بررسی اوراق بهادار و انواع آن

اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که به موجب قانون یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح های عمرانی- انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تأمین منابع مالی لازم برای تهیۀ مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور، شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولید منتشر می شود و به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح های یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می گردد.

نسبت P/E در بورس چیست؟

اوراق بهادار را می توان به طور کلی به سه دسته تقسیم کرد: اوراق سهام (Equity Securities) اوراق بدهی (Debt Securities ) و اوراق مشتقه (Derivative Securities ) با این حال، اوراق بهادار ترکیبی (Hybrid Securities ) نیز وجود دارند که ترکیبی از سهام و اوراق بدهی با یکدیگر هستند.

اوراق سهام

در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام متداول ترین ورقه بهادار محسوب می شود. سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، بسته به میزان سرمایه آن شرکت متغیر است. ارزش اسمی هر سهم عادی در بورس اوراق بهادار برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است. تعداد سهام عادی هر شرکت نیز حاصل تقسیم سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم است. سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان دهنده مالکیت صاحب آن در یک شرکت است. گفتنی است سهامداران صاحب سود سهام سالیانه، دارای حق رای در مجامع آن شرکت و برخوردار از منافع افزایش یا کاهش قیمت سهام هستند. برخلاف دارندگان اوراق بدهی که عموماً فقط سود و ارزش اسمی دریافت می کنند، دارندگان سهام قادر هستند تا از سود سهام خود منفعت کسب کنند.اوراق سهام خودبه گروه های زیر تقسیم می شود.

سهام عادی

سندی است که نشان می دهد یک سرمایه گذار، مالک درصد معینی از یک شرکت است، و درصد معینی از سود شرکت، و مزایای دیگری که به سهامداران تعلق می گیرد را دریافت خواهد کرد.دارندگان سهام عادی، مالکان اصلی شرکت بوده، و از حقوق و مزایای زیر برخوردارند:

• حق دریافت سود سهام؛
• حق رأی دادن در مجامع عمومی عادی، و مجمع فوق العاده؛
• حق تقدم در خرید سهام جدید؛
• حق باقی مانده دارایی پس از انحلال شرکت؛
• حق اطلاع از فعالیت های شرکت.
• اکثر سهام شرکت ها به صورت سهام عادی است و به همین دلیل، معمولاً صاحبان این نوع سهام کنترل و مدیریت شرکت ها را در دست دارند.

سهام ممتاز

یکی از انواع سهام است. سهام ممتاز، نوعی گواهی مالکیت قابل انتقال است که به دارنده آن، حقی محدود و ثابت از دارایی های شرکت می دهد. واژهممتاز بدین معنی است که پرداخت سود این سهام، نسبت به سود سهام عادی، اولویت داشته، و باید به طور کامل پرداخت شود حتی اگر شرکت به هر دلیل ورشکسته شوداز طرفی ممکن است برخی حقوق نظیر حق رأی در مجامع از دارندگان سهام ممتاز سلب شود.

ويژگي هاي سهام ممتاز به شرح زير است:

• سهام ممتاز براي صاحبان آن دربردارندة نوعي حق مالكيت در شركت است.
• سهام ممتاز بدون سررسيد است.
• شركت انتشاردهنده الزامي ندارد دارايي هاي خود را وثيقه يا رهن اين اوراق قرار دهد، زيرا سهامداران ممتاز داراي حق مالكانه هستند.
• به دارندگان اين سهام سود پرداخت مي شود. پرداخت سود مستلزم اين است كه شركت سود داشته باشد.
• دارندگان سهام ممتاز از نظر دريافت سود سهام بر دارندگان سهام عادي حق تقدم دارند.
• معمولاً سهام ممتاز بدون حق رأي هستند. يعني دارندگان اين سهام به هنگام انتخاب هيأت مديره و يا ساير امور مربوط به ادارة شركت حق رأي ندارند و نمي توانند در تصميم گيري هاي شركت دخالت كنند.توجه کنید که در بازار سرمایه ایران در حال حاضر سهام ممتاز وجود ندارد و سهام همه شرکت ها عادی است.

اوراق بدهی(اوراق قرضه)

یکی از روش های تأمین مالی، انتشار اوراق بدهی است تا از این طریق بتوانند سرمایه های خرد و کلان خود را جمع آوری نموده و اهداف سازمان خود را به بهترین نحو پیش ببرند.اوراق بدهی از یک سو تامین کننده بودجه لازم برای پیاده سازی طرح های شرکت ها و نهادها است و از سوی دیگر روشی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و ایمن کردن پرتفوی سرمایه گذاران در بازار سرمایه است. از آنجا که اوراق بدهی نظیر انواع اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی و … دارای سود ثابت است، می تواند ریسک سرمایه گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.اوراق بدهی شامل اوراق قرضه، اوراق صکوک و اوراق مشارکت

ویژگی های اوراق بدهی

کلیه اوراق بدهی مشخصات مشترکی دارند که با آن ویژگی ها شناخته و تعریف می شوند. در ادامه به شرح این مشخصات می پردازیم.

۱_تاریخ سررسید

تاریخ سررسید به تاریخ پایان یک دوره در اوراق بدهی گفته می شود. در این تاریخ صاحبان اوراق بدهی، ارزش اسمی اوراق خود را دریافت می کنند .

۲_ارزش اسمی

به اصل مبلغ وام، ارزش اسمی گفته می شود که در تاریخ سررسید اوراق بدهی این مبلغ به خریدار اوراق بازپرداخت می گردد.

۳_نرخ سود اسمی

به نرخ بهره ای گفته می شود که به طور دوره ای و تا سررسید اوراق پرداخت می گردد. برای مثال اگر اوراق بدهی یک فرد به ارزش اسمی۱۰۰ هزار تومان و با نرخ سود اسمی۲۰ درصد با تعداد دو دوره در سال باشد؛ به این معنی است که آن فرد هر۶ ماه یک بار به میزان۱۰ درصد و به مبلغ ۱۰ هزار تومان به عنوان نرخ سود اسمی اوراق تا سررسید اوراق دریافت خواهد نمود.

۴_ قیمت فروش

چنان چه مالک اوراق نخواهد تا زمان سررسید اوراق منتظر بماند، می تواند اوراق خود را در روزهای باز بازار سرمایه و به قیمت آن روز بازار به فرد دیگری بفروشد. شایان ذکر است قیمت بازار با توجه به مسائل مختلفی تعیین می شود. ازجمله این مسائل می توان به نرخ سود در بازار پول اشاره کرد.

۵_ نرخ سود تا سررسید (YTM)

چنان چه شخصی اوراق بدهی خود را در اولین روز انتشار خریداری کند، نرخ سودش نرخ سود اسمی می شود. ولی اگر بعد از انتشار و به قیمت تعیین شده بازار اقدام به خرید اوراق نموده و آن ها را تا سررسید نگه داری کند، نرخ سود تا سررسید یا YTM نامیده می شود. اغلب اوراق بدهی باYTM، خرید و فروش می شوند. به عبارتی در هر لحظه، اوراق به قیمتی خاص در بازار خرید و فروش می گردد. سرمایه گذاران YTMرا نیز به صورت لحظه ای محاسبه کرده و جهت خرید و فروش اوراق بر این مبنا تصمیم می گیرند.اوراق بدهی در دو بازار فرابورس و بازار اصلی منتشر می گردند. برای کسب اطلاعات بیشتر از مشخصه های اوراق بدهی، می توانید به سایت فرابورس به آدرس www.ifb.ir مراجعه کنید.

اوراق مشتقه

اوراق مشتقه به آن نوع قراردادهای مالی اطلاق می شود که ارزش خود را از کالای فيزیکی (دارایی پایه) می گيرند. دارایی پایه می تواند به شکل سهام، کالا، بورسهای خارجی، نرخهای بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.از انواع رایج اوراق مشتقه می­توان قرارداد آتی، پیمان آتی، قرارداد سوآپ یا معاوضه، قراردادهای اختیار معاملات، مشتقه اعتباری و اوراق بهادار با پشتوانه وام­های رهنی را نام برد. مبحث مشتقه­ها یک شاخه وسیع از اوراق بهادار است که هر کدام ساز و کار مخصوص به خود را دارد.