دلایل احتقان پستان در دوران شیردهی و روش های درمان 

در پستان ها معمولاً ۲ تا ۵ روز پس از تولد نوزاد تولید شیر از غدد شیری افزایش می یابد. وقتی شیر وارد پستان ها می شود سنگین، گرم و متورم می شود. منشأ این سنگینی سینه از شیر، خون و مایعات اضافی در سینه هاست. بدن شما از مایعات اضافی برای تولید بیشتر شیر استفاده می کند. پس از زایمان و در روزهای ابتدایی شیردهی ممکن است سینه های شما به طرز دردناکی متورم و سفت و سنگین شده باشد. این تورم یکی از مشکلات رایج در میان مادران شیرده است که پس از مدتی با شیردهی منظم بدن شما خود را با نیاز نوزاد سازگار می کند و دیگر اثری از این عارضه در سینهٔ شما وجود نخواهد داشت اما اگر این تورم، درد یا سفتی و سنگینی و احساس ضربان در بافت پستان با وجود شیردهی همچنان همراه شماست و شیردادن را برای شما دشوار کرده است ممکن است به احتقان یا پرخون شدن سینه ها دچار شده باشید. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با عوامل مؤثر، جلوگیری و درمان احتقان پستان در ادامه مقاله همراه ما باشید.

احتقان پستان چیست؟

احتقان پستان (breast engorgement)، عبارت است از پر شدن پستان از شیر، که منجر به ایجاد پستان های متورم، سفت، و دردناک می شود. در صورتی که تغذیه نوزاد با برنامه ریزی انجام شود، زنان در شیردهی با مشکل مواجه شوند یا از نوزادان خود جدا شوند، ایجاد احتقان شایع تر است. این وضعیت باعث می شود که پستان ها به اندازه کافی تخلیه نشوند.احتقان پستان آزاردهنده بوده و منجر به عوارضی مانند التهاب پستان، درد/شقاق نوک پستان و کاهش تولید شیر می شود. در نتیجه، زنان ممکن است شیردهی خود را متوقف کنند. شواهد هم سو و سازگاری برای شکل های موثر درمان وجود ندارد.

علائم و نشانه های بروز احتقان پستان

سینه ها به شدت سفت و سنگین و متورم می شوند که همین امر باعث می شود نوزاد شما نتواند به راحتی سینه را بگیرد و از شیر مادر تغذیه کند. نوک سینه پهن و سفت، تورم غدد لنفاوی در زیربغل و گاهی تب می تواند از نشانه های احتقان پستان باشد. اما از رایج ترین علائم بروز احتقان، تورم و سنگینی و درد در بافت پستان است.اگر درمان احتقان پستان ها در زمان مناسبی صورت نگیرد شیردهی برای مادر سخت تر شده و تخلیه شیر به صورت کامل اتفاق نمی افتد و گرفتگی و احتقان تشدید می یابد و حتی در موارد حادتری این گرفتگی و احتقان ممکن است باعث ایجاد زخم در نوک سینه و بروز عفونت و ماستیت نیز شود.

عوامل افزایش دهنده احتقان پستان

• مادرانی که در چند روز اول پس از تولد نوزاد ، قادر به شیردهی مکرر به نوزاد نباشند و یا با وجود شیردهی ، سینه های آنها کاملا خالی نشود ، ممکن است دچار احتقان پستان شوند . با این که ممکن است بدن مادر بعد از زایمان ، فقط حجم کمی شیر تولید کند ، اما تخلیه همان مقدار نیز از اهمیت زیادی برخوردار است .
• اگر انسدادی در مجاری شیر وجود داشته باشد ، ممکن است مادر به احتقان پستان دچار شود .
• در صورتی که عمل جراحی پروتز سینه داشته اید و ایمپلنت ها به قدری جا اشغال کرده اند که فضای کافی در داخل سینه برای خون ، لنف و شیر افزایش یافته وجود ندارد ، ممکن استانسداد مجاری شیراتفاق بیفتد.
• همچنین استفاده زیاد از سوتین های تنگ می تواند عامل دیگری برای انسداد مجاری شیر باشد .

پیشگیری از احتقان پستان

همۀ زنان پس از زایمان احتقان پستان را تجربه نمی کنند. سینۀ برخی زنان تنها کمی پر می شود، اما سینه های برخی دیگر خیلی بزرگ و سفت می شود. کارهایی که می توانید برای کاهش احتمال پرخون شدن سینه های خود انجام دهید شامل موارد زیر است:

• شیردهی در دو ساعت اول پس از زایمان: در صورت نبود مشکل، دو ساعت پس از زایمان به نوزاد خود شیر بدهید. تیم پزشکی زایمان در انجام این کار به شما کمک می کند.
• شیردهی مکرر؛ بین هشت تا ۱۲ بار در روز: بعد از ۲۴ ساعت اول پس از زایمان، لازم است در طول روز اول نیز برای شیردهی تلاش کنید، اما ممکن است که کودک هشت وعده شیر نخواهد. به علائم گرسنگی نوزاد دقت و توجه کنید. برای تشویق نوزاد به شیر خوردن، او را بغل کنید و پوست خود را با پوست او در تماس قرار دهید. اگر بیش از سه ساعت از شروع آخرین وعدۀ تغذیه گذشته است نیز، می توانید نوزادتان را برای شیر خوردن بیدار کنید.
• شیر خوردن کامل از یک سینه: قبل از تعویض سینۀ شیردهی، اجازه دهید کودک شما شیر خوردن از یک سینه را تمام کند. این کار معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول خواهد کشید. اگر مدت شیر خوردن کودک شما کمتر از ۱۰ دقیقه باشد، بهتر است با پزشکتان صحبت کنید. او ممکن است توصیه کند تا زمانی که مدت شیر خوردن نوزاد بیشتر می شود، سینۀ دیگرتان را پمپ کنید. گاهی نیز ممکن است کودک شما فقط از یکی از سینه ها ی شما شیر بخورد. اگر این اتفاق افتاد، وعدۀ شیردهی بعدی را با سینۀ پر شروع کنید.
• پرهیز از شیشه شیر و پستانک: در ماه اول تولد نوزاد، از دادن شیشه شیر یا پستانک به نوزاد خودداری کنید، مگر این که یک دلیل پزشکی برای انجام این کار وجود داشته باشد. عضلاتی که برای مکیدن شیشه شیر یا پستانک استفاده می شود با عضلات مورد استفاده برای مکیدن سینه فرق دارد و ممکن است کودک شما بعد از یادگیری چگونگی شیر خوردن از یک شیشه شیر، در شیر خوردن از سینه مشکل پیدا کند یا با ترجیح سرشیشه به سینۀ مادر مواجه شوید.
• دوشیدن مناسب شیر: اگر پزشک توصیه کرده است که علاوه بر شیردهی، شیرتان را نیز بدوشید، لازم است دوشیدن شیر خود را یاد بگیرید و با شرایط نگهداری شیر مادر آشنا شوید. اگر هم از شیر خشک استفاده می کنید، هر بار که به نوزاد شیر خشک می دهید، شیر خود را نیز با دست یا شیردوش بدوشید. اگر یک وعدۀ تغذیه جا افتاده است یا کودک شما خوب شیر نمی خورد نیز می توانید سینۀ خود را بدوشید.

راهکارهایی برای برطرف کردن احتقان پستان

پرخونی و ورم سینه در بیشتر مادران به سرعت از بین می رود. اگر به خوبی شیردهی می کنید یا حداقل هر دو تا سه ساعت یک بار سینۀ خود را با دوشیدن شیر خالی می کنید، می توانید انتظار داشته باشید که بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت، ناراحتی تان تسکین یابد. هنگامی که ورم رفع می شود، سینه های شما نرم تر می شود، اگرچه هنوز هم پر از شیر خواهد بود. اگر نوزاد را با شیر خود تغذیه نمی کنید، ورم ابتدا بدتر خواهد شد و بعد شروع به بهبود می کند.
همین طور حتی اگر شما نوزاد را با شیر خود تغذیه نمی کنید، ممکن است لازم باشد برای کاهش فشار روی سینه و به حداقل رساندن خطر ابتلا به عفونت پستان یا ماستیت، شیر سینه ها را بدوشید. به طورکلی انجام اقداماتی برای کاهش فشار، به رفع سریع تر پرخون شدن سینه کمک خواهد کرد. راه های راحت تر شدن شیردهی و کاهش ورم شامل موارد زیر است:

• سینه را به شکلی متناسب گرم کنید: قبل از شیردهی، یک کمپرس گرم را برای چند دقیقه روی سینه های خود بگذارید تا جریان شیر را روان کند. بیشتر از سه دقیقه، سینه را در مجاورت گرما قرار ندهید، زیرا گرمای بیش از حد می تواند ورم را افزایش دهد و خروج شیر را سخت تر کند. شما همچنین می توانید یک دوش آب گرم کوتاه بگیرید. اگر سینۀ شما به قدری ورم کرده است که شیر اصلاً خارج نمی شود، از کمپرس گرم استفاده نکنید.
• به طور مرتب شیردهی کنید: فاصلۀ بین وعده های شیردهی نباید بیشتر از دو تا سه ساعت باشد. اگر سینه هایتان به قدری پر است که شما را آزار می دهد، ممکن است دچار پری بیش از حد مجاری شیر باشید. برای تسکین ناراحتی، می توانید کمی از شیرتان را با دست بدوشید. دوشیدن شیر ممکن است در ابتدا برای برخی مادران ناراحت کننده و دردناک باشد، اما وقتی مقداری از شیر خارج شود، سینه های شما احتمالاً کمتر دردناک خواهد بود.
• سینه را به آرامی ماساژ دهید: هنگامی که کودک شما در حال شیر خوردن از یک سینه است، به آرامی همان سینه را ماساژ دهید. این کار جریان شیر را بیشتر می کند و مقداری از سفتی و ناراحتی سینه را رفع خواهد کرد. ماساژ گردن و پشت نیز به شما در برطرف کردن این مشکل کمک می کند.
• مقداری از شیرتان را با دست بدوشید: وقتی کودک شما برای چفت کردن سینه در دهان مشکل دارد، مقداری از شیر را با دستتان بدوشید یا ابتدا سینه را با شیردوش و سپس با دست بدوشید تا زمانی که هالۀ تیرۀ اطراف سینه نرم تر شود. برخلاف پمپ کردن سینه، دوشیدن دستی سینه، این هاله را نرم می کند و انعطاف کافی برای چفت شدن در دهان نوزاد را فراهم خواهد کرد.
• از دوشیدن نامتناسب شیر خودداری کنید: اگر حداقل هر دو تا سه ساعت یک بار به نوزاد شیر می دهید و شیردهی خوب پیش می رود، از دوشیدن شیر پرهیز کنید، مگر این که نیاز به نرم کردن سینه داشته باشید و تنها با سرعت کم و برای چند دقیقه سینه را بدوشید تا باعث تولید شیر بیشتری در سینه نشود. دوشیدن بیش از حد شیر می تواند به تولید بیش از حد شیر و طولانی شدن ورم منجر شود.
• از کمپرس سرد استفاده کنید: برای تسکین درد و کمک به کاهش ورم و تخفیف پرخون شدن سینه ها، کمپرس سرد را قبل یا بعد از شیردهی و برای حدود ۱۰ دقیقه روی سینه انجام دهید. می توانید از یخ خردشده در یک کیسۀ پلاستیکی یا یک کیسۀ سبزی در فریزر که در یک پارچۀ نازک پیچیده شده است برای این کار استفاده کنید.
• سوتین های شیردهی بپوشید: بسیاری از سوتین های شیردهی استاندارد برای کمک به بهبود این مشکل مفید است، حتی می توانید هنگام خواب هم این سوتین ها را بپوشید. بهتر است مطمئن شوید که اندازۀ آن متناسب شماست و سیم یا فنری ندارد. سیم زیر کاسۀ سوتین می تواند باعث تنگی، انقباض و مسدود شدن مجاری شیر شود.
• می توانید برخی از مسکن ها را مصرف کنید: برای از بین بردن ناراحتی یا درد، می توانید از ایبوپروفن یا استامینوفن معمولی استفاده کنید. این داروها معمولاً برای مصرف در حین شیردهی بی خطر تلقی می شود، با این وجود نظر پزشکتان را نیز بپرسید و یادتان باشد آسپرین مصرف نکنید.

سخن آخر

احتقان پستان یک عارضه کاملاً طبیعی و رایج در دوران شیردهی است که با انجام چند راهکار ساده می توان احتمال ابتلا به این گرفتگی، تورم و درد را کاهش داد. ساده ترین راه در جلوگیری و درمان احتقان شیردادن است؛ پس به علاِئم گرسنگی نوزاد دقت کنید و اگر کودک شما تمایلی به خوردن شیر ندارد با انجام کارهایی مانند بغل کردن و برقراری تماس پوستی یا تحریک سقف دهان نوزاد او را تشویق به شیر خوردن کنید. در ساعات اولیه پس از زایمان و تولد نوزاد شیردادن به نوزاد اهمیت زیادی دارد که برای شیردهی در این زمان تیم زایمان در بیمارستان به شما کمک خواهد کرد.

تورم و درد سینه و گرفتگی در مادران معمولاً زود از بین می رود گاهی احتقان پستان ممکن است تا ۱۰ روز طول بکشد و با انجام راه های درمانی ذکر شده می تواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کرد. در صورت عدم درمان این عارضه و همراه شدن آن با تورم و درد شدید، تب، زخم و خونریزی در نوک پستان باید به پزشک مراجعه کرد.همان طور که در مقاله اشاره کردیم در صورت پیشرفته تر شدن احتقان عوارضی همچون ماستیت و آبسه سینه به وجود خواهد آمد؛ پس توصیه می شود پس از بروز علائم احتقان و قبل از پیشرفت و حاد شدن آن با روش هایی که در مقاله به آن ها اشاره کردیم هر چه زودتر اقدام به درمان این عارضه کنید.