چرا بعد از استخر و حمام پوست دست ها و پاها تغییر میکند؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از الو دکتر: 

راز چروک شدن انگشتان بعد از حمام چیست ؟ "انگشتان چروکیده " ممکن است مسخره به نظر برسد، اما پشت این قضیه یک دلیل علمی جدی وجود دارد. اگر وقت زیادی را در استخر گذرانیده اید ویا به منظور رفع خستگی بعد از یک روز کاری سخت، ساعتها در وان حمام غوطه ور بوده اید، احتمالآ با پدیده " انگشتان چروکیده" آشنا هستید. باور کنید یا نه، دانشمندان برای چندین دهه در حال مطالعه بر روی این پدیده بوده اند، و تلاش می کردند تا دریابند چرا دستان (و گاهی پاهای شما) وقتی خیس می شوند، چروکیده می شوند.

یکی از ایده های معروف این است که پوست شما به راحتی از آب اشباع می شود. براساس نظریه کتابخانه کنگره (Library of Congress) ، اپیدرم ، یا لایه خارجی پوست، از سلولهای مرده کراتین تشکیل شده که وقتی برای مدت طولانی در آب قرار می گیرند، به جذب رطوبت می پردازند. این جذب رطوبت باعث می شود که سلول ها متورم شوند، اما چون آنها هنوز به بافت زیرین متصل هستند، و بافت زیرین نمی تواند گسترده شود، بافت بیرونی باید چروک شود تا به جبران سطح بزرگتر بپردازد.

این موضوع مثل این است که روکش یک تخت بزرگسال را برای یک تخت خرد سال استفاده کنیم ! پارجه اضافی جایی ندارد و مجبور است به صورت نامرتب و پر چین و چروک قرار گیرد.
خش هایی از پوست انسان که به آن «پوست بی مو» یا طاس گفته می شود، واکنشی خاص به آب دارد. پوست انگشت ها، کف دست، انگشت های پا و کف پا پس از تماس کامل با آب فورا چروکیده می شود و این حالت فقط مختص به همین قسمت ها است. معمولا 5 دقیقه برای این واکنش کافی است. 

اما سوال اینجا است که چرا این قسمت ها چروکیده می شوند؟ برخی فکر می کند که چروکیده شدن پوست در نتیجه یک واکنش زیست شیمیایی بدن است؛ یک فرآیند اسمزی که در آن آب برخی از ساختارهای موجود در پوست را بیرون کشیده و ساختارهای خشک پوستی را از خود به جای می گذارد. 

اما حتی یک قرن پیش هم دانشمندان می دانستند که این واکنش کنجکاوانه نمی تواند یک رفلکس ساده بدن و یا در نتیجه اسمزی باشد. [اسمز یا گذرندگی (Osmosis) به فرآیندی گفته می شود که طی آن حلال از طریق یک غشای نیمه تراوا از جایی که محلول رقیق تر است به جایی که محلول غلیظ تر است نفوذ می کند.

جراحان در آن موقع متوجه شدند که اگر ارتباط برخی از اعصاب به انگشتان دست قطع شود، واکنش چروک شدن پوست پس از تماس با آب قطع می شود. بنابراین چروک شدن انگشت ها نشانه ی بی عیب بودن شبکه عصبی بدن است. در واقع این واکنش برای تعیین وضعیت شبکه عصبی بدن نیز مورد استفاده قرار می گیرد. 

جامعه علمی تا اینجای کار همسو است، اما اینکه «چه زمانی و کجا این واکنش در بدن ما تکامل یافته» و اینکه «آیا این مسئله در درجه اول نوعی سازگاری زیستی است یا خیر» جای بحث و گفتگو دارد.

آج لاستیک و چروک پوست!

مارک چانگیزی، عصب شناس، می گوید که این واکنش باید نوعی سازگاری زیستی بدن ما باشد. آج لاستیک خودرو را در نظر بگیرید. لاستیک نرم در شرایط خشک می تواند بدون مشکل روی آسفالت حرکت کند. به همین دلیل است که خودروهای رالی از لاستیک صاف استفاده می کنند اما وقتی که در هوای بارانی رانندگی می کنید، آج لاستیک بیشتر به کار شما می آید. 

پوست چروک شده نیز برای گرفتن اشیا در شرایط خیس و خشک به کار می آید. نمی توان به سادگی گفت که هر ویژگی بیولوژیکی نوعی سازگاریِ زیستی است، چه برسد به اینکه بخواهیم پیرامون احتمال تکاملی بودن آن بحث کنیم. اما دانشمندان به دنبال سرنخ هایی هستند که نشان می دهد یک ویژگی به شکل سازگاری تکامل یافته است.

یک کشف بزرگ

چانگیزی و همکارانش سال 2011 دست یافتند که چروک پوست درست مانند آج لاستیک عمل کرده و اجازه می دهند که آب از انگشتان دست و پا در شرایط خیس کانال بزند. این ویژگی به نخستین ها – انسان ها و به ویژه ماکاک ها – اجازه می داد تا اشیا را بهتر در دست خود بگیرند. 

به عبارت دیگر، چروک حاصل از تماس پوست با آب می تواند مانند یک شبکه زهکشی به نظر برسد؛ درست مانند چندین نهر کوچک که همه در نهایت داخل یک رودخانه بزرگ می ریزند. چانگیزی و همکارانش نیز با بررسی چندین نمونه به این نتیجه دست یافتند که چروک پوست هنگام خیس شدن نیز به همان شکل است. 

برآمدگی چروک ها کاملا متمایز از هم نیستند:این الگو معنا می دهد. در حالی که رودخانه آب های اطراف را جمع می کند، کانال ها (چروک ‎های دست) آب را پخش می کند.

حداقل 5 دقیقه

این محققان همچنین دست یافتند که «برای ایجاد چروک ها حداقل 5 دقیقه زمان نیاز است و این واکنش در یک تماس کوتاه پدید نمی آید.» علاوه بر آن، چروک پوست بیشتر در نتیجه تماس با آب تازه پدید می آید تا آب دریا؛ همین مسئله نشان می دهد که چروک خوردن پوست به عنوان یک عاملی تکاملی در نخستین ها شکل گرفته است. 

گرچه چروک شدن پوست از همان ابتدا به منظور بهتر در دست گرفتن اشیا تکامل نیافته اما امروزه یکی از مهمترین کاربردهای آن شناخته می شود. مطالعات اخیر نیز این گفته را تایید می کنند. 

در پژوهش انجام شده در سال 2013، از بیست نفر خواسته شد تا 45 شی در اندازه های مختلف را جابجا کنند. در نهایت مشخص شد که اشیای تر با پوست چروکیده (پس از تماس با آب) بهتر جابجا می شوند. این در حالی بود که مطالعه انجام شده در سال 2014 در آلمان درست عکس آن را نشان داد. 

از این رو، گروهی از محققین تایوانی مجموعه ای از آزمایش ها را بر روی یک داوطلب 24 ساله انجام دادند. آن ها میزان اصطکاک شکل گرفته بین نوک انگشتانِ چروک خورده وی را با اشیا و همچنین شدت نیروی به وجود آمده هنگام سر خوردن از روی نرده ها را اندازه گیری کردند. علاوه بر آن، توانایی نیروی وارده هنگام فشار دادن دو سر یک فنر نیز در انگشتان وی اندازه گیری شد. آن ها به نتایجی جالب دست یافتند:عملکرد انگشتان چروک کرده به علت تماس با آب در هر تست با افت مواجه بود. 

گرچه واکنش پوست بدن بر اساس یک سازگاری یا انطباق زیستی تکامل یافته است، اما قاعدتا فقط برای بررسی در شرایط آزمایشگاهی پدیده نیامده است.

تعادل وزن

چانگیزی می گوید که چروک خوردن پوست برای کمک به حفظ تعادل وزن بدن نیز به کار می آید. در آن آزمایش ها، از چروک پوست برای جابجایی اشیای کوچک (مثل تیله) استفاده شده بود که چانگیزی می گوید این واکنش بدن ما به منظور کارهای کوچک شکل نگرفته است. 

وی برای تایید گفته هایش می گوید:«اگر قرار باشد که رفتار سنجی صورت گیرد، باید جایی آزمایش شود که به کار می آید؛ مثلا چنگ زدن به تنه درخت و گرفتن آن و یا جابجایی اشیای سنگین و نه چند تا تیله! هنگام جابجایی اشیایی کوچک اصلا نیازی به چروک روی نوک انگشت ها نیست. مهمترین ارزش آن چروک ها به عنوان واکنش طبیعی بدن در حرکتی بودن آن است تا چالاکی فرد.»

راه حل مورد علاقه چانگیزی؟
او دوست دارد چند پارکور کار را استخدام کند تا حین انجام حرکات آکروباتیک خود در شهر، در دو حالتِ انگشتان تر و خشک سنجیده شوند. او البته تاکید می کند که باید ایمنی در نظر گرفته شود.