چه کسی جانشین بوریس جانسون خواهد شد؛ لیز تراس یا ریشی سوناک؟

نقش پررنگی که بریتانیا در بحران اوکراین ایفا کرد، تأثیر قابل توجهی در شکل گیری بحران سیاسی در این کشور داشت.

ساعدنیوز: برخی تحلیلگران معتقدند که فارغ از عملکرد بوریس جانسون در عرصه داخلی، رویکرد و نقش آفرینی خاص دولت جانسون در بحران اوکراین، تأثیر بسزایی در افول محبوبیت و استعفاهای پی در پی اعضای کابینه او و در نهایت استعفای او داشت. چقدر این تحلیل درست است و ضریب تأثیر حضور پررنگ بریتانیا در صحنه آتش افروزی در شرق اروپا در بروز بحران سیاسی در این کشور چه اندازه بوده است؟

الهام عابدینی: در اینجا به نکته خیلی مهمی اشاره کردید؛ جنگ اوکراین تأثیر بسیاری بر تحولات سیاسی و استعفاهای دومینووار در انگلیس داشته است. البته نباید از تأثیر موضوع برگزیت و کرونا بر این تحولات غافل شویم. باید این نکته را در نظر داشت که اصولاً بحران ها تا حدی وحدت آفرین هستند. ما شاهد این بودیم که بوریس جانسون رسوایی های متعددی داشت و چندین بار تا پای استعفا رفت. حتی رأی عدم اعتماد برای او برگزار شد. اتفاقاً همین موضوع به نوعی باعث شد که هم مردم و هم سیاستمداران نخواهند کشور را وارد یک چالش و بحران جدیدی کنند. با اشاره به چالش های حاصل از برگزیت، کرونا و جنگ اوکراین که به ناامنی غذایی و افزایش قیمت حامل های انرژی دامن زده بود، تلاش می شد تا فضای سیاسی مدیریت شود، و کشور دچار بحران جدیدی نشود.

اما عملکرد بوریس جانسون درباره جنگ اوکراین بیش از توان انگلیسی بود که همین الان با مشکلات زیادی مانند تورم بی سابقه (در 40 سال گذشته) دست به گریبان است. تلاش های بوریس جانسون برای نقش آفرینی در جنگ اوکراین فراتر از توان انگلیس بود. جانسون اولین رهبر خارجی بود که به کی ­یف رفت و با زلنسکی دیدار کرد. حمایت مالی و نظامی اش از اوکراین به شدت زیاد بود تا آنجا که ریشی سوناک که امروز یکی از دو گزینه اصلی نخست وزیری بریتانیا است و در آن زمان وزیر خزانه داری این کشور بود، به جانسون می گفت که در کنار کمک به اوکراین باید به فکر وضعیت اقتصادی بحرانی انگلیس هم باشد. علیرغم این که اعتراض به کمک کردن به اوکراین در شرایط فعلی در بریتانیا یک تابو است ولیکن در چنین شرایطی، سوناک به جانسون اعتراض می کند که در کنار کمک به اوکراین باید فکری هم به حال اقتصاد بریتانیا هم بکنی! بنابراین، سوناک هم به جانسون درباره عواقب نقش آفرینی و کمک نظامی و مالی به اوکراین و آسیب های آن برای بریتانیا هشدار داده بود. سوناک اولین نفر از 50 عضو کابینه جانسون بود که به صورت دومینووار استعفا دادند. بنابراین، فکر می کنم که نقش پررنگی که بریتانیا در بحران اوکراین ایفا کرد، تأثیر قابل توجهی در شکل گیری بحران سیاسی در این کشور داشت.

طبق نظرسنجی انجام شده از اعضای حزب محافظه کار که تصمیم گیرنده نهایی در این خصوص هستند، لیز تراس از سوناک جلوتر است. اما در افکارسنجی ای که از عموم مردم بریتانیا به عمل آمده، ترجیح با ریشی سوناک است.

ساعدنیوز: لیز تراس به عنوان یکی از دو گزینه نهایی نخست وزیری بریتانیا از حزب محافظه کار در مناظرات تلویزیونی به اعتقاد بسیاری در تلاش بوده تا به نوعی با استفاده از میراث فکری و عملی "مارگارت تاچر" نظر اعضای حزب محافظه کار را جلب کنند. دلیل این موضوع چیست و چه مسائل و رویدادهایی باعث اقبال او به این موضوع شده است؟ موضع سوناک در مقطع کنونی برای اعضای حزب جذابتر است یا موضع تراس؟

الهام عابدینی: این موضوع بسیار جالبی است. چند روز پیش، رسانه های بریتانیا روی این موضوع متمرکز شده بودند که چقدر لیز تراس تلاش می کند تا خودش را شبیه مارگارت تاچر کند حتی به لحاظ ظاهری! عکسی از لیز تراس منتشر کرده بودند که مربوط بود به پیش از حمله روسیه به اوکراین، و سفر او به مسکو با لباس هایی شبیه لباس های مارگارت تاچر! همین بهانه ای شده بود که کلی عکس از او منتشر شود که در آن عکس ها، تلاش او برای شبیه شدن به مارگارت تاچر نشان داده می شود. حتی در مناظره تلویزیونی او با رقبایش، تلاش او برای شبیه شدن به مارگارت تاچر حداقل به لحاظ ظاهری کاملاً مشهود است. طرز صحبت کردن و ایده های او نیز به مارگارت تاچر شبیه است.

سوناک وعده هایش اقتصادی است. لیز تراس بیشتر بحث های سیاسی را مطرح می کند در حالی که بحث های سوناک اقتصادی است. سوناک از تورم صحبت می کند. او از ضرورت کاهش تورم در بریتانیا می گوید. موضوع مهم این است که سوناک وزیر خزانه داری دولت جانسون بوده است و نقش مهمی در رقم زدن وضع امروز اقتصاد بریتانیا داشته است. همین سبب خیلی از انتقادات شده است که اگر تو می توانستی کاری انجام دهی و سیاست های اقتصادی ات کارساز بود، باید تا به امروز این کار انجام می گرفت و اقتصاد بریتانیا سامان می یافت ولی اینگونه نشده است! از طرف دیگر، لیز تراس وزیر امور خارجه بریتانیا بوده است و امروز عمده وعده های او سیاسی است و باز همین انتقاد به او نیز وارد است که اگر سیاست های تو درست بود وقتی در کسوت وزیر امور خارجه بودی، میتوانستی کاری از پیش ببری، ولی اینگونه نشد! پس عملاً نخواهی توانست در پست نخست وزیری هم وعده هایت را تحقق ببخشی. در واقع، این پستی که در اختیار دو گزینه اصلی نخست وزیری بریتانیا بوده، به ضررشان شده است.

اما در مورد این که کدام یک از این دو گزینه شانس بیشتری برای پیروزی دارد، اجازه دهید به نتیجه یک نظرسنجی در بریتانیا اشاره کنم. طبق نظرسنجی ای که از اعضای حزب محافظه کار که تصمیم گیرنده نهایی در این خصوص هستند، لیز تراس از سوناک جلوتر است. اما در افکارسنجی ای که از عموم مردم بریتانیا به عمل آمده، ترجیح با ریشی سوناک است. این هم نکته جالبی است؛ اختلاف نظری که میان اعضای حزب محافظه کار و عموم مردم بریتانیا در این خصوص وجود دارد.

نکته جالب دیگر در این خصوص آن است که اگر ریشی سوناک انتخاب شود، اولین نخست وزیر هندی الاصل خواهد بود! ظاهر آقای سوناک هم کاملاً غیراروپایی است؛ از طرف دیگر، اگر لیز تراس به عنوان نخست وزیر انتخاب شود، او یک زن است و سومین زنی می تواند باشد که در بریتانیا به پُست نخست وزیری رسیده است. بریتانیا علیرغم اروپایی بودن برای سال های طولانی هیچ نخست وزیر زنی را نداشته است. بعد از مارگارت تاچر برای سال های طولانی هیچ زنی به پست نخست وزیری نرسیده بود و در نهایت، ترزا مِی به این پُست دست یافت، و او هم به دلیل ناموفق بودن عملکردش مجبور به استعفا شد. امروز هم خانم لیز تراس برای رسیدن به نخست وزیری تلاش می کند. هنوز در بریتانیا یک گاردی در برابر نخست وزیر شدن یک زن وجود دارد. بنابراین، انتخاب هر یک از دو گزینه نهایی به عنوان نخست وزیر در بریتانیا، منجر به یک خرق عادت خواهد شد! یا یک هندی تبار برای نخستین بار نخست وزیر خواهد شد یا یک زن بعد از مدت های مدید نخست وزیری بریتانیا را برعهده خواهد گرفت.

نکته آخر درباره این دو نفر، لیز تراس به شدت حامی برگزیت بوده است. الان هم می گوید که اگر نخست وزیر شود، خیلی سریع قوانین اتحادیه اروپا را برای انگلیس لغو خواهد کرد! ریشی سوناک هم سر همین موضوع برگزیت بالا آمد و در عرصه سیاسی بریتانیا به یک چهره تبدیل شد. او بسیار جوان است و از سال 2015 وارد کارزار سیاسی در بریتانیا شده است. به دلیل حمایت اش از برگزیت، و نیز حمایت از نخست وزیری بوریس جانسون به عنوان رهبر معنوی برگزیت، او در دولت جانسون ابتدا به معاونت وزیر و بعد از آن، به وزارت رسید! به هر حال، فارغ از این که کدام یک از این دو به نخست وزیری برسند، نظرشان درباره برگزیت واحد است. هر دو خواهان یک جدایی قطعی و شدید میان اتحادیه اروپا و بریتانیا هستند.

یکی از مواضع بحث برانگیز لیز تراس که در زمان تصدی وزارت خارجه به شدت پیگیر آن بود و قول داده است که بعد از انتخاب به عنوان نخست وزیر، این سیاست را با انرژی مضاعفی پیگیری کند، اعزام پناهجویان خارجی به رواندا است! چند ماهی است که دولت بریتانیا این سیاست را پیگیری می کند و به قول اهالی رسانه، این کار به نوعی تبعید پناهجویان محسوب می شود. طبق این سیاست، پناهجویان خارجی از زمانی که وارد خاک بریتانیا می شوند تا زمان مشخص شدن تصمیم نهایی درباره پرونده شان باید در رواندا به سر ببرند. نکته دیگر هم این که لیز تراس پیش از وزارت خارجه، وزیر تجارت خارجی بود و در زمان فعالیتش به عنوان وزیر تجارت خارجی بریتانیا با جدیت طرح "بریتانیای جهانی" Global Britain را دنبال می کرد. در همان دوران، چند تا قرارداد تجارت آزاد با کشورهای شرق آسیا را به امضاء رسانده بود. ایده او این است که به دنبال شرکای تجاری جدید در شرق آسیا و نیز آفریقا باشد. از شرکای سنتی اروپایی فاصله بگیرد، و بریتانیایی که در کشورهای مختلف حضور دارد را به نوعی احیاء کند.

با توجه به این شکاف میان افکار عمومی و حزب حاکم، خواه لیز تراس رأی بیاورد خواه سوناک، هر کس که نخست وزیر شود، با چالش های جدی مواجه خواهد بود.

ساعدنیوز: بعد از انتخاب نخست وزیر، حیاتی ترین موضوعات دولت بریتانیا با توجه به وضعیت بحرانی اقتصاد اروپا در پی جنگ در اوکراین چه خواهد بود و با توجه به شدت انتقادات در پارلمان از حزب محافظه کار از سوی حزب کار در جلسات پایانی با حضور بوریس جانسون خصوصاً رشد نارضایتی ها در جامعه آیا دولت بعدی می تواند از افول زودهنگام در امان باشد؟

الهام عابدینی: بوریس جانسون از لیز تراس حمایت کرده است و می شود گفت که او به شدت مخالف ریشی سوناک است. می توان گفت که هر کسی در مقابل ریشی سوناک بود، بوریس جانسون از طرف مقابل سوناک حمایت می کرد! با توجه به اختلاف نظر موجود میان افکار عمومی و حزب محافظه کار، بعید به نظر نمی رسد که لیز تراس رأی بیاورد. همچنین، با توجه به این شکاف میان افکار عمومی و حزب حاکم، خواه لیز تراس رأی بیاورد خواه سوناک، هر کس که نخست وزیر شود، با چالش های جدی مواجه خواهد بود. این چالش ها هم از طرف اعضای حزب محافظه کار مطرح خواهد شد و هم از طرف، عموم مردم بریتانیا! چون حمایت غالب را ندارد.

به طور کلی، نخست وزیری که بدون رأی گیری پارلمان بر سر کار می آید، به قول معروف، جای پایش سفت نیست! زیرا فرد مورد نظر در فرایند رسمی انتخابات بالا نیامده است. او زیر ذره بین افکار عمومی و هم حزبی هایش خواهد بود. وقتی مردم در فرایند انتخاب نقشی نداشته اند چنین فردی فاقد پشتوانه مردمی لازم خواهد بود. بنابراین، بسیاری هشدار داده اند که هر کدام از این دو نخست وزیر شوند، در انتخابات شانس حزب محافظه کار پائین خواهد بود و هیچ بعید نیست که حزب کارگر در انتخابات رأی بیاورد و دولت را تشکیل دهد.

اما نکته ای که باید در اینجا به آن اشاره کنیم، هرچند نمی توانیم با قطعیت درباره آن اظهارنظر کنیم، این است که حزب کارگر هم حال و روز خوبی ندارد. رهبر حزب کارگر بسیار آدم غیرکاریزماتیکی است و چهره محبوبی نیست. زمانی که جرمی کوربین رهبری حزب کارگر را برعهده داشت، توانسته بود محبوبیت لازم را به دست بیاورد. اما کی یر استارمر به هیچ وجه چنین محبوبیتی ندارد. بنابراین، در شرایطی هستیم که هیچ یک از دو حزب کارگر و محافظه کار بریتانیا در شرایط مطلوبی به سر نمیبرند. اما اگر حزب کارگر از وضعیت موجود حزب محافظه کار استفاده کند و در انتخابات بعدی بخواهد بالا بیاید، باید در خودش یک سری اصلاحات را انجام دهد. شاید لازم باشد که به گزینه های جدیدتری برای رهبری حزب فکر کنند یا در مورد نمایندگان مهمی که در پارلمان دارند، احیایی انجام دهند تا بتوانند از این موقعیت استفاده کنند.

یارگیری جدید ناتو تأثیری در اهداف بلندمدت روسیه ندارد/ اروپا باید منتظر یک زمستان سرد و نیمه یخ زده باشد