آب دور جنین یا همان مایع آمنیوتیک یک بخش اساسی از سیستم پشتیبانی زندگی جنین در رحم مادر است. مایع آمنیوتیک بصورت یک بالشتک از جنین شما محافظت کرده و در رشد ریه ها، عضلات و هضم وی نقش دارد. بنابراین مقدار نرمال آب دور جنین برای حفظ حیات و پیشگیری از بروز عوارض ثانویه بسیار هم است.
مقدار نرمال آب دور جنین
مایعات آمنیوتیکی که جنین شما به مدت ۹ ماه در آن شنا می کند، نقشی اساسی در سلامتی او دارد. سطح طبیعی مایع آمنیوتیک در مراحل بعدی بارداری بین ۵ تا ۲۵ سانتی متر یا حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر است. اگر این مقدار بیشتر از ۲۵ باشد، این وضعیت پلی هیدرامنیوس نامیده می شود. شرایطی که با افزایش خطر برای مادر و جنین او همراه است. به عنوان یکی از روش های تغذیه، جنین قادر است تا مایع آمنیوتیک را در شکم مادر بلعیده و همزمان نفس بکشد و آن را از طریق خروج ادرار بازیافت کند. مایع آمنیوتیک از طریق سونوگرافی قابل اندازه گیری است اما این روش هم تا حدودی با محدودیت هایی روبرو است چرا که سونوگرافی از یک اندازه گیری یک یا دو بعدی برای تخمین حجم استفاده می کند، در حالی که حجم مایع آمنیوتیک سه بعدی است.
سونوگرافی بهترین روش در دسترس است اما اغلب می تواند دچار خطا گردیده و حجم آب دور جنین را کمی بیشتر نشان دهد. اکثر زنان باردار در اوج هفته های ۳۴ تا ۳۶ ممکن است تنها در حدود کمی بیشتر از یک چهارم مایع آمنیوتیک داشته باشند اما به تدریج این مقدار کاهش می یابد تا زمان زایمان شما فرا برسد. تنها حدود ۴ درصد از زنان باردار با الیگوهیدرآمنیوس یا میزان مایع آمنیوتیک پایین تشخیص داده می شوند. از طرف دیگر حدود ۱ درصد از زنان باردار دارای پلی هیدرآمنیوس یا افزایش مایع آمنیوتیک هستند.
چگونه افزایش آب دور جنین را تشخیص می دهند؟
شرایط پاتولوژیک مختلفی مانند سابقه ی دیابت در مادر باردار، ناسازگاری Rh بین جنین و مادر، عفونت داخل رحمی و حاملگی چندقلویی خانم باردار را مستعد پلی هيدرآمنيوس یا همان افزایش آب دور جنین می کند.در دوران بارداری علایم بالینی خاصی بیانگر پلی هيدرآمنيوس است که عبارتند از:
- افزایش سایز شکم نسبت به وزن به دست آمده در طول بارداری و سن بارداری؛
- اندازه ی رحم؛
- پوست براق با خطوط موازی (بیشتر در پلی هيدرآمنيوس شدید مشاهده می شود)؛
- تنگی نفس؛
- سنگینی قفسه ی سینه.
پزشک هم چنین برای تشخیص پلی هيدرآمنيوس، سونوگرافی با وضوح بالا را نیز تجویز می کند. سونوگرافیست چهار قسمت مساوی از فاصله ی بین جنین و دیواره ی رحم خانم باردار را که هر یک از آن ها در قطر قدامی ـ خلفی کیسه آمنیوتیک قرار می گیرند، اندازه گیری کرده و در نهایت، اعداد حاصله را با هم جمع می کند. به این روش (Amniotic fluid index) می گویند. این عدد در شرایط نرمال در سه ماهه ی سوم بارداری بین 5 تا 25 سانتی متر است. در صورتی که AFI بیش از 25 سانتی متر باشد عارضه ی پلی هيدرآمنيوس ایجاد شده است. احتمالاً برای تشخیص نقص ژنتیکی و عفونت تست آمنیوسنتز را نیز درخواست می کند.
علل افزایش مایع دور جنین
به افزایش مایع اطراف جنین در رحم پلی هیدرامنیوس گفته می شود، کلیه ی جنین مایع آمنیوتیک تولید می کنند و در نتیجه از طریق ادرار وارد رحم می شود و جنین مایع را قورت می دهد و با حرکات تنفس آن را دوباره جذب می کند این عمل بلع میزان مایع آمنیوتیک را در رحم در حد اعتدال نگه می دارد و در صورتی که این تعادل از بین برود برای مادر و جنین خطراتی ایجاد می کند. علل افزایش مایع دور جنین را در ادامه بیان می کنیم.
- دیابت باداری
- چند قلو زایی
- مشکل جنین در بلع مایعات آمنیوتیک
- افزایش میزان ادرار تولیدی توسط جنین
- عفونت جنین
- ناسازگاری خون بین مادر و جنین
- کم خونی یا کمبود گلبول قرمز جنین
- ناهنجاری های مادر زادی مانند : مسدود شدن مجاری ادراری و دستگاه گوارشی و یا رشد مغز و نخاع به شکل غیر طبیعی
- مشکلاتی که ساختار ژنتیکی جنین، سیستم عصبی و یا ریه های آن را تحت تاثیر قرار داده است.
عوارض زیاد شدن مایع دور جنین برای مادر
- طولانی شدن دوران زایمان
- جداشدن زودرس جفت از دیواره رحم
- پاره شدن زودرس کیسه آب
- خونریزی کنترل نشده پس از زایمان
- دشواری تنفس
- زایمان زودرس
عوارض زیاد شدن مایع دور جنین برای کودک
- موقعیت بد جنین در رحم یا سایز غیر طبیعی آن که باعث سخت شدن عمل زایمان می شود.
- ناهنجاری های مادرزادی
- موقعیت خطرناک بندناف که باعث می شود دور جنین بپیچد و مانع از رسیدن اکسیژن به جنین شود و در نتیجه جنین را خفه کند.
- باعث بروز برخی از بیماری های ناشناخته یا به اصطلاح ایدیوپاتیک می شود.
- در موارد شدید تر احتمال مرگ جنین نیز وجود خواهد داشت.
روش درمان افزایش مایع اطراف جنین
به منظور کاهش حجم مایع اطراف جنین پزشک از یکی از روش های زیر استفاده می کند :
- تست آمنیوسنتز: در انجام این تست مقداری ازحجم مایع دور جنین تخلیه می شود اما هنوز جامعه پزشکی در مورد مقدار مایعی که باید خارج شود و همچنین سرعت برداشت این مایع به نتیجه نهایی نرسیده اند.
- داروهای مهار کننده سنتز پروستاگلاندین یا سولینداک :یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی است که ممکن است از این دارو های استفاده شود.
توصیه هایی جهت کاهش عوارض زیاد شدن آب دور جنین
- داشتن استراحت به خصوص در مراحل آخر بارداری؛
- وعده های غذایی سبک؛
- اجتناب از انجام حرکات سریع؛
- حمایت شکم با استفاده از بالش در هنگام خواب؛
- پرهیز از مصرف ادویه های تند و هر نوع غذایی که منجر به تشدید سوزش سردل می شود؛
- اجتناب از دراز کشیدن بلافاصله پس از صرف غذا؛
- کمک گرفتن از کسی در هنگام انجام کارها.
برای وزن گیری جنین چه غذاهایی بخوریم؟
