زمانی که در یکی از اندام های درونی بدن اختلالی وجود داشته باشد، نشانه هایی بیرونی مثل حالت تهوع، تغییر رنگ پوست، سرگیجه، بی اشتهایی و مشکلات گوارشی بروز می کند. زردی چشم نیز یکی از همین علائم بیرونی است که اغلب به دلیل وجود مشکلی در کبد ایجاد می شود. کبد در سوخت وساز بدن و تصفیه سموم وارد شده به بدن نقش مهمی دارد. این عضو مانند فیلتری است که مواد مضر را از طریق مدفوع یا ادرار از بدن خارج می کند. اگر اختلالی در عملکرد کبد ایجاد شود، این سموم وارد خون شده و موجب بروز بیماری های مختلفی مثل یرقان، هپاتیت و سندرم ژیلبرت می شود. زردی چشم در کودکان و بزرگسالان از رایج ترین علائم ابتلا به این بیماری ها به شمار می رود. ما در این مقاله درباره علت زردی چشم به طور کامل صحبت می کنیم. همراه ما باید باشید تا پاسخ سوالات خود را پیدا کنید.
فرایند ایجاد زردی چشم در نوزادان و کودکان
قبل از بررسی علت زردی چشم در کودکان بهتر است چند خطی راجع به فرایند ایجاد زردی صحبت کنیم. زردی ممکن است تنها به چشم کودکان خلاصه نشده و در پوست کودک نیز دیده شود. علت زردی چشم در کودکان، افزایش ماده ای به نام بیلی روبین در بدن است. بیلی روبین از شکسته شدن گلبول های قرمز پیر و فرسوده تولید شده و در کبد جمع آوری می شود. کبد این ماده را از طریق صفرا به روده ها منتقل کرده و درنهایت بیلی روبین از راه مدفوع یا ادرار دفع می شود. حال اگر در مسیر ذکرشده از شکستن گلبول های قرمز تا دفع صفرا در روده اختلالی پیش بیاید، بیلی روبین در بدن تجمع کرده و موجب ایجاد زردی در پوست و چشم می شود. در ادامه به معرفی برخی اختلالات رایج در مسیر دفع بیلی روبین می پردازیم.
زردی چشم در نوزادان
زردی چشم ها و پوست در نوزادان عارضه ای غیر معمول نیست و دربین آن ها متداول است . این بیماری در بسیاری از موارد علامت خطر نداشته و نیاز به درمان ندارد چرا که در نوزادان اغلب طی دو هفته پس از تولد از بین می رود.
کبد مادر بیلی روبین را برای نوزاد پردازش می کند و پس از تولد این امر به عهده کبد خود نوزاد می باشد اما ممکن است طی چند روز اول تولد مقدار کمی بیلی روبین پردازش شود که به زردی نوزاد ختم خواهد شد.
تغذیه با شیرمادر نیز می تواند در این امر همکاری داشته باشد و همچنین مصرف مقادیر زیاد غذاهای سرشار از کاروتن مانند هویج ، کدو و سیب زمینی شیرین توسط مادر شیرده نیز ممکن است باعث زردی برگشت پذیر چشم ها شود.
با این وجود لازم است در صورت مشاهده زردی چشم ها و پوست به پزشک مراجعه کنید تا از وضعیت و میزان بیلی روبین نوزاد مطلع شوید . در صورت بالا بودن سطح بیلی روبین با درمان زودرس می توان خطر عوارض آن را کاهش داد.
زردی چشم در کودکان
در کودکان و بزرگسالان نیز زردی چشم و پوست می تواند به دلیل بیماری های جدی کبدی و یا انسداد مجاری صفراوی باشد . مجاری صفراوی ، صفرا را به دستگاه گوارش منتقل کرده تا با مدفوع دفع شود.
مشکلات کیسه صفرا ، لوزالمعده ، پانکراس و یا سنگ کیسه صفرا باعث انسداد مجاری صفراوی شده و زردی پوست و چشم را ایجاد می کند . علاوه براین ، بیماری های جدی کبدی مانند هپاتیت و سیروز را به همراه خواهد داشت.
برخی از اختلالات خونی از جمله کم خونی همولیتیک به دلیل تخریب غیر طبیعی گلبول های قرمز ایجاد شده که با افزایش سطح تولید بیلی روبین باعث زردی می شود . در صورت تشخیص زودرس این بیماری درمان آسان داشته و از نارسایی کبدی پیشگیری می کند.
علائم مرتبط با زردی کودکان
برای تشخیص علت زردی پوست در کودکان، بهتر است سایر علائم همراه با زردی را بدانید تا در صورت مشاهدۀ آن ها، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا از راه های درمان زردی نوزادان استفاده شود.
ضعف و بی حالی
کاهش قدرت مکیدن سینۀ مادر
کم شدن اشتها و کاهش وزن
زردی پوست
پاسخ ضعیف نوزاد به محرک ها، خواب آلودگی و اختلال در بیدار شدن از خواب
خارش بدن که یکی از مشکلات پوستی رایج در نوزادان است
سفتی بیش از حد یا شلی بدن کودک
خیس یا کثیف نشدن پوشک نوزاد
تیره شدن رنگ ادرار و روشن شدن رنگ مدفوع
تهوع، استفراغ و مدفوع زیاد کودکان
بی قراری، تحریک پذیری و گریۀ نوزاد
علائم نادر و جدی مانند کاهش سطح هوشیاری
در زردی های بسیار شدید اگر درمان به موقع صورت نگیرد، بیلی روبین در مغز تجمع یافته و عوارضی مانند انسفالوپاتی و کرن ایکتروس را ایجاد می کند. کرن ایکتروس با علائمی مانند فلج مغزی، ناشنوایی، اختلال بینایی و اختلال در رشد دندان همراه است. این عارضه نادر اما بسیار جدی بوده و باید از آن پیشگیری شود.
چه علائم دیگری ممکن است به همراه زردی چشم رخ دهد ؟
زردی چشم ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد که بسته به بیماری های زمینه ای و وضعیت آن متفاوت می باشند. در کودکان و نوزادان علائمی که ممکن است به همراه زردی رخ دهند ، عبارتند از :
درد شکمی
ادرار تیره رنگ
علائم آنفولانزا مانند خستگی ، تب ، گلودرد ، سرفه و گاهی بدن درد
خارش پوستی
کسالت یا عموما احساس بیماری
حالت تهوع ، استفراغ و اسهال
مدفوع کم رنگ یا به رنگ خاک رس
کم اشتهایی
کاهش وزن بی علت
ضعف
نق نق بیش از حد
عدم توانایی در برخاستن
مشکلات جدی در تغذیه و عدم توانایی به مکیدن سینه مادر و شیشه
عوارض احتمالی زردی چشم چیست ؟
آب اوردن شکم
واریس مری
انسفالوپاتی کبدی
نارسایی کلیه
پرفشاری ورید باب
فلج مغزی
ازدست دادن شنوایی
مشکلات دندان و بینایی
علت زردی چشم در کودکان
در کودکان و بزرگسالان نیز زردی چشم و پوست می تواند به دلیل بیماری های جدی کبدی و یا انسداد مجاری صفراوی باشد . مجاری صفراوی ، صفرا را به دستگاه گوارش منتقل کرده تا با مدفوع دفع شود.
علت زردی چشم در کودکان همیشه مشکل یا بیماری نیست. گاهی اوقات این مسئله کاملا طبیعی محسوب شده و کودک تنها دچار یک زردی گذرا می شود. از دلایل رایج زردی چشم در کودکان می-توان به این موارد اشاره کرد:
عدم کارکرد مناسب کبد در روزهای ابتدایی تولد
کبد کار تجزیه بیلی روبین و ساخت صفرا را بر عهده دارد. در روزهای ابتدایی پس از تولد نوزاد، کبد او توان کافی برای دفع بیلی روبین موجود در بدن را ندارد. به همین دلیل ممکن است بیلی روبین در بدن نوزاد تجمع کرده و نوزاد دچار زردی شود. این موقعیت حدود یک تا دو هفته طول می کشد اما طبیعی بوده و معمولا بدون نیاز به درمان برطرف می شود.
تغذیه با شیر مادر
برخی تحقیقات نشان داده اند که نوزادانی که بیشتر از شیر مادر تغذیه می کنند، بیشتر دچار زردی می شوند. البته این موضوع مانعی بر سر راه شیردهی مادر نیست بلکه برای دفع سریع تر بیلی روبین موجود، دفعات شیردهی باید افزایش یابد. همچنین به علت فواید فراوان شیر مادر برای نوزاد، پزشکان قطع شیردهی را توصیه نمی کنند.
عفونت ها
انواع عفونت ها مانند عفونت باکتریایی و عفونت خونی ممکن است با زردی چشم در نوزادان همراه باشند. ممکن است یک کبد آسیب دیده یا بیمار قادر به پردازش صحیح بیلی روبین نباشد.مجاری صفراوی متورم یا مسدود شده مانع از خروج صفرا از کبد می شوند. با آزاد شدن صفرا ، کبد نمی تواند بیلی روبین را دفع کند.
نقص های ساختاری در کبد یا صفرا
برخی نقص های مادرزادی در کبد، فرا یا مجاری صفراوی می توانند علت زردی چشم در کودکان باشند. از جمله این نقص ها می توان به آترزی صفرا اشاره کرد. زخم شدن کبد می تواند توانایی آن در فیلتر کردن بیلی روبین را کاهش دهد. در نتیجه بیلی روبین از طریق خون جاری شده و به چشم و پوست می رسد و آنها را زرد می کند.
علل دیگر زردی چشم
خونریزی داخلی می تواند علت زردی چشم در کودکان باشد و در صورت شک به این موضوع، باید تصویربرداری ها و اقدامات درمانی لازم برای آن ها انجام شود.
کم خونی همولیتیک با تجزیۀ بیشتر گلبول های قرمز موجب افزایش بیلی روبین شده و می تواند علت زردی چشم در کودکان باشد.
مالاریا با تخریب سلول های قرمز خون ممکن است موجبات زردی کودکان را فراهم آورد.
داروهایی مانند برخی آنتی بیوتیک ها می توانند با زردی پوست و چشم کودک همراه باشند.
موارد ذکرشده بیشتر در نوزادان تازه متولدشده دیده می شوند اما در کودکانی که سن بیشتری دارند، دلایل دیگری نیز برای زردی وجود دارد.
التهاب کبد یا پانکراس می توانند علت زردی چشم بزرگسالان و ندرتا کودکان باشند. همچنین برخی از انواع هپاتیت و زردی چشم می توانند با هم مرتبط باشند.
انسداد مجاری صفراوی به بیلی روبین اجازۀ دفع نداده و با علائمی مانند خارش بدن و زردی چشم همراه است.
سرطان کبد، پانکراس و مجاری صفراوی نیز با افزایش سطح بیلی روبین خون و علائم ناشی از زردی همراهند.
سیروز کبدی عارضه ایست که در کودکان نادر بوده و بیشتر در بزرگسالان دیده می شود. این عارضه موجب تخریب کبد و افزایش سطح بیلی روبین خون می شود.
درمان های لازم برای زردی چشم در کودکان
اگر زردی در روزهای ابتدایی تولد رخ دهد و خفیف تا متوسط باشد معمولا نیازی به درمان نداشته و خودبه خود بهبود می یابد. در مواردی نیز فتوتراپی با استفاده از لامپ های مخصوص زردی نوزادان پیشنهاد می شود. این درمان در منزل نیز قابل انجام بوده و به نوعی درمان خانگی زردی کودکان محسوب می شود. اگر زردی نوزاد شدید باشد، درمان های پیچیده تر مانند انتقال خون و تعویض خون برای کودک شما انجام می گیرد. همچنین اگر علل زمینه ای مانند کم خونی، عفونت یا التهاب کبد، پانکراس و مجاری صفراوی وجود داشته باشند، درمان آن ها ضروری است.
درست است که زردی نوزادی معمولا نیازی به درمان ندارد، اما اگر سایر علائم ذکرشده در نوزاد شما دیده شده یا زردی او پس از گذشت چند روز کاهش نیابد، ممکن است استفاده از سایر روش های درمانی برای او ضرورت یابد. به همین دلیل علائم کودک خود را بررسی کرده و در صورت وجود هر گونه نگرانی حتما موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
نکتۀ دیگر در رابطه با علت زردی چشم در کودکان این است که برای زردی چشم به چه دکتری مراجعه کنیم؟ در جواب این سوال باید بگوییم که اگر سفیدی هر دو چشم او به طور کامل زرد شده است، احتمال وجود زردی در او بالا بوده و باید به پزشک کودکان یا اطفال مراجعه کنید. اگر تنها یک لکه زرد روی سفیدی چشم کودکتان وجود دارد، احتمال موارد مرتبط با چشم پزشکی افزایش یافته و بهتر است یک چشم پزشک نیز کودک شما را معاینه کند.
درمان خانگی زردی چشم
درمان های خانگی معمولا یکی از روش های مکمل درمان محسوب می شوند و باید قبل از انجام آن ها حتما با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه به برخی از این روش ها که برای درمان زردی چشم کاربرد دارند اشاره می کنیم.
خوردن انگور سبز
مصرف زنجبیل به همراه آب گرم
مصرف مایعات به ویژه آب
مصرف روزانه ۱ تا ۲ لیوان آب گوجه فرنگی
قرار گرفتن زیر نور خورشید
