همه ی ما چیزهایی را فراموش می کنیم و این امری عادی در زندگی روزمره است. اما فراموشکاری ناگهانی و شدید می تواند نشانه آن باشد که مشکلی پیش آمده است. از دست دادن حافظه، یک علامت شایع در بسیاری از بیماری ها و اختلالات عصبی است. برخلاف باور عموم ، از دست دادن حافظه به طور جدی و قابل توجه، لزوما بخش طبیعی از روند پیری نیست. و این می تواند دلیل شما برای مراجعه به پزشک و صحبت با او باشد!
انواع حافظه در مغز انسان
خاطرات بسته به آنچه که هستند و اهمیت آنها برای فرد، ممکن است در حافظه کوتاه مدت یا بلند مدت ذخیره شوند. حافظه کوتاه مدت اطلاعات کمی که فرد به صورت موقت نیاز دارد، مانند لیستی از چیزهایی که برای خرید در فروشگاه مواد غذایی می خواهد، را حفظ می کند.حافظه بلند مدت همانطور که از نامش پیدا است، خاطرات (مانند نام دبیرستان) را برای مدت طولانی تری ذخیره می کند.حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت در قسمت های مختلف مغز ذخیره می شوند. حافظه بلند مدت در بسیاری از نواحی مغز ذخیره می شود. یک قسمت از مغز (هیپوکامپ) اطلاعات جدید را مرتب می کند و آن را با اطلاعات مشابه که از قبل در مغز ذخیره شده اند، مرتبط می کند. این فرآیند خاطرات کوتاه مدت را به خاطرات بلند مدت تبدیل می کند.
علائم فراموشی چیست؟
علائم فراموشی شامل موارد زیر می شود:
- توانایی یادگیری اطلاعات جدید مختل شده باشد (فراموشی جلو رونده).
- توانایی یادآوری رویدادهای گذشته و اطلاعات آشنا در گذشته مختل می شود (فراموشی عقب رونده).
- خاطرات غیر واقعی: این خاطرات ممکن است بطور کامل ابداع شده باشند یا شامل خاطرات واقعی باشند که زمان آنها جابه جا شده است.
- حرکات غیر هماهنگ، گاهی رعشه و مشکلات عصبی
- سردرگمی یا بی نظمی
- مشکلات حافظه کوتاه مدت
- از دست دادن جزئی از حافظه
- از دست دادن کل حافظه
- عدم تشخیص چهره
- ناتوانی در تشخیص مکان ها
دلایل از دست دادن حافظه
دلایل مختلفی برای کاهش حافظه و فراموشی وجود دارد. همه ما گهگاهی دچار فراموشی می شویم.کاهش حافظه به صورت خفیف، با افزایش سن بیشتر می شود و به طور کلی در این مورد جای نگرانی نیست. اما از دست دادن تدریجی حافظه که به دلیل یک بیماری مانند آلزایمر اتفاق می افتد، می تواند جدی باشد.در صورتی که فراموشی زندگی روزمره شما را مختل کرده یا با علائم دیگری همراه است، با پزشک مشورت کنید تا دلیل آن را تشخیص دهد.بسیاری از دلایل از دست دادن حافظه اگر زود تشخیص داده شوند قابل درمان هستند. بعضی از این دلایل در صورت عدم تشخیص ممکن است به مرور زمان بدتر شوند که این مسئله درمان را سخت تر می کند.در ادامه به برخی از دلایل از دست دادن حافظه (کاهش حافظه) می پردازیم
کمبود تغذیه ای
کمبود B12 کافی، یکی از ویتامین های B ضروری برای عملکرد عضلانی عادی، منجر به سردرگمی و حتی زوال عقل می شود. هر روز باید حدود ۲٫۴ میکروگرم B12 در رژیم غذایی خود را از منابع طبیعی مانند محصولات لبنی، گوشت و ماهی و یا از مواد غذایی با ویتامین B12 مانند غلات تقویت شده دریافت کنید.
استرس
استرس بیش از حد می تواند مغز را تحت فشار قرار دهد و باعث حواس پرتی شود.استرس کوتاه مدت و حاد می تواند مشکلات حافظه لحظه ای ایجاد کند. اما قرار گرفتن طولانی مدت در معرض استرس می تواند ریسک ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد.مدیریت استرس، یک استراتژی مهم برای حفظ کیفیت زندگی و بهبود سلامت مغز و بدن است.
افسردگی
افسردگی می تواند ذهن را کند نماید و چنان بی علاقگی ای نسبت به محیط ایجاد کند که حافظه، تمرکز و آگاهی را تحت تاثیر قرار دهد.ممکن است آنقدر بار افسردگی روی ذهن و احساسات شما سنگینی کند که نتوانید به اتفاقات اطراف خود توجه کنید. در نتیجه، به خاطر آوردن چیزی که به آن توجه نکرده اید دشوار است. همچنین افسردگی می تواند باعث ایجاد مشکلات خواب شود که خود این مسئله می تواند به خاطر سپردن اطلاعات را سخت کند.
دمانس کاذب یا زوال عقل کاذب (Pseudodementia) اصطلاحی است که بیانگر ترکیب افسردگی و کاهش حافظه می باشد. اگر فکر می کنید که دچار زوال عقل کاذب هستید، آزمایش شناختی می تواند برای اطمینان بخشی به شما و رد کردن زوال عقل واقعی مفید باشد.علیرغم اینکه فرد مبتلا به زوال عقل کاذب در زندگی روزمره احساس سردرگمی می کند، اما می تواند در تست های شناختی به خوبی عمل کند.افسردگی معمولا قابل درمان است. اغلب اوقات، ترکیبی از مشاوره و دارو می تواند بسیار موثر باشد.
اضطراب
برخی از افراد در موقعیت های خاصی مثل جلسه امتحان دچار اضطراب می شوند. برخی دیگر هم دچار اختلال اضطراب فراگیر هستند که دائما در عملکرد سالم مواردی از جمله حافظه اختلال ایجاد می کند.تشخیص و درمان اضطراب می تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی و همچنین احتمالا حافظه را بهبود بخشد.
ضربه فیزیکی به سر
یکی دیگر از مواردی که مغز را به طور موقت از کار می اندازد، ضربه دیدن سر است. وقتی به سر فردی ضربه وارد می شود با توجه به شدت ضربه، ممکن است بخشی از حافظه خود را از دست بدهد.دلیل آن نیز این است که متابولیسم گلوکز مغز قطع می شود و نمی تواند اطلاعات وارده را تحلیل و ثبت کند.
سوگ
سوگواری به انرژی عاطفی و فیزیکی زیادی نیاز دارد و می تواند توانایی ما را برای تمرکز بر اتفاقات و افراد اطرافمان کاهش دهد. در نتیجه ممکن است بر حافظه ما تاثیر بگذارد.سوگواری می تواند مشابه افسردگی باشد. اما این مسئله اغلب اوقات در اثر یک موقعیت خاص یا یک از دست دادن حاد اتفاق می افتد. در صورتی که ممکن است به نظر برسد افسردگی دلیل مشخصی ندارد.فرآیند سوگ عمیق، زمان می برد و لازم است برای آن وقت بگذارید. ممکن است در زمان سوگواری از نظر فیزیکی و ذهنی احساس خستگی کنید. بنابراین، هنگام سوگواری به خودتان زمان و محبت بیشتری بدهید. گروه های حمایتی و مشاوره فردی می توانند کمک های موثری برای کنار آمدن با سوگ باشند.
الکل یا مواد مخدر غیر قانونی
مصرف الکل یا مواد مخدر غیر قانونی می تواند حافظه را هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت مختل کند. این مواد می توانند به طور قابل توجهی به حافظه و بسیاری از موارد دیگر آسیب بزنند و باعث ایجاد مشکلاتی از ناهشیاری موقتی گرفته تا افزایش ریسک ابتلا به زوال عقل در سال های بعد شوند.همچنین الکل بیش از حد می تواند باعث ابتلا به سندرم ورنیکه–کورساکوف شود که اگر فورا درمان شود ممکن است روند آن در برخی از افراد تا حدی معکوس شود. سندرم ورنیکه–کورساکوف یک اختلال دژنراتیو مغزی است که در اثر کمبود تیامین (ویتامین B1) ایجاد می شود و می تواند ناشی از سوء مصرف الکل و موارد دیگر باشد.
داروهای تجویزی
قانونی بودن دارو و تجویز آن توسط پزشک به این معنا نیست که آن دارو به بدن آسیبی نمی زند یا حافظه را مختل نمی کند.ممکن است شما داروها را دقیقا طبق تجویز و دستور پزشک مصرف کنید، اما لازم به ذکر است که برخی از داروها (مخصوصا هنگامی که به صورت ترکیبی مصرف شوند) می توانند به طور قابل توجهی روی توانایی تفکر و به خاطر سپردن واضح، تاثیر بگذارند.اگر برای مشکلات مختلف به پزشک های متفاوت مراجعه می کنید، به همه آن ها بگویید که چه داروهایی مصرف می نمایید. در این صورت آن ها می توانند داروهایی را که با داروهای قبلی شما تداخل دارند، تجویز نکنند.می توانید از پزشک خود بخواهید که اگر امکان دارد داروهای شما را به تدریج کاهش دهد تا در صورتی که فراموشی شما ناشی از مصرف داروست، دلیل آن از بین برود.
شیمی درمانی و بیهوشی
اگر برای درمان سرطان شیمی درمانی می کنید، ممکن است وضعیتی به نام chemo brain را تجربه کنید. این وضعیت، مه مغزی ناشی از داروهای سرطان است. دانستن این موضوع که این مشکل یک اثر شایع شیمی درمانی است و اغلب موقتی می باشد، می تواند برای شما اطمینان بخش باشد.برخی از افراد پس از استفاده از بیهوشی، کاهش حافظه یا گیجی (معمولا به مدت چند روز) را گزارش می دهند.با این حال، برای تشخیص اینکه آیا بین بیهوشی و این وضعیت رابطه مستقیم وجود دارد یا عوامل دیگری باعث می شوند که عملکرد موثر مغز کمتر شود، تحقیقات ناواضح هستند.
عمل جراحی قلب
برخی از تحقیقات نشان داده اند که پس از جراحی بای پس قلب، ممکن است ریسک گیجی و اختلال حافظه بیشتر شود. این وضعیت بعد از ریکاوری، بهبود می یابد. همچنین معمولا نیاز به انجام این نوع جراحی قلب، از این ریسک احتمالی مهم تر است.شما می توانید درباره نگرانی های خود در این مورد با پزشک صحبت کنید.
کم خوابی
از دیگر دزدهای مغز باید به بی خوابی اشاره کرد. یک فرد سالم باید در طول شبانه روز دست کم 7 ساعت خواب کامل داشته باشد. 7 تا 9 ساعت ایده آل ترین زمان خواب برای هر انسانی به شمار می رود.کمتر و بیشتر از آن به عملکرد مغز آسیب می رساند. افرادی که دچار کم خوابی هستند، روی عواطف خود کنترل ندارند و میزان یادگیری آنها به طرز محسوسی کاهش پیدا می کند. حتی ممکن است به بدبینی و ترس نیز منجر شود.
راههای پیشگیری از فراموشی
عادت های سالم زیر می تواند خطر ابتلا به از یاد بردن چیزهای بخصوص، آسیب های سر، دیوانگی، سکته مغزی و سایر علل احتمالی از دست دادن حافظه و فراموشی را کاهش دهد:
- از مصرف الکل و مواد مخدر اجتناب کنید.
- هنگام ورزش کردن، زمانی که در خطر ریسک بالای ضربه خوردن به سر هستید، از سرپوش محافظ استفاده کنید.
- در طول زندگی خود از نظر ذهنی فعال بمانید. برای مثال به کلاس بروید، مکان های جدید را بگردید، کتاب های جدید بخوانید و بازی های چالش برانگیز انجام دهید.
- از لحاظ جسمی در طول زندگی خود فعال باشید.
- از یک رژیم غذایی برای سلامت قلب، از جمله میوه ها، سبزیجات، غلات سبوس دار و پروتئین های کم چربی استفاده کنید.
- به اندازه کافی آب بنوشید.
حافظه بلند مدت خود را چگونه تقویت کنیم؟
