دهاقان، شهری تاریخی و مرکز شهرستان دهاقان در استان اصفهان ایران است که در فاصله ۹۶ کیلومتری جنوب غربی شهر اصفهان در دامنه شرقی کوه های زاگرس واقع شده است. دهاقان در سال ۱۳۴۵ شهرداری گرفته است.در وجه تسمیه دهاقان اختلاف نظرهایی وجود دارد:
- دهاقان عربی شده «دهاگان» است. دهاگان از دهگان به معنی محاسب و دهدار مشتق شده است. بر واژه دهگان الف تحسین افزوده شده و به دهاگان بدل گردیده که عربی شده آن دهاقان است.
- دهاقان از «دهاق» به معنی آب بسیار و جام پر و لبریز مشتق شده است، «ان» که پیوند مکان است به این واژه اضافه شده و به معنای مکان پر آب است.
- دهاقان از دهاقانان (جمع دهاقان) که به معنای ده نشین -در مورد هر ایرانی اعم از شهری و روستایی و مالک به کار می رفته- گرفته شده است. در فرهنگ آبادی ها و مکان های مذهبی کشور نیز در مورد دهاقان واژه دهقان به کار رفته است.
- دهاقان در اصل از ده + آقایان گرفته شده : «ده آقایان»؛ و به تدریج مخفف و به صورت دهاقان تلفظ گردیده است. طرفداران این نظر معتقدند گروه اولیه ای که در این محل ساکن شده اند از سادات بوده اند که به آنان «آقایان» اطلاق می شده و به محل سکونت آنان «ده آقایان» می گفته اند.
- دهاقان برگرفته از واژه طاقان است که هنوز هم در همان منطقه به این شهر تاقان یا تاقون گفته می شود. (طاقان را به دلیل سبک معماری ساختمان های کهن آن شهر در عهد ساسانی بر روی این شهر گذاردند)چون در زبان شناسی گفتار بر نوشتار پیشی دارد تاقون به چم شهر پر از تاق و چشمه درست تر به نگر می رسد.
جغرافیای دهاقان
موقعیت جغرافیایی ۵۱ درجه و ۳۹ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۱ درجه و ۵۶ عرض جغرافیایی می باشد. ارتفاع از سطح دریا ۲۱۵۰ متر می باشد.
آب وهوای دهاقان
دهاقان دارای آب هوای سرد و کوهستانی با زمستانهایی سرد و تابستانهایی نسبتاً معتدل می باشد.
جمعیت دهاقان
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵) جمعیت شهر دهاقان 17945 نفر می باشد که با نسبت جنسیِ 104/4، 9167 نفر آن را مردان و 8778 نفر آن را زنان در قالب 5790 خانوار با بُعد 3/1 نفر تشکیل می دهند.
زبان دهاقان
زبان و نژاد اکثر مردم این شهر فارسی و اقلیتی ترکی قشقایی می باشد.
جاذبه های گردشگری دهاقان
قبل از معرفی جاذبه گردشگری فضا سازی دهاقان رو اینگونه میتوان گفت که وقتی وارد شهر دهاقان میشوید با یک سری ویژگی های منحصر به فرد مواجه میشوید که جزو جلب نظر کننده ترین مکان های ایران محسوب میشود : دهاقان محیطی کاملا مسطح قرار گرفته که دارای باغات زیاد و کشاورزی های منطقه ای خود است در حالی که اطراف و چهار جهت آن را کوه گرفته و هر بیننده ای را به وجد می آورد . وقتی کمی وارد شهر میشوید و با مردم صحبت میکنید با گویشی شیرین و کاملا متفاوت و بومی روبرو میشوید . وقتی به خانه ها و محله ها نگاه میکنید سازه های سنتی با خانه های شهری مدرن یک انسجام و در هم آمیختگی جالب و باور نکردنی به خود داده است . محله های قدیمی و جدید به شکلی قرار گرفته ، که گاه قابل تشخیص و گاه قابل تشخیص نیست .
خانه حسینقلی خان خطایی دهاقان
خانه حسینقلی خان خطایی با ۱۷۰ سال قدمت از بناهای تاریخی دهاقان در استان اصفهان است. این خانه تاریخی در بهمن سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۴۴۶۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.حسینقلی خان در حدود یک قرن قبل حاکم دهاقان و این خانه مقر فرمانروایی وی بوده است. بنا بر اظهار نظر اهالی، حکیم جهانگیرخان قشقایی نیز دوران کودکی خود را در این خانه سپری کرده است. این خانه با مصالح خشت به عنوان مصالح اصلی و ساختاری و آجربه عنوان مصالح ثانوی ساخته شده است. فضای مسکونی این خانه در جبهه شمالی و جنوبی پیرامون یک حیاط مرکزی بزرگ تشکیل شده است. خانه تاریخی خطایی دهاقان در حال حاضر وضعیت نامطلوبی دارد و نیازمند رسیدگی و مرمت است. هم اکنون مالکیت خانه تاریخی حسین قلی خان خطایی دهاقان در اختیار شهرداری دهاقان است.
بقعه بابا شیخ حسین انصاری و بی بی خاتون دهاقان
جاده بودجان دهاقان
دره شاه دهاقان
دره شاه دهاقان که به دره شاه صفی هم معروف است دره ای زیبا و فرحناک در جنوب غرب دهاقان است. آب و هوای خنک و فرحناک، وجود چشمه و آبشاری خروشان، درختان کهن و سرسبز و گل ها و مراتع غنی و رنگارنگ در فصل بهار و تابستان، این منطقه را به یکی از هدف های گردشگری استان اصفهان تبدیل کرده است.دهاقان از شهر های پرجاذبه و دارای هویت فرهنگی در استان اصفهان است که علما، دانشمندان، شعرا ی نام آوری در خود پرورش داده است. در این شهرستان دیدنی ها و مناظر چشم نواز زیادی وجود دارد که از جمله می توان به مناظر دشت لاله های واژگون و دشت آسانه که در اردیبهشت ماه مناظر زیبائی به وجود می آوردند، اشاره کرد.در این میان مناظر چشمگیر تختگاه شاه صفی معروف به دره شاه که در ۱۵کیلومتری جنوب غربی دهاقان واقع شده است، صفا و جلوه خاصی دارد. دره ای سرسبز با مناظری پرطراوت و درختانی کهن و آبهای روان همچون نگینی سبز و خرم از سال های دور به یادگار مانده که همه ساله در ایام بهار گل کار طبیعت لابه لای سنگهای صخره ای و معبرهای تنگ را با انواع گلها و گیاهان معطر صحرایی، گل آرایی و تزئین می کند و چهچه و نغمه پرندگان خوش نوا انسان را به وجد می آورد. گویا ملک فردوس است این بستان سرا، یا ودیعه ای است که آفرینش آنرا برای خلوت نشینان مزین کرده است. بیتوته در آن دلنشین و روح افزا است چرا که از بهترین نقاط ییلاقات است. روزگاری نه چندان دور انجمن حفاظت آثار باستانی در نگهداری آن نظارت داشته و جهت حفظ این میراث طبیعی حتی درختان را با پلاک گذاری به دقت مراقبت می نمودند. در عهد صفویه تختگاهی داشته که در دامنه کوه تراشیده شده بود که به مرور از بین رفته است. از درختان تنومند و کهنسال چنارهای سربه آسمان کشیده دوره صفویه که چندین قرن شهره آفاق بود هم اکنون تنها چند اصله درخت بیشتر باقی نمانده است.
ریشه نامگذاری دره شاه دهاقان
وجه تسمیه این دره به شاه صفی از سلاطین صفویه بر می گردد که بنا به قولی این منطقه زیبا را تختگاه و شکارگاه خود قرار داده بود. البته کتیبه ای قدیمی نیز در کنار آبشار در تایید این موضوع وجود داشت که متاسفانه چند سال قبل توسط عده ای جاهل معدوم گردید.
متن کتیبه دره شاه دهاقان
متن کتیبه بدین شرح است: در جلوس نواب شاه صفی بنای تختگاه و نشاندن درختان شد. ۱۰۴۰ ه ق. این سنگ نبشته بیان می کرده که سایر سلاطین و امرای صفوی پس از شاه صفی نیز درآنجا آمد و شد داشته و نخجیر و شکارگاه خود قرار داده اند، از جمله آنان شاه عباس دوم بوده است.
روستای قمبوان دهاقان
روستای قمبوان دهاقان ،روستای است که در شهرستان دهاقان در استان اصفهان قرار دارد از نظر تاریخی از مکانهای ارزشمند به شمار می رود. بررسی های موجود نشان می دهد این روستا در گذشته، بصورت قلعه ای با دروازه ها، برج ها و دیوارهای بلند بوده است. در گذشته های دور کمبون به ریخت یک باغ روستا بوده که با بکارگیری کاریزها آبیاری می شد و سپس با ساختن برج ها (قلعه ها) بافت کانونی میانی آن ساخته شده است.قُمبُوان یا کُمبُوان یکی از روستاهای بخش مرکزی شهرستان دهاقان در استان اصفهان است. این روستا در دهستان قمبوان جای گرفته است.در لفظ محلی این روستا کمبون شناخته میشود. رودخانه کیلچی و قنات عشق آباد تنها رود خانه و قنات قمبوان و یالان چی از چشمه های اطراف این روستا است. از مکان های تفریحی منطقه عباس اباد است که شامل چشمه و درخت تنومند توت است همچنین کوه شاه عبدالله نیز یکی از تفرجگاه های مردم قمبوان و روستاهای اطراف میباشد که در پنج کیلومتری شمال شرقی قمبوان واقع شده است. از نظر فرهنگی این روستا حائز اهمیت است و اولین مدرسه این روستا، در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی با نام ناصر خسرو (قدس فعلی) تأسیس گردیده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا، ۱۷۹۰ متر است. منابع آب کشاورزی، قنوات، رودخانه شور و همچنین دو چشمه می باشد که آب مورد نیاز اراضی زیر کشت را تامین می کنند.میتوان پیشینه آن را به دوران باستان و پیش از اسلام نسبت داد. شکل گیری اولیه روستا پیرو وجود آب و جهت جریان آب بوده است و معماری شکل پراکنده داشته سپس به روستایی قلعه مانند و با بافت متمرکز تبدیل گشته است که از طریق دروازه هایی ورود و خروج به آن کنترل می شده است و در زمان های نا امنی برج های دیده بانی نقش مؤثری در حفظ امنیت ده داشته است. شیوه مهرازی بافت دیرین کمبوان به صورت ترکیبی از شیوه های سرزمین های بیابانی و کوهستانی است و در گذشته بناها از خشت و گل و گاهی با بکارگیری سنگ در پایه ها ساخته می شده است. بافت نوین روستا آجری است. درهای سنگی باغ های کمبوان که همانند شان در تیران و باغ های تپه آریایی ها در خوانسار نیز وجود دارد بسیار دیرین هستند. برخی پژوهشگران پیشینه این درها را متعلق به دوران پیشاآریاییان و زمان سلطهٔ آشوریان بر قبایل ایران پیش از متحد شدن روستاهای قبایل ماد و نابودی آشور بدست ایشان دانسته اند.
ریشه نامگذاری روستای قمبوان دهاقان
واژه کمبون به چم کومه در باغ می باشد که نشان دهنده شیوه زندگی نخستین مردمانی است که آنجا یکجانشین شده اند که دامدارانی بودند که در کنار گودال های آب کومه هایی ساختند و پس از استقرار با دامهایشان به کشاورزی و باغداری روی آوردند. در زبان سانسکریت کم به چم گودال آب یا چاله می باشد. پس از استیلای اعراب واژه کمبون معرب شده و به قمبوان دگرگون گشته است.
محصولات و سوغات روستای قمبوان دهاقان
از محصولات کشاورزی این روستا که معروف نیز می باشد می توان به لوبیا چیتی اشاره نمود. آب زمینها از قنات تامین شده و محصولات دیگر آن غلات، حبوبات، گندم، جو و پنبه است و شغل اهالی زراعت است. سوهان محلی از سوغات این روستا است که در چند سال گذشته و با توجه به برپایی نمایشگاهها در سطح کشور، در نزد مردم شناخته شده است.
آداب و رسوم روستای قمبوان دهاقان
آیین ها و جشن های باستانی همواره با شکوه در قمبوان برگزار میگردند. از جمله شنبه بدر که بازمانده جشن نوروز بزرگ یا آبپاشان می باشد که در خردادروز از فروردین برگزار میشده ولی با تغییر تقویم به نخستین شنبه نوروز افتاده است.
پوشش محلی روستای قمبوان دهاقان
کلاه سیاه نمدی مانند کلاه مادها در سنگ نگاره های تخت جمشید، پیراهن بدون یقه، جلیقه، شلوار سیاه پاچه گشاد که به آن تمون می گویند، کلچه (شنل نمدی زمستانه) و گیوه ملکی که همهٔ این لباس ها در گذشته در روستا تولید میشد. پوشش محلی زنان چارقد سفید، پیراهن بلند، پاکش (شلوار زنانه) است
آثار تاریخی روستای قمبوان
مسجد جامع قمبوان (مسجد آبی) مربوط به دوره صفویه است و قدیمی ترین تاریخی که بر روی دیوار آن نوشته شده مربوط به سال ۱۰۰۶ است. کتیبه ای در محراب آن وجود دارد که هنوز خوانده نشده است. همچنین یکی از مهمترین آثار تاریخی قمبوان مسجد شبستان است. کاروانسرای قدیمی قمبوان را نیز میتوان جزو آثار تاریخی قمبوان به حساب آورد. از دیگر آثار باستانی (اسطوره ای) این روستا میتوان به جاپا دُل دُل که به گفته خودشان جای سم اسب علی روی سنگ است و چهل دخترون مکانی در جوار گورستان قمبوان که به گفته اهالی روستا چهل دختر در آن ناپدید شده اند اشاره کرد. آسیاب های آبی قمبوان که گندم و جو را به آرد بدل می ساخته و عصار خانهٔ قمبوان که در زمان صفویه راه اندازی شده و با اسب سنگ های عصاری بزرگ در آن برای گرفتن روغن از دانه ها چرخانده می شده است از دیگر مکانهای تاریخی این روستاست. برج های زیادی در دوره های گوناگون بخصوص صفویه در کمبون ساخته شده است که برای دیده بانی و کشاورزی بکار گرفته میشد و کنون برخی برپا هستند. بنای چهل دختران امامزاده سید محمد باقر، حمام های تاریخی کمبون و قلعه تاریخی طاهری که با مساحتی بیش از دو هزار مترمربع در دل بافت تاریخی این روستا واقع شده از مکانهای دیدنی کمبوان است.
و در پایان....
دهاقان از شهرستانهای استان اصفهان در ۵۱ درجه و ۳۹ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۱ درجه و ۵۶ عرض جغرافیایی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۰۵۰ متر می باشد و دارای سه دهستان به نامهای قمبوان، موسی آباد و همگین است و در حدود ۲۶ روستا دارد. این شهر با جمعیت ۱۷٬۱۷۰ نفر (برآورد ۱۳۸۳خ.) مرکز شهرستان سمیرُم سُفلی یا دهاقان است.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت برده باشید با ساعد نیوز همراه باشید.
معرفی شهر زیبای خمام
