به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعد نیوز به نقل از فارس، روزنامه فرهیختگان نوشت: سینمای ایران از بدو پیدایش خود تا امروز، روند پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشته است. در دوره پیش از انقلاب که یک دوقطبی شگرف میان نسل نواندیش آن سالیان و سینمای جریان غالب را تجربه کرد و در سال های پس از انقلاب نیز طی دوره های مدیریتی مختلف، موردسنجش آزمون و خطاهای بزرگی قرار گرفت که حیات این سینما را که در جهان با مختصات خاص خود می شناختند با چالش هایی مواجه کرد.
سینمای ایران که بیش از صدسال از عمر آن می گذرد، این روزها با واکنش های مختلفی در داخل و خارج از کشور مواجه است. عده ای عصر کنونی را یکی از طلایی ترین ادوار حیات سینمای ملی می دانند که طی آن، سینماگران کشورمان موفق می شوند هم تراز با بزرگ ترین فیلمسازان جهان، به فتح جوایز کوچک و بزرگ جهانی برسند و از دیگرسو، عده ای، به این افتخارات به چشم یک امتیاز بزرگ نگاه نکرده و با مشکلات ریز و درشتی که سینماگران و مخاطبان آنها با آن دست و پنجه نرم می کنند، به این حقیقت اعتراف می کنند که جریان کنونی نمی تواند فرجام یک سینمای ۱۲۲ ساله باشد.
به هرجهت، سینمای ایران، در هر روزی که بر عمرش اضافه می شود، دچار مشکلات پیدا و پنهانی می شود که اجازه نمی دهد تا آن وحدت زیربنایی میان سه ضلع هنرمندان، مخاطبان و مدیران، شکلی آرمان خواهانه به خود گرفته و همواره مساله یا مسائلی، مانع این وحدت و استقبال حداکثری از طرح ها و اتفاقات مهم سینمایی می شود.
فاطمه معتمدآریا چه گفت؟
فاطمه معتمدآریا، بازیگر پیشکسوت سینمای ایران، این روزها در آستانه ورود به پنجمین دهه فعالیت حرفه ای خود است؛ بازیگری که در تمامی این سال ها، واکنش های مختلفی را از نگاه های هنری و سیاسی رایج در کشور دیده و با توجه به اینکه یکی از معتبرترین بازیگران زن سینمای ملی در تمامی این سالیان بوده و تجربه حضور در پروژه هایی با خط فکری متفاوت را در کارنامه دارد، یکی از بهترین گزینه ها برای تحلیل سینمای پس از انقلاب کشورمان است.
طی روزهای اخیر ویدئویی از معتمدآریا منتشر شده است که به جریان شناسی سینما طی دهه های اخیر پرداخته و در گفت وگویی، متذکر شده: «در سال های پس از انقلاب، سه عامل کلیدی فیلمنامه یعنی سکس، خشونت و الکل از آنها حذف شد که موجبات افتخار و رشد سینمای ایران پدید آمد. سه عاملی که در تمام جهان معیار اصلی سینما بود، در ایران حذف شد و به جای آنها، ارتباط انسانی، فرهنگ، شعور و هویت جایگزین شد. این اتفاق سبب شد تا سینمای ما در دهه ۶۰ و ۷۰ در جهان تحت عنوان سینمای ایران شناخته شود، همچنان که جهان، سینمای آمریکا را تحت عنوان سینمای هالیوود می شناسد، از سینمای ما نیز تحت عنوان سینمای ایران نام می برد.»
این بازیگر کهنه کار ادامه می دهد: «از یک بی چیزی، چیزی به دست آمد که مانند نهال باید از آن نگهداری می شد. این نگهداری تا نیمه دوم دهه ۷۰ ادامه داشت و ما در اثر این نگهداری که طی آن بسیاری از رذایل ازجمله توهین و بی هویتی، حذف شده بود، تبدیل شدیم به سینمای شاعرانه ای چون نارونی، باشو غریبه کوچک، ناصرالدین شاه آکتور سینما.»
معتمدآریا می افزاید: «در نیمه دوم دهه ۷۰ و مشخصا از سال ۷۶ به بعد، یک سقوط اساسی در سینمای ما اتفاق افتاد و آن اینکه، مدیران سینمایی که ما را عین کودک نگهداری کرده بودند و ما را به سن نوجوانی رسانده بودند، در اوج شکوفایی، ما را ترک کردند و زیرپای ما خالی شد و این نهال تازه رشدیافته و پر از شکوفه، میوه هایمان نارس شد. بخش زیادی به دلیل سیاست هایی بود که اتفاق افتاد. به ما یاد داده بودند راه رفتن را اما ما هنوز پایمان محکم نشده بود که ما را رها کردند و سینما، سلیقه ای شد و ما فهمیدیم هرکسی به اندازه توان خودش می تواند راه برود، این طور شد که ما دیگر نه مدیر دلسوزی داریم، نه مدیر بافرهنگی داریم، نه مدیری داریم که بتواند ما را کنترل و راهنمایی کند.»
۲ نکته مهم سخنان معتمدآریا
در صحبت های معتمدآریا دو نکته بسیار مهم است: نخست آنکه به این حقیقت اشاره کرده که حذف سه پارامتر اصلی سینمای پیش از انقلاب یعنی سکس، خشونت و الکل سبب شد سینمای ایران بتواند مسیر سعادت را پیدا کرده و به هویت خوبی در عرصه سینمای جهان دست یابد و دوم آنکه یکی از نتایج ولنگاری امروز که در سینما دیده می شود، رها کردن جریان سینما توسط مدیران بوده که نیاز به مدیریت و راهنمایی، حتی در شرایط فعلی نیز امری اجتناب پذیر درجهت اعتلای سینمای ایران است.
بازنشر این اظهارات معتمدآریا، سبب خشم سلطنت طلبان و دشمنان قسم خورده سینما و هویت ایران شده است. حال آنکه تفسیر معتمدآریا، بارها از زبان هنرمندان دیگر نیز بیان شده بود و درواقع، انتظار دیگری جز بیان این حقیقت ها از زبان یک مهره اصلی دنیای سینما طی چهار دهه اخیر نمی رفت. فاطمه معتمدآریا در تمامی این سال ها، اگرچه نقدهایی به وضعیت اجتماعی و سیاسی کشور داشته است اما آیا این نقدها می تواند یک بازیگر طراز اول مملکت را از بیان حقیقت و آسیب شناسی محیطی که به شکلی حرفه ای در آن فعالیت کرده، باز دارد؟
مدیریت سینما چه بود و چه شد؟
البته که سخنان معتمدآریا در این آسیب شناسی، بیشتر در نقد جریان مدیریتی سینمای ایران است، آن هم در سال هایی که به زعم بسیاری، بندها از پای سینما باز شد و سینماگران این شهامت و جسارت را یافتند تا به مسائل کمتر پرداخته شده تا آن سالیان ورود کنند اما درنتیجه این ورود، آن سینمای شاعرانه و مفهوم گرا که هویت ملی را یدک می کشید، جای خود را به آثار نازلی داد که عمدتا شعار می دادند و نمی توانستند تصویری درست از ایران و مردمش به جهان مخابره کنند.
در سال های پس از انقلاب و با ریل گذاری جدیدی که توسط مدیریت سینما شکل گرفت، گونه ای سینما رشد کرد که بعدها به سینمای گلخانه ای معروف شد؛ سینمایی که معتمدآریا در این سخنان، به طور تلویحی از آن حمایت کرده است. بسیاری از مدیران آن عصر نیز هنوز به این سینمای گلخانه ای افتخار کرده و صراحتا اعلام می کنند برای نگهداری از نهالی که کاشته بودند، لازم بود گلخانه ای داشته باشند تا آن نهال را از گزند آسیب های مختلف حفظ کند.
این جریان تا نیمه دهه ۷۰ که این مدیران بر سر کار بودند، به رشد خود ادامه داد اما به یکباره و با تغییر شاخص ها که در اثر نمود مدیریت جدید متاثر از تغییر رئیس جمهور به وجود آمد، سینما به سمت دیگری هدایت شد که بیگانگی بسیاری با دوره قبلی خود داشت. بنابراین سینمای ایران به دو قسمت کاملا مجزا در حیات پس از انقلاب خود رسیده بود که طی آن، برخی هنرمندان، ذوق زده از تعبیر بازشدن شرایط، به سمت وسویی حرکت کردند که منافات بسیاری با سبک اجرایی و اصالت آنها داشت و برخی دیگر نیز توسط مدیران به سمتی هدایت شدند که همخوانی چندانی با سیاست سینمایی کشور طی دهه های ۶۰ و ۷۰ نداشت.
شدت این التهاب اگرچه در سال های ابتدایی مشخص نبود اما شمایل آن در نیمه نخست دهه ۸۰ یعنی در سال هایی که تولید کمدی های باسمه ای به اوج خود رسید، مشخص شد. جریان شناسی سینما نشان می داد مخاطبان در دهه ۶۰، برای فیلم هایی از جنس افق، صف می کشیدند، در دهه ۷۰ برای فیلم های اکشن و در دهه ۸۰ برای کمدی هایی که چندان نمی شد آن را در حضور اعضای خانواده دید.
با سوددهی مطلوب این جنس کمدی، نویسندگان و کارگردانان بسیاری به این سمت گسیل داشته شدند. سینما در دهه ۸۰، در یک دوقطبی آشکار میان کمدی و درام های اجتماعی قرار داشت و گونه های دیگر نیز نمایندگان چندانی نداشتند. مخاطبان پیگیر سینما به خوبی به یاد دارند که چه دوقطبی عجیبی میان فیلم های اخراجی ها و جدایی نادر از سیمین شکل گرفت. این دوقطبی به خوبی تعارض میان ژانرهای سینمایی کشور و فقر فراوان در آن را ترسیم می کند.
در دهه ۹۰، جریان شبه روشنفکری و آنچه اقتباس از سینمای فرهادی نامیده می شد، به اوج خود رسید و کارگردان های بسیاری تلاش کردند با کپی برداری از المان های سینمای فرهادی، موفقیت های او در جشنواره های جهانی را برای خود رقم بزنند. سینمای دهه ۹۰ مانند دهه ۸۰، در یک بی هویتی محض دست و پا می زد.
در انتهای این دهه تا امروز، همان سینماگران مقلدان فرهادی، از این سبک فیلمسازی نیز دست کشیدند و ترجیح دادند مسیر خود را پیدا کنند. درواقع با نگاه به جریاناتی که از نیمه دوم دهه ۷۰ تا امروز بر سر سینمای ملی آمده، کاملا مشخص است که این سینما تا چه اندازه نیاز به یک جریان راهنما داشت و این سینما تا چه اندازه در برابر یک وادادگی بزرگ، هویت و اصالت خود را ازدست رفته دید و نتوانست هیچ گاه، دوران طلایی دهه های ۶۰ و ۷۰ خود را تکرار کند.
بنابراین اصلا مهم نیست که این حقایق از زبان چه کسی بیرون می آید. این، یک سند تاریخی است که قطعا دلسوزان سینما و پژوهشگران به آن وقوف کامل دارند، بنابراین از بازیگر طرازاولی چون فاطمه معتمدآریا انتظار نمی رود جز این تحلیل، اندیشه ای دیگر داشته باشد و اینجاست که مخالفان سینمای اصیل و هدفمند ملی باید هم به این بازیگر حمله کنند و چشم خود را روی گذشته و کارنامه وی بسته و تنها دوستدار هنرمندانی باشند که منویات آنها را با صدای بلند فریاد می زنند.
افشای فایل صوتی فاطمه معتمدآریا درباره «جنبش می تو» توسط رسانه بیگانه
