یکی از فروض تحقق ارث، فرضی است که در آن، مرد فوت می کند. این مرد، با توجه به جایگاه خانوادگی خود، می تواند فرزند، پدر، همسر، دایی، عموی فرد یا افراد دیگری بوده که بسته به نوع رابطه خانوادگی میان مرد و اقوام باقی مانده وی، سهم الارث آن اقوام، متفاوت شده و بعضا، اختلاف چشم گیری خواهد داشت.
در صورت فوت مرد بدون فرزند چه کسانی ارث می برند؟
هنگامی که شخصی فوت می کند، چنانچه این شخص، دارای اقوام و خویشاوندانی بوده و مال یا اموالی نیز از وی به جا مانده باشد، این ما یا اموال، مطابق قوانین ارث، میان خویشاوندان وی تقسیم می گردد. این خویشاوندان، بر دو نوع می باشند: اقوام نسبی، یعنی افرادی که به واسطه تولد و خون، با فرد، رابطه خویشاوندی پیدا کرده، مانند پدر و مادر، فرزند و خواهر و و برادر؛ اقوام سببی، یعنی افرادی که به واسطه ازدواج، خویشاوندان فرد شده اند که در میان خویشاوندان سببی، تنها زن و شوهر، آن هم صرفا در نکاح دائم، از یکدیگر ارث می برند. یکی از افرادی که ممکن است با فوت وی، مساله تقسیم ارث او مطرح شود، مرد بوده که این شخص، با توجه به روابط خویشاوندی خود، ممکن است نقش شوهر، پسر، پدر، برادر و سایر نقش های شکل گرفته در روابط خانوادگی را داشته و متناسب با این نقش ها، نحوه تقسیم ترکه وی نیز متفاوت باشد. لذا، بعد از فوت وی، این سوال، مطرح می گردد که در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند؟
- برای پاسخ به این سوال که در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند، لازم است که دو فرض اصلی از یکدیگر، تفکیک شوند: فوت مرد بدون فرزند و فوت مرد با فرزند. چرا که نحوه تقسیم ارث، در این دو فرض، کاملا متفاوت از یکدیگر می باشد. لذا، در این بخش، ابتدا به این سوال پاسخ داده که با فرض بدون فرزند بودن، در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند و در بخش بعد، نحوه تقسیم ارث مرد، در فرض با فرزند بودن وی را بررسی خواهیم کرد.
- برای اینکه به این سول، پاسخ دهیم که با فرض بدون فرزند بودن، در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند؟ باید ابتدا، در مورد طبقات و در جات ارث، توضیح داده و در مرحله بعد، با توجه به این طبقات و درجات، به سوال فوق، پاسخ دهیم.
- مطابق قانون مدنی کشور ما، خویشاوندانی که با وجود رابطه نسبی، یعنی رابطه ناشی از ازدواج و خون، ارث می برند، شامل سه طبقه شده که در هر یک از این طبقات نیز، درجاتی وجود دارد. این طبقات سه گانه، عبارتند از:
- طبقه اول: پدر و مادر و فرزندان متوفی(هر چه قدر که پایین روند، مانند نوه، فرزند نوه و ...)
- طبقه دوم: اجداد، یعنی پدربزرگ و مادر بزرگ (هر چه قدر بالا روند، مانند پدر و مادر اجداد) و خواهر و برادر متوفی (هر چه قدر پایین روند، مانند خواهرزاده و نوه برادر و ...)
- طبقه سوم: دایی، خاله، عمه و عمو (هر چه قدر پایین روند، مانند خاله زاده و نوه عمو و ...)
در کنار این خویشاوندان نسبی، خویشواندان سببی نیز وجود داشته که به واسطه عقد نکاح، با فرد، رابطه خویشاوندی پیدا می کنند. لازم به ذکر است که در میان خویشاواندان سببی، صرفا زن و شوهر، از یکدیگر ارث برده و باقی اقوام سببی، مانند پدر شوهر و مادر زن، از فرد ارث نمی برند و بالعکس. حال، با توجه به طبقات و درجات ارث، می توانیم به بررسی فرض بدون فرزند بودن مرد پرداخته و به این سوال، پاسخ دهیم که با فرض بدون فرزند بودن، در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند؟ در صورت بدون فرزند بودن مرد، اگر همسر وی زنده باشد، ابتدا، سهم الارث همسر، کنار گذاشته می شود. با توجه به اینکه در این فرض، مرد، بدون فرزند است، سهم الارث همسر او، یک چهارم کل اموال می باشد. در مرحله بعد، باقی مانده اموال، یعنی دو سوم، میان وارثان نسبی او، مطابق طبقات و درجات ارث، تقسیم می گردد. با توجه به این نکته که مرد، در این حالت، بدون فرزند می باشد، کسانی که که از مرد ارث می برند، اقوام زیر می باشند:
- چنانچه، فقط پدر یا مادر مرد، زنده باشند، هر کدام به تنهایی، کل اموال باقی مانده را به ارث می برند. اما در صورتی که هر دو پدر و مادر، زنده باشند، مادر، یک سوم اموال را به ارث برده و سهم ارث پدر از فرزند، دو سوم اموال او خواهد بود.
- همچنین، در صورت بدون همسر بودن مرد، در پاسخ به این سوال که در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند، باید گفت، تمام ترکه باقی مانده از مرد، به پدر و مادر وی رسیده که در صورت زنده بودن هر دو، مجددا، یک سوم برای مادر بوده و سهم ارث پدر از فرزند، دو سوم ترکه می باشد و در صورت زنده بودن پدر یا مادر، والد در قید حیات، تمام ترکه را به ارث می برد.
- در فرضی هم که هیچ کدام از پدر و مادر مرد بدون فرزند، زنده نبوده، نوبت به ارث بردن افراد طبقه دوم، یعنی اجداد و خواهرها و برادرها می رسد و چنانچه، از این طبقه نیز خویشاوندی وجود نداشته باشد، اقوام نسبی طبقه سوم، یعنی، خاله، دایی، عمه و عموهای مرد، از وی ارث خواهند برد.
در صورت فوت مرد با فرزند چه کسانی ارث می برند؟
در بخش قبل، ارث مرد در صورت فرض بدون فرزند بودن وی را بررسی کرده و به این سوال، پاسخ دادیم که با فرض بدون فرزند بودن، در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند. اما فرض دیگری که ممکن است بعد از فوت مرد، اتفاق بیفتد، این حالت بوده که مرد، با فرزند باشد. در این حالت نیز لازم است تا نحوه تقسیم ارث مرد، بررسی گردد. لذا، در این بخش، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که در فرض فرزند دار بودن، در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند؟ در فرض فرزند دار بودن مرد نیز ابتدا، توجه می شود که آیا وی همسر دارد یا خیر. در صورتی که همسر مرد، زنده باشد، ابتدا سهم الارث وی از ترکه کنار گذاشته می شود که یک هشتم کل ترکه می شود. پس از کنار گذاشتن سهم الارث همسر، باقی ترکه، طبق مقررات زیر، میان وارثان دیگر، تقسیم خواهد شد.
زنده بودن فرزندان و در قید حیات نبودن پدر و مادر
اگر صرفا فرزندان مرد، زنده بوده و پدر و مادر وی، قبل از خود او فوت کرده باشند، طبق قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان، نحوه تقسیم ارث بدین صورت بوده که اگر تمام فرزندان، پسر باشند یا تمام فرزندان، دختر باشند، ترکه را میان خود به صورت مساوی تقسیم می کنند. اما اگر برخی از فرزندان مرد با فرزند، پسر و برخی دیگر، دختر باشند، ترکه به نسبت دو به یک، میان آنها تقسیم شده و پسر، دو برابر دختر، سهم می برد. به عنوان مثال، چنانچه، ترکه مرد، 60 میلیون تومان بوده و وارثان وی یک دختر و پسر باشند، سهم پسر، 40 میلیون تومان و سهم دختر، 20 میلیون تومان می باشد.
زنده بودن فرزندان و زنده بودن مادر و پدر
در صورتی که هم فرزندان و هم پدر و مادر، در لحظه فوت مرد، زنده باشند، در پاسخ به این سوال که در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند، باید گفت، در این حالت، نحوه تقسیم ارث مرد، بسته به دختر بودن یا پسر بودن فرزندان، به شرح زیر می باشد: اگر فرزند مرد، صرفا یک دختر بوده، سهم هر یک پدر یا مادر مرد، یک ششم اموال شده و سهم دختر وی، یک دوم می باشد. در این حالت، آنچه که از ترکه باقی می ماند، میان وراث به نسبت سهام آنها تقسیم خواهد شد. اگر فرزند مرد، دو یا چند دختر باشند، سهم هر کدام از پدر یا مادر مرد با فرزند، یک ششم بوده و سهم الارث دختران وی، دو سوم می باشد. در این فرض نیز باقی مانده ترکه مرد با فرزند، میان وراث به نسبت سهام آنها تقسیم می گردد. اگر فرزندان مرد، هم دختر و هم پسر باشند، پاسخ این سوال که در صورت فوت مرد چه کسانی ارث می برند، بدین صورت بوده که پدر یا مادری که زنده هست، یک ششم ترکه را به ارث می برد و باقی مانده اموال، میان فرزندان پسر و دختر، به نسبت 2 به 1، تقسیم می شود.
ارث همسر در صورت فوت مرد
مطابق قانون مدنی کشور ما، در میان اقوام سببی، یعنی اقوامی که به واسطه ازدواج، با یکدیگر رابطه خویشاوندی پیدا می کنند، تنها زن و شوهر از یکدیگر ارث می برند. البته، ارث همسر در صورت فوت مرد، تفاوت هایی با ارث مرد در صورت فوت زن داشته که لازم است مورد بررسی قرار گیرد. لذا، در این بخش، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که ارث همسر در صورت فوت مرد، به چه صورت می باشد؟ در صورت فوت مرد، سهم زن از ارث شوهر بدین صورت بوده که، در فرض بدون فرزند بودن وی، همسر او یک چهارم اموال را به ارث می برد و در فرض با فرزند بودن مرد، سهم الارث همسر وی، یک هشتم اموال شوهر خواهد بود. بر خلاف اقوام نسبی که دارای طبقات و درجات ارث بوده و طبقه و درجه نزدیک تر، مانع ارث بردن طبقه یا درجه دورتر می شود، در صورت فوت مرد، هیچ کدام از وارثان نسبی او، حتی فرزندان، مانع از ارث بردن همسر وی نشده و بر عکس، همسر نیز مانع ارث بردن وارثان نسبی مرد نمی شود. در صورت فوت مرد، همسر وی تنها در حالتی از او ارث می برد که ازدواج میان آنها، از نوع نکاح دائم باشد؛ بنابراین، در عقد موقت یا همان صیغه، زن از مرد ارث نمی برد و بر عکس، مرد نیز از زن ارث نخواهد برد. در فرضی که زن، وارث منحصر به فرد مرد باشد، یعنی غیر از او وارث دیگری وجود نداشته باشد، در صورت فوت مرد، یک چهارم اموال او به عنوان سهم الارث همسر، به زن او رسیده و بقیه ترکه وی، به عنوان ترکه متوفی بدون وارث، به حکومت اسلامی، یعنی دولت، تعلق خواهد داشت. در صورتی که مرد، در حالی که بیمار بوده با زنی ازدواج کند و ظرف یک سال از تاریخ نکاح، به علت همان بیماری فوت نماید، چنانچه تا زمان فوت، میان آنها، نزدیکی یا همان رابطه جنسی صورت نگرفته باشد، زن از مرد، ارث نخواهد برد.
در صورت فوت مرد، کسانی که از وی ارث می برند، همسر او و خویشاوندان نسبی وی می باشند. در فرض بدون فرزند بودن مرد، سهم همسر، مادر و پدر او، به ترتیب، یک چهارم، یک سوم و دو سوم می باشد. همچنین، در حالت با فرزند بودن مرد، سهم همسر، یک هشتم بوده و از باقی مانده اموال، یک ششم، سهم هر یک از پدر و مادر و بقیه، سهم فرزندان می باشد. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
شرایط مهریه زن در صورت عدم تمکین چگونه است؟
