دولت باید پاسخگوی فرصت سوزی در مذاکرات احیای برجام باشد

من معتقدم اگر تنش زدایی شکل بگیرد و اقتصاد بین الملل کشور سر و سامان یابد می توانیم به سمت توسعه برویم؛ توسعه می تواند زمینه اشتغال و رفاه را برای ملت ایران فراهم کند. شأن ملت ایران، اقتصاد کوپنی نیست.

ساعدنیوز: آقای بورل از وضعیت "مذاکرات وین" ابراز نگرانی کرده است و در جدیدترین توئیتش در این خصوص به "کاهش بی سابقه شانس احیای برجام" اشاره کرده است. وضعیتی که امروز شاهد آن هستیم زائیده چه رویدادها و رویکردهایی است؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: به نام خدا؛ وضعیتی که امروز در آن قرار داریم، قابل پیشبینی بود؛ روز به روز اراده سیاسی طرفین برای توافق ضعیف و ضعیف شد و تقریباً می شد چنین وضعیتی را انتظار داشت. طبیعتاً پیشتر اراده سیاسی قوی برای رسیدن به متن وجود داشت و بحث بر سر نحوه اجرای متن بود و اگر احیاء در آن زمان صورت می گرفت امروز دیگر شاهد این مسائل نبودیم. اما امروز شاهد جلسه شورای حکام و بحث بر سر متن قطعنامه و واکنش ایران به این قطعنامه است!

امروز تقریباً در شرایطی مشابه با شرایط زمانی قرار داریم که در نهایت پرونده با قطعنامه آژانس به شورای امنیت رفت و ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار گرفتیم. البته هنوز با قرار گرفتن در ذیل فصل هفتم فاصله داریم ولیکن اگر اراده سیاسی برای توافق شکل نگیرد، تکرار این رویداد دور از ذهن نیست. البته امروز شرایط از یک نظر متفاوت است. ایران در آن زمان، ایران دستاوردهای امروز را نداشت و این نوعی نقطه قوت برای ایران محسوب میشود؛ به نوعی همسازی هم با تحریم ها هم شکل گرفته است.

از طرف دیگر، مجلس در این خصوص کاملاً خاموش است و از دولت درباره فرصت سوزی های صورت گرفته سؤالی پرسیده نمی شود. مجلس در این خصوص عملاً در حاشیه قرار گرفته است. البته برجام تنها مسأله ای نیست که مجلس درباره آن خاموش است. در خصوص گرانی های اخیر هم دولت علیرغم خواست مجلس، تصمیمات و اقداماتی را صورت داد. کمیسیون اقتصادی مجلس درباره توسعه تجارت بین الملل و فرصت های توسعه ای کشور و فرصت هایی که دولت در زمینه سوزانده باید سؤال طرح می رکد ولی این کار صورت نگرفت.

همه کشورها از به بن بست خوردن مذاکرات احیای برجام بهره خودشان را بردند. البته کشورهای منطقه علیرغم میل خودشان در مذاکرات نقشی نداشتند؛ خصوصاً این موضوع خط قرمز ایران بود. اما به هر صورت، بازیگران آشوبساز در منطقه ماهی خودشان را از این آب گل آلود خواهند گرفت. روسیه با استفاده از فرصت پیش آمده در بازار انرژی حضور خودش را تا حدودی حفظ کرد و ایران نتوانست به رقیبی جدی برای روسیه در این بازار تبدیل شود. سفر گروسی به سرزمین های اشغالی در نوع خودش بسیار جالب توجه است. سفر رئیس آژانس بین المللی اتمی به اسرائیل کشوری که خودش کمترین همکاری را با آژانس دارد در این مقطع و گفتگوی نخست وزیر اسرائیل با گروسی درباره اسناد مرتبط با پرونده هسته ای ایران نشانگر همین فرصتی است که با فرصت سوزی ایران به دست بازیگران آشوبساز افتاده است.

طبیعتاً در دنیای امروز بازیگران در عرصه دیپلماسی منافع خودشان را دنبال می کنند و سیاستمداران کار خودشان را پیش می برند. خاکریز اول را در اینجا روسیه ایجاد کرد. این خاکریز به حدی بلند بود که عملاً دست اندازهای زیادی را ایجاد کرد. عملاً شاکله برجام را به هم ریخت و بازیگران آشوبساز هم از این فرصت استفاده کردند و به برجام حمله کردند.

امروز متأسفانه پرونده ایران در شورای حکام است و بحث بر سر متن قطعنامه ای است که در شورای حکام قرار است بر علیه ایران منتشر شود. البته فعلاً با رفتن ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد فاصله وجود دارد. ولی تا به همین مقدار فعلی هم منافع کشور به خطر افتاده است. ما فرصت برای تعامل و دیپلماسی را از دست دادیم و امروز به لابی با قدرت های تأثیرگذار مثل روسیه و چین و حتی کشورهای اروپایی روی آوردیم تا مگر بتوانیم متن قطعنامه را تعدیل کنیم.

لذا من معتقدم که دولت باید درباره فرصت سوزی های صورت گرفته پاسخگو باشد. طبیعتاً این کاری بود که مجلس باید می کرد ولی در این مورد، خاموش بودن را انتخاب کرده است. ولی مردم که بار تحریم ها را به دوش میکشند منتظر پاسخ دولت هستند. مسئولان بار تحریم ها را احساس نمی کنند. حتی سفره برخی از مسئولان با تحریم ها بزرگتر هم شده است ولی این سفره ملت ایران است که روز به روز کوچکتر می شود و دولت برای توجیه شکست دیپلماسی به مسأله معیشت روی می آورد.

هیچ جای دنیا، شکست دیپلماسی را به همدیگر تبریک نمی گویند. کشورهایی که به سمت توسعه حرکت می کنند، ارزش دیپلماسی را به خوبی می دانند. توجیه معیشتی برای کشوری که به لحاظ شاخص های توسعه چهارمین کشور ثروتمند دنیا است و مردم این کشور باید چهارمین ملت خوشبخت دنیا می بودند مناسب نیست. زیرساخت های موجود در کشور، شاهراه ها و منابع غنی انرژی همه باید به سمت توسعه کشور هدایت می شدند.

امروز اوضاع اقتصاد کشور خوب نیست. این نشان می دهد که مدیران ما حتی مدیران متوسطی هم نیستند. مدیران کشور لایق نیستند و وضعیت معیشت مردم این موضوع را به صورت دقیق نشان می دهد. سیاست خارجی قوی می تواند اقتصاد بین المل کشور را تقویت کند و زمینه های خوبی برای توسعه در داخل فراهم کند. دولت می گوید که ما معیشت مردم را به برجام گره نزدیم! ولی از زمان استقرار دولت سیزدهم در پاستور هر ماه، هزار تومان به قیمت دلار در کشور افزوده شده است. و این به معنای بار اضافی ای است که بر دوش معیشت مردم گذاشته می شود.

دلار مهمترین حلقه وصل اقتصاد ایران به بازارهای جهانی است و هر نوع سؤمدیریت در عرصه سیاست خارجی می تواند تنش زیادی را در بازار ارز ایجاد کند. بنابراین، آمارها و قراین و شواهد نشان می دهد که دولت در توجیه معیشتی ای که ارائه می دهد هم ناموفق بوده است و نتوانسته معیشت مردم را به برجام گره نزند!

اساساً محدود کردن نگاه به "معیشت" برای کشوری با شرایط و امکانات ایران، تأسف برانگیز است. دنیا به سمت توسعه حرکت می کند و ایران بالاترین ظرفیت را برای توسعه دارد. کشورهای منطقه و رقبای ایران به همین سمت حرکت می کنند. عربستان می خواهد تا 8 سال آینده وابستگی خودش به نفت را کاهش دهد. ترکیه امروز به سارق بین المللی فرصت های کثیف تبدیل شده است. بعد از چشیدن شیرینی و حلاوت نفت عراق، امروز خریدار غلات به سرقت رفته اوکراین توسط روس ها شده است. ما در چنین دنیایی زندگی می کنیم.

من معتقدم اگر تنش زدایی شکل بگیرد و اقتصاد بین الملل کشور سر و سامان یابد می توانیم به سمت توسعه برویم؛ توسعه می تواند زمینه اشتغال و رفاه را برای ملت ایران فراهم کند. شأن ملت ایران، اقتصاد کوپنی نیست. این نوع تصمیم سازی ها همه ریشه در نگاه معیشتی دولت و نبود اراده برای توسعه است. فشار بر معیشت مردم هر روز افزایش می یابد.

دولت سیزدهم در زمینه سیاست خارجی ضعیف ترین کارنامه را در یک سال اول بین تمام دولت ها را دارد و بیشترین فرصت سوزی ها را در این دولت شاهد بودیم و باید دولت، پاسخگوی این فرصت سوزی ها باشد.

طبیعتاً اگر اقداماتی برای احیای مذاکرات احیای برجام صورت نگیرد این بیانیه می تواند به اولتیماتوم تغییر یابد و باز به سمت شورای امنیت و فصل هفتم منشور ملل متحد حرکت کنیم.

ساعدنیوز: آیا روزنه ای حتی کوچک برای احیای برجام باقی مانده است؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: برجام با اولتیماتوم احیاء نمی شود. اگر در شورای حکام اولتیماتومی علیه ایران صادر شود، طبیعتاً با واکنش تند ایران وضعیت به مراتب دشوارتر خواهد شد. من معتقدم آمریکا و اروپا با توجه به شرایطی که در دنیا حاکم است، به سمت متن بیانیه ای حرکت خواهند کرد که ضمانت اجراء هم نخواهد داشت. این نشان می دهد که هنوز امیدهایی برای احیای برجام وجود دارد.

طبیعتاً اگر اقداماتی برای احیای مذاکرات احیای برجام صورت نگیرد این بیانیه می تواند به اولتیماتوم تغییر یابد و باز به سمت شورای امنیت و فصل هفتم منشور ملل متحد حرکت کنیم. در ایران حتی برخی از غنی سازی 90 درصد سخن می گویند و این نه برای ایران خوب است نه برای جهان. بنابراین، احیای برجام بهترین گزینه ممکن است. از سوی دیگر، دنیا امروز آشفته تر از گذشته است و تمرکز لازم بر روی این پرونده وجود ندارد.

امیدوارم طرفین به سمت توافق حرکت بکنند. ساخت بمب هسته ای راهبرد ایران نیست. در آمریکا هم هنوز امیدهایی وجود دارد. اگر سیاست احیاء برجام به صورت کامل با شکست مواجه شود، طبیعتاً ایالات متحده به سمت مهار ایران خواهد رفت. ولی واقعیت این است که ایران امروز دیگر مهارپذیر نیست و تحریم ها هم تأثیر مخرب خود را گذاشته اند.

تنها امید برای احیای برجام وجود عزم جدی در مقامات بالای طرفین است که البته میانجیگری قطر و عمان تا به امروز نتوانسته این عزم را به وجود آورد. طرفین همدیگر را متهم به فرصت سوزی می کنند و تنها عاملی که میتواند به احیای برجام منتهی شود، وجود عزم جدی در طرفین است که امیدواریم شکل بگیرد.

فلاحت پیشه؛ ایران امروز امیرکبیر دیگری می خواهد!