیه میشود حتی قالیهای انبار شده هر از گاهی از حالت لوله در آورده و در معرض نور و هوای آزاد قرار داده شوند. مانند سایر حشرات بیدها نیز در دمای بالا و محیطهای گرم بیشتر رشد میکنند.
همچنین در صورت ریختن آبمیوهای شیرین یا شیر بر روی فرش، باید آن را به درستی و در اولین زمان تمیز کرد. چرا که آلودگیهایی از این دست به ایجاد بید زدگی یا افزایش آن کمک میکنند.
تشخیص بید زدگی فرش به چه صورتی است؟
بید زدگی فرش را از روی برخی نشانه ها میتوان تشخیص داد. از جمله این نشانه ها عبارت است از:
- وجود حشراتی کوچک بر روی فرش که حرکت سریعی دارند.
- وجود تارهای بسیار ریز اطراف بافت فرش. بید هنگام خوردن الیاف فرش دور آن تار میزند.
- وجود لکه های سفید روی فرش که به مرور عمیق شوند. بید برای نفوذ به بافت فرش دالانهایی ایجاد میکند.
- وجود لاروهای سفید رنگ ریز.
- وجود ذرات خاکستری کوچک بر روی سطح فرش. این ذرات میتوانند نشانه لارو بید باشد.
- خورده شدن گرههای پشت فرش. بید نفوذ خود را از پشت فرش آغاز کرده و ابتدا گرههای فرش را میخورد.
- از بین رفتن بافت زمینهی بخشی از فرش. بید از انتهای الیاف شروع به خوردن میکند. به طوری که الیاف ناحیه خورده شده به راحتی با دست کشیدن یا جارو کردن کنده میشوند.
راهکار جلوگیری از بید خوردگی فرش
عبارت پیشگیری بهتر از درمان است همیشه کاربرد دارد پس بهتر است چند نکته را رعایت کنید تا اصل جلوگیری از بید خوردگی فرش را رعایت کرده و فرش هایتان را در امان نگه دارید.
- برای انبار کردن فرش پس از غبارگیری باید فرش ها ضدعفونی شوند. سپس با بلورهای بیدکش پارادی کلروبنزن (نفتالین) پیچیده شوند. گلوله های نفتالین برای بازدهی بیشتر باید خرد شوند.
- هر قالی به جای پلاستیک باید در کاغذ پیچیده شود تا نگه داری آن به صورت بسته بهتر و راحتر باشد. سپس در مکان امنی دور از رطوبت، مواد مضر و از محل زندگی در منزل، به دلیل بو و بخار نفتالین موجود در آن نگه داشته شود.
- خوشه های سدر که به منظور محافظت از فرش و قالی به کار می روند محافظت کامل از حشرات را میسر نمی کنند. موارد دیگر که پیشگیری را تقویت می کنند کاغذ روزنامه، کلر، بنزن، کافور و فلفل می باشند (به جای نفتالین و سدر می شود از مواد یاد شده استفاده کرد).
- قراردادن و باقی ماندن پرها در قالی به عنوان طعمه به منظور منحرف کردن بیدها کار عاقلانه ای نیست و مشکلات بیشتر را سبب می شود.
- توسل به محصولات جدید ضد بید کردن پشم که با گستردن آنها روی پشم، آن را غیر قابل خوردن می کند و مانع عمل بید زدگی می شود نیز بی فایده نیست.
- خرابی فقط به رطوبت، حشرات و انبارداری قالی محدود نمی شود.قالی های نگه داشته شده در منازل که در آن ها تراکم رفت و آمد کم است یا قسمتی از فرش که زیر مبلمان قرار گرفته در معرض حمله بید و سوسک قرار دارند.بهترین راه برای جلوگیری و از بین بردن بیدها زدودن گرد و غبار از میان پرزهای فرش است. بنابراین حداقل هفته ای یک بار تمام فرش ها و همه جای آن ها را با درجه مکش مناسب جاروبرقی کاملا جارو بزنید.
- قالی ها و بافت هایی که روی دیوار آویزان می شوند مخصوصاً مستعد حمله بیدها هستند. در اتاق های پر تراکم نیز حشرات باید نابود شوند.
- اگر خرابی یا شواهدی از خرابی روی فرش ظاهر شد، قالی ها را با محلول های ضد بید شستشو دهید.
- منجمد کردن قالی ها در یک یخچال صندوقی به دلیل پایین بودن درجه حرارت تضمین خوبی برای کشته شدن حشرات ندارد.
- حشره کش ها (پیف پاف) برای کشتن حشرات موثر هستند. مخصوصاً اگر به مدت طولانی با استفاده از جارو برقی و مواد ضد بید اضافی استفاده شوند. قیمت این مواد زیاد نبوده و به آسانی در دسترس می باشند.
- هنگام استفاده از بخار مواد ضد بید برای فرش های نفیس باید احتیاط لازم به عمل آید و دقت شود که قالی ها صاف و پهن شوند و با بخار مواد ضد بید اسپری شوند تا تمام حشرات به کلی نابود گردند.
- فرش ها از گرد و غبار نیز آسیب خواهند دید. اگر ذرات گرد و غبار از میان فرش خارج نشوند هنگام شستشو با آب ترکیب شده و تشکیل لایه ای شبیه گل در انتهای پرز فرش می دهند که پس از مدتی پوسیدگی زودرس فرش را سبب می شوند. بنابراین قبل از عمل شستشوی فرش، کاملا خاک فرش را تکانده وغبار آن را خارج کنید.
اگر روی فرش آثار بید خوردگی مشاهده کردیم، چه کار کنیم؟
هنگامی که نشانه های بید زدگی یا موارد مشکوک را روی فرش مشاهده کردید، سریع دست به کار شوید. محل مورد نظر را محلولهای ضد بید بشویید. شاید استفاده از اسپریهای حشره کش نیز مفید باشد و مانع رشد حشرات موذی شود. بهتر است از دستکش استفاده کرده و برای مدتی محل را ترک نمایید. سپس فرش را به یک رفوگر حرفه ای بسپارید. اگر بید زدگی سطح زیادی از فرش را تحت تاثیر قرار داده، ابتدا لازم است تمام فرش سم پاشی گردد. سپس به یک قالیشویی معتبر جهت شستشو داده شده و در ادامه به رفوگر سپرده شود.
برای مبارزه با بیدها روشهای دیگری نیز وجود دارد. مثلا میتوان روزهای متوالی فرش را در هوای گرم و خشک روبروی نور خورشید یا در هوای بسیار سرد پهن کرد. خشکی و سرما به نابودی بیدها کمک میکنند.
آیا ترمیم بید زدگی امکان پذیر است؟
هم بله، هم خیر. اگر بید خوردگی در قسمتهای مشخص و محدودی از فرش صورت گرفته باشد، قابل ترمیم است. اما اگر سطح بید زدگی گسترده و زیاد باشد، گرچه قابل ترمیم است ولی به صرفه نیست. چرا که هم هزینه های رفو کردن و تعمیر آن بسیار زیاد می شود. هم اینکه ممکن است از نظر زمان زیاد مورد نیاز برای رفوگر نیز صرف نداشته باشد. ترمیم بید زدگی فرش های دستباف حتما باید توسط رفوگرهای با تجربه انجام شود.
شکستگی فرش چیست؟ و چگونه آن را از بین ببریم؟
