در همه‌گیری کرونا چگونه بی‌خطر کتاب بخریم؟

میعاد تازه با کتاب در کوران کرونا

وقتی بحران بیاید همه چیز تغییر می کند. اول از همه سبک زندگی.

کرونا، بحران تازه نفس قرن بیست و یکم، سونامی تغییراتی به راه انداخت که بیشترش منفی بود به جز یکی و آن عوض شدن مناسبات آدم ها با رسانه و اقبال دوباره آنها به کتاب بود.

شاید تا دیروز بهانه مردم برای کتاب نخواندن این بود که زندگی در این دوره و زمانه فرصتی برای کتاب خواندن نمی گذارد. چون وقت سریع می گذرد و باید هم پای آن بدوی تا کم نیاوری. ولی با شروع کرونا حرف از قرنطینه پیش آمد و این یعنی اینکه وقت نداشتن دیگر بهانه ای نیست که آدم ها بخواهند با آن کتاب نخواندن شان را توجیه کنند.

یکی از رهاوردهای قرنطینه بازتعریف روابط بود. بازتعریف روابط آدم ها با کتاب هم از این قاعده مستثنی نیست. مردم کتاب می خوانند تا ذهن شان آرام شود. این قاعده کمک می کند تا بفهمیم که چرا عادات خواندن و اقبال به ژانرهای خاص در دوران هایی که استرس های خاص خودش را دارد تغییر می کند. حتی با نگاهی دقیق تر می توان گفت که این ماجرا تازه نیست و ریشه در تاریخ دارد:

اقبال به ادبیات گوتیک، واکنشی از جانب انگلیسی های پروتستان و محافظه کار بود به انقلاب استرس زای فرانسه (1789-99).

ژانر علمی تخیلی و استقبال خواننده ها از نویسندگانی مثل ژول ورن نتیجه انقلاب صنعتی و پر و بال گرفتن نظریه تکامل داروین بود.

در دهه 1930، در زمانه ای که رکود بزرگ اقتصادی دنیا را زمین گیر کرده بود مردم ترجیح دادند ذهن شان را با رمان های پیچیده، مرموز و جالب کارآگاهی سرگرم کنند.

هنوز زود است که قضاوت کنیم در بحران کرونا کدام ژانر، چگونه و چطور با اقبال مواجه شد. اما یک حساب سر انگشتی نشان داد که سلیقه مردم در این روزها به کدام سمت سوق پیدا کرده است. به طور مثال کتاب هایی که درباره انزوا و تنهایی (تحت اللفظی و استعاره ای) است مورد اقبال قرار گرفت و باعث شد فروش کتاب هایی مثل «حباب شیشه» سیلویا پلات، «صد سال تنهایی» و «عشق در زمانه وبا» هر دو نوشته گابریل گارسیا مارکز بالا برود.

در نمونه ای جالب مردم اُران در الجزایر برای خرید کتاب «طاعون» آلبر کامو صف بستند. شهر اُران جایی است که طاعون نمادین کامو در آن اتفاق می افتد. اگرچه طاعون از منظر کامو آلمان ها و اشغال اروپا توسط ایشان در جنگ جهانی دوم بود اما مردم گرفتار در دست کرونا توانستند این دفعه آن را از زاویه دیگری بخوانند.

تغییرات وارد می شوند

با شروع پاندمی و قرنطینه چراغ خیلی جاها خاموش شد. چراغ کتاب فروشی ها از اولین جاها بود که گرد خاموشی به تنش نشست. این قضیه در همه جای دنیا صادق بود. کتاب فروشی ها یک دفعه چشم باز کردند و دیدند آن چیزی که ازش می ترسیدند بالاخره برایشان اتفاق افتاد.

اما کورسوی امیدی هنوز وجود داشت. مردم می خواستند کتاب بخوانند اما نمی دانستند چطور باید آن را بخرند.

اینجا بود که بحث انعطاف در شیوه عرضه خودش را نمایان کرد. اگر امکان خرید حضوری برای مشتری وجود ندارد پس بهتر این است که امکان خرید غیرحضوری را برایش فراهم کرد. در عصر اینترنت و ارتباطات مجازی جامه عمل پوشاندن به چنین ایده ای دور از ذهن نبود.

بحث فروش و خربد آنلاین کتاب اگر تا قبل از این غیر ضروری بود حالا از نان شب هم واجب تر شده بود.

شرکت آمازون در نخستین موج قرنطینه خانگی فروشش سر به فلک زد اما اعلام کرد به خاطر سفارش های ضروری اقلام خانگی، فروش و ارسال کتاب را موقتا در الویت های بعدی قرار می دهد.

به همین خاطر کتاب فروشی های مستقل دست به ابتکار عمل زدند. در یکی از گزارش های بی بی سی آمده که یک کتاب فروش در انگلیس با دوچرخه سفارش ها را به دست خواننده ها رسانده و توانسته در یک هفته 75 کیلومتر رکاب بزند. یک کتاب فروشی دیگر در سوئد برای تحویل کتاب از سورتمه استفاده کرد.

در شهر دیگو در کره جنوبی، جایی که کرونا در آن شروع شد سه کتاب فروشی با همکاری هم دست به کاری جدید زدند. در این کار جدید هر کتاب فروش شخصا کتابی انتخاب می کند تا همراه با بسته های چای به دست افرادی که خودشان انتخاب کرده اند برسانند. شیوه ای برای آنکه به مردم بگویند کتاب ها و کتاب فروشی ها را فراموش نکنند.

چه خبر از تغییرات؟

در ایران، پای صنعت نشر و کتاب که به میان می آید همه اظهار نگرانی می کنند. با شروع پاندمی و قرنطینه این دل نگرانی ها پر رنگ تر شد که بیراه هم نبود. اما نکته مثبت و امیدوار کننده اینجاست که تجربه فروش اینترنتی در ایران به کمک صنعت نشر آمد و دستش را گرفت.

فروشگاه آنلاین کتاب سیبوک، قبل از آمدن کرونا یعنی از سال 1393 کارش را شروع کرد. هدف این سایت « معرفی و فرستادن کتاب به دوردست ترین کتاب خوارهای ایران» بود. با آمدن کرونا و رونق گرفتن خرید غیر حضوری و اینترنتی این هدف پررنگ تر و عملی تر شد. کما اینکه مزایای دیگر این سایت کمک کرد تا کتاب خوان ها راحت تر به آن دست پیدا کنند. مزایایی مثل: امکان خرید آنلاین تنها با یک کلیک، استفاده از تخفیف های همیشگی سایت، ارسال کتاب به سرتاسر ایران و تحویل کتاب در محل.

برای آن دسته از افرادی هم که باید در محل خرید کتاب را به دست بگیرند و ورق بزنند تا بدانند قضیه از چه قرار است و بعد آن را بخرند، هیچ جای نگرانی نیست. در بخش مجله سایت 30بوک افرادی هستند که کتاب ها را ورق زده و خوانده اند و مختصر توضیحی درباره اش نوشته اند. با صرف چند دقیقه کوتاه می توان چیزهایی درباره تازه های نشر خواند و درباره خرید آنها تصمیم گرفت.