احیای برجام با فرمول "همه یا هیچ" محال است!

شکست بیانیه ای با پوشش حماسه سرایی راه حل احیای برجام نیست. این حماسه سرایی جز ادامه تحریم ها هیچ ثمری ندارد.

ساعد نیوز: کشورهای غربی به بسته پیشنهادی ایران واکنش بسیار منفی نشان داده اند و تحلیلگر وبگاه آکسیوس این بسته پیشنهادی یا پیشنویس های ایران را غیرمعقول ارزیابی کرده است. آیا نگاه ماکسیمالیستی تیم مذاکره کننده دولت سیزدهم به مذاکرات احیای برجام با واقعیت های موجود منطبق است اگر نیست، چه نوع نگاهی باید جایگزین این نگاه شود؟

حشمت الله فلاحت پیشه: بنام خدا؛ معتقدم ما در اینجا با دو دیدگاه حداکثری مواجهیم؛ هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی هر کدام به نوعی نگاه ماکسیمالیستی به این مذاکرات دارند. خُلف وعده طرف آمریکایی حقیقتی کتمان ناپذیر است و این سابقه طبیعتاً بر مذاکرات سایه می اندازد. متأسفانه در دوره آقای بایدن، ما شاهد ادامه سیاست فشار حداکثری ترامپ برای پیشبرد اهداف دولت آمریکا در تقابل با ایران بودیم. در مورد دولت سیزدهم، رویکرد "همه یا هیچ" یا به تعبیر دیگر، حداکثری به مذاکرات احیای برجام در واقع ریشه در عدم توانایی در انتخاب استراتژی درست برای پل زدن میان نقد و اثبات برجام در دولت هستیم. حقیقت این است که دولت سیزدهم و تیم دیپلماسی و حامیان این دولت، در گذشته نقدهای اساسی به برجام مطرح کرده و حتی آن را یک خیانت توصیف کرده است. امروز دولت سیزدهم در مذاکرات احیای برجام در مقام اثبات است. حقیقت این است که صدور بیانیه حماسی درباره پیشبرد سیاست "همه یا هیچ" در مذاکرات نمی تواند بین این مقام نفی و اثبات که عرض کردم، پل بزند. این که ما خواستار تضمین پایبندی باشیم یا حتی مطالبی فراتر از متن برجام را مطرح کنیم، اینها منجر به احیای برجام نمی شود.

ما در اینجا سه نگرش محتمل را میتوانیم احصاء کنیم؛ نگرش اول نگاه مثبت افراطی است؛ نگرش دوم نگاه منفی افراطی است که من از آن تعبیر به نگاه بیانیه محور می دانم؛ پوشش شکست مذاکرات در قالب یک سری بیانیه های حماسی با طرح گزینه "همه یا هیچ"؛ در اینجا یک حد وسطی وجود دارد که همان راه یا نگرش سومی است که من از آن به توافق یا آتش بس موقت تعبیر می کنم. این که آمریکا تحریم هایی را بردارد و یک گام به جلو برویم و ما هم با اقدام مقتضی موضع دیپلماسی را تقویت کنیم. به این ترتیب می شود پله پله اعتمادسازی کرد. گزینه همه یا هیچ عامل شکست مذاکرات است. این که بگوئیم یا همه تحریم ها به صورت کامل برداشته می شود و برمی گردیم به برجام، با توجه به واقعیت های موجود در روند مذاکرات عملاً نشدنی است. شکست بیانیه ای با پوشش حماسه سرایی راه حل احیای برجام نیست. این حماسه سرایی جز ادامه تحریم ها هیچ ثمری ندارد. همه دنیا می داند که آمریکا عامل شکست برجام است و نیازی نیست که ما وقتمان را صرف متهم کردن طرف مقابل بکنیم. امروز برجام در آی سی یو است و ما نیازمند یک کنش فعالانه تر برای پیشگیری از چالش های بی مورد هستیم.

یک واقعیت که پیشتر نیز در مصاحبه با ساعدنیوز به آن اشاره کرده ام وجود دارد و این که طرف ما در برجام آمریکا است و بقیه اعضاء را ایران ساخته است. این که ما با طرف آمریکایی مستقیم مذاکره نمی کنیم تا موضعی عزتمندانه و مقتدر داشته باشیم، استدلال درستی نیست. همین میانجی ها و واسطه ها امروز در برجام به دنبال حفاظت از منافعی هستند که از قِبل همین میانجیگری میان ایران و آمریکا در مذاکرات نصیب شان شده است. در این میان، نباید از بازیگران آشوب ساز غافل شویم. رژیم صهیونیستی و محور مرتجع عربی در منطقه هر روز در حال تدارک شیطنت های جدید است. اگر بیشتر تعلل کنیم این بازیگران آشوب ساز شرایط را برای احیای برجام را دشوارتر خواهند ساخت.

سخنان ایران هراسانه مکرون در یک کشور عربی دقیقاً مساوی با بسته شدن قراردادهای فروش تسلیحاتی و نیز زمینه سازی برای حضور حداکثری در این کشورها برای برداشت منافع مالی بیشتر است.

ساعد نیوز: امانوئل مکرون در گفتگو با خبرنگاران در دوبی گفته است که نسبت به روند مذاکرات خوشبین نیست و معتقد است که دور بعدی مذاکرات با وقفه زمانی بیشتری پیگیری خواهد شد و طولانی خواهد بود. این اظهارنظر مکرون چه پیامی دارد؟

حشمت الله فلاحت پیشه: اعتقاد دارم که همه کشورهای میانجی حاضر در مذاکرات احیای برجام ابتدا به عنوان واسطه وارد مذاکرات شدند و در ادامه حوزه منافع خاص خودشان در ارتباط با برجام را تعریف کردند و امروز هم هر نوع کنشی از سوی این کشورها در اصل برای حفاظت از این حوزه منافع است نه تلاش برای احیای برجام! در مورد کشورهای منطقه نیز، همین تنش با آمریکا باعث شده که این کشورها فرصت های توسعه را از آن خود کنند و از ما در شاخص های توسعه فاصله بگیرند؛ حتی کشورهای کوچکی مثل قطر و امارات؛ امروز هم عراق در همین مسیر گام برمی دارد. بنابراین، برای تأمین زمینه لازم برای گام نهادن در مسیر توسعه و کاهش تنش ها و تأمین منافع ملی مان در منطقه و دنیا نیازمند احیای برجام هستیم. امروز اگر آقای مکرون در امارات این حرف را می زند، هدفش بهره برداری حداکثری از وضعیت کنونی مذاکرات احیای برجام برای تأمین منافع فرانسه است. سخنان ایران هراسانه در یک کشور عربی دقیقاً مساوی با بسته شدن قراردادهای فروش تسلیحاتی و نیز زمینه سازی برای حضور حداکثری در این کشورها برای برداشت منافع مالی بیشتر است. اگر تاریخ اقتصادی دو دهه اخیر را در منطقه مطالعه کنید متوجه می شوید که بیش از 50 تا 60 درصد قراردادهای تجاری ای که بسته شده است مبنای اش ایران هراسی بوده است. بنابراین، هر نوع تصمیمی درباره آینده برجام و احیای آن باید بر مبنای این واقعیت ها گرفته شود.

احیای برجام نیازمند ایجاد یک همسوئی و تعریف منافع مشترک بین ایران و آمریکا است. انعقاد قرارداد با شرکت های آمریکایی میتواند جلوی بدعهدی آمریکا را بگیرد.

ساعد نیوز: آقای باقری کنی در گفتگو با ایرنا در وین گفته است که شرط ادامه مذاکرات ارائه پاسخی معقول به پیش نویس های ایران است. اصولاً معقولیت و منطق در مذاکراتی همچون مذاکرات وین باید بر چه اساسی معنا شود؟

حشمت الله فلاحت پیشه: این واقعیتی است که عامل شکست برجام، ایالات متحده آمریکا است. ایران دغدغه های به حقی در این باره دارد. بعد از امضای برجام، سانتریفیوژها در سایت های هسته ای ایران خاموش شد و سوخت تولید شده در دوران تحریم که با هزینه بالایی نیز تولید شده بود، بفرش رسید. دستگاه ها کارایی خودشان را به خاطر خروج از چرخه تولید از دست دادند. در عوض، تحریم ها کاهش نیافت. این کاملاً منطقی است که ایران دغدغه این را داشته باشد که ممکن است دوباره با بدعهدی آمریکا، دستاوردهای غنی سازی 60 درصد نیز از دست برود. اینجا لازم است آقای بایدن وارد شود و از اختیارات اجرایی خودش استفاده کند. همان طور که آقای رئیسی در تصویب احیای برجام در مجلس شورای اسلامی با چالش های جدی روبرو خواهد شد؛ آقای بایدن نیز باید چالش با کنگره آمریکا را بپذیرد. در دنیا، این رفتار کشورها است که تضمین کننده دوام توافقات است و ایالات متحده آمریکا نیازمند اصلاح رفتار خودش است همان طور که در ایران نیز ما لازم است منع ایدئولوژیک امضای قرارداد با شرکت های آمریکایی را برداریم. احیای برجام نیازمند ایجاد یک همسوئی و تعریف منافع مشترک بین ایران و آمریکا است. انعقاد قرارداد با شرکت های آمریکایی میتواند جلوی بدعهدی آمریکا را بگیرد. اگر ما در همان ابتدای امضای سند برجام در سال 2015 به جای شرکت های اروپایی با شرکت های آمریکایی قرارداد می بستیم، هیچگاه ترامپ نمی توانست به این راحتی از برجام خارج شود.

چنین اظهارنظرهایی همان طور که گفتم ریشه در عدم همخوانی فضای فکری مسئولین بی درد با وضعیت دشوار مردم دردمند دارد.

ساعد نیوز: بازار و بورس واکنش بسیار منفی به نتیجه مذاکرات وین نشان داده اند. آیا تاب آوری اجتماعی، اقتصادی به درجه ای هست که رویه پیش رو ادامه یابد خصوصاً با در نظر گرفتن برخی اظهارنظرهای اخیر منتسب به رئیس مجلس شورای اسلامی مبنی بر این که "ما هر تصمیم انقلابی بگیریم ملت آماده دادن هزینه این تصمیم انقلابی است"؟

حشمت الله فلاحت پیشه: معتقدم در بسیاری موارد، فضای فکری مسئولان با مشکلات مردم همخوانی ندارد. درست است که مشکلات اقتصادی نباید به عنوان یک اهرم فشار بر روی تیم مذاکره کننده هسته ای استفاده شود. ولی اگر امکان رفع موانع اقتصادی و تحریم ها و فشارها از طریق احیای برجام و مذاکره وجود دارد، این کار باید انجام شود. من چنین حرفی را از آقای قالیباف نشنیده ام. ولکین به طور کلی، چنین عبارت هایی و اظهارنظرهایی نشان از عدم اطلاع مسئولین بی درد از وضعیت مردم دردمند ایران است. امروز کشورهای دنیا از شاخص رفاه به شاخص شادی رسیده اند. یعنی شما وقتی می خواهید درجه توسعه یافتگی یک کشور را بسنجید، سطح شادی مردم آن کشور را مورد بررسی قرار می دهید. این اصل حتی در کشورهای همسایه ما نیز در حال تحقق است در حالی که ما در مسأله معیشت مردم با مشکلات اساسی روبرو هستیم. وجود مشکلات معیشتی جدی و تنگناهای اقتصادی، شادی را از مردم می گیرد. ملت سازی از بالا به پائین امکان پذیر نیست. ملت سازی باید در شرایط عادی شکل بگیرد. امروز ما شاهد 5 برابر شدن ضریب حضور منابع مالیاتی در بودجه کشور در برابر منابع نفتی هستیم. در حالی که گرانی های اخیر وضعیت اقتصادی را برای مردم بیش از پیش دشوارتر ساخته است. مردم در همین شرایط قرار است پول بیشتری به خزانه دولت واریز کنند. بنابراین، چنین اظهارنظرهایی همان طور که گفتم ریشه در عدم همخوانی فضای فکری مسئولین بی درد با وضعیت دشوار مردم دردمند دارد.

مردم ما لیاقت برخورداری از زندگی با استانداردهای بالاتر را دارند. چالش، تحریم و ناامنی ذهنی مردم را از رفاه و شادی محروم کرده است. مردم در جنگ هشت ساله مقاومت کردند و حقانیت خودشان را به اثبات رساندند. متأسفانه بخش اعظمی از پولی که بعد از امضای برجام وارد کشور شد در چالش منطقه ای هزینه شد و این دامی بود که برای ایران چیده بودند. سود این هزینه هنوز به جیب ملت ایران بازنگشته است. امروز هم شاهد این هستیم که دام جدیدی برای ایران پهن شده است و فضا چنان متشنج می شود تا احیای برجام تحقق نیابد. دولت بایدن هنوز به دنبال احیای برجام و توافق است. ممکن است بعد از برگزاری انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا وضعیت به همین منوال نماند و مشکلات جدی برای احیای برجام به وجود آید. توصیه من به طرف آمریکایی این است که با توجه به مشکلات عدیده در خاور دور امنیت جهانی را مبنای تصمیم آتی خود برای احیای برجام قرار دهند نه منافع رژیم صهیونیستی به عنوان بازیگری آشوب ساز.

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه : طرف اصلی ما در برجام آمریکا است، بقیه اعضا را ایران ساخته است!