سازهای کوبه ای به دلیل صدای جذابی که از آنها منتشر میشود و همچنین در اجراها نیز موجب حفظ ریتم میگردد، معمولاً در همه سبک های موسیقی و در همه کشورها مورد استفاده قرار میگیرند. از جمله سازهای کوبه ای که ساز نسبتاً جوانی میباشد و امروزه نیز محبوبیت زیادی در جهان پیدا کرده است، ساز ” کاخن ” میباشد. این ساز از نظر ظاهری تقریباً مانند یک صندلی است که نوازنده روی آن نشسته و با ضربه زدن به بدنه ی آن، صدای ساز منتشر میشود.
همانطور که گفته شد کاخن، یک ساز جهانی به شمار میرود اما کاربرد این ساز در کشورهای آمریکای جنوبی و اسپانیا بیشتر است. در ادامه ی این مقاله قصد داریم بیشتر با این ساز کوبه ای آشنا شویم و در رابطه با تاریخچه، ساختار، روش و سبک های مختلف نوازندگی این ساز به طور کامل و جامع شناخت پیدا کنیم؛ با ساعد نیوز همراه باشید…
کاخن که به زبان اسپانیایی به معنای جعبه است، قدمت زیادی ندارد و تاریخچه پیدایش آن کم است.در ابتدا کولیهای اسپانیایی به همراه رقص و آواز و عضو جدا نشدنی موسیقی فلامنکو یعنی گیتار، بر روی جعبههای میوه ریتم اجرا میکردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به کاخن امروزی تبدیل شد.کاخن از اواخر قرن هجدهم میلادی، توسط آفرو-پروییها (آفریقایی تبارهای پرو) مورد استفاده قرار میگرفت. بردگان غرب و مرکز آفریقا که به آمریکا آورده شدند، اصیلترین وارثان کاخن هستند.در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رایج است. کاخن در دوران بردهداری در کشور پرو توسعه یافت و تا سال 1850 به اوج محبوبیت رسید. در سالهای پایانی قرن 19میلادی نوازندگان کاخن، تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز به وجود آوردند. پس از دوران برده داری کاخن در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفیدپوستان (نسلهای بعدی استعمارگران اروپایی) نیز رواج پیدا کرد...
شکل ظاهری ساز کاخن شباهت زیادی به شش وجه یا مکعب مستطیل دارد. همچنین پنچ وجه کاخن از لایه های نازک چوبی با ضخامت 2 الی 3 سانتی متر ساخته می شوند. ولی لایه سطحی آن همان تاپا یا تخته سه لایه به شکل مستطیل می باشد. البته در حالت کلی انواع کاخن به دو دسته تقسیم می شوند که به شرح زیر است.
ساز کاخن ثابت : کاخن ثابت به سیم یا فنر گیتار مجهز بوده و قابلیت تنظیم ندارد. بنابراین صدای یکنواخت و یکدستی تولید می نماید. در نتیجه این ویژگی ها ساز را به شکل حرفه ای به نمایش نمی گذارد. ولی برندهای خیلی معروف و محبوبی در بازار این نوع ساز را تولید می کنند.
ساز کاخن رگلاژی: یکی از ویژگی های بارز کاخن رگلاژی این است که به سیم یا فنر گیتار مجهز می باشد و به آسانی صدا را تغییر می دهد. همچنین کاخن رگلاژی فنری با شل کردن فنر منجر به پخش صدای چوب می گردد در حالی که کاخن رگلاژی سیمی جهت زیر و بم کردن صدا می توان آن را همچون گیتار کوک کرد.
ساز کاخن به شکل یک مکعب مستطیل بوده که از هر 4 سو با چوب هایی دارای ضخامت 1/3 الی 1/9 سانتی متر ساخته شده است. همچنین سطح ساز را با تخته سه لا یا همان تاپا می سازند. البته در صفحه پشت تخته سه لا و در طرف چپ یا راست آن یک حفره جهت خروج صدا ایجاد شده است. ناگفته نماند که چوب های مرسوم برای طراحی و ساخت صفحه تاپا همان چوب درخت افرا، ماهون و گیلاس می باشند. پس سایر بخش های ساز با چوب های سفید مرغوب یا درخت صنوبر و کاج ساخته می شوند. این ساز در جنس ها و اشکال مختلفی با قیمت های متعددی در بازار موجود می باشد. سل کاخن (Solo Cajon) از این قاعده مستثنی نبوده و به شکل لوله های بلند طراحی و تولید می شود که نواختن آن شبیه ساز کونگا است.
اساس نوازندگی کاخن ضربه زدن است. نوازنده برای نواختن این ساز، روی ساز نشسته و با دو دست خود به صفحه ی تاپا ضربه میزند. نکته ی مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که نوازنده پس از ضربه زدن، باید همان لحظه دست خود را بردارد؛ در واقع ما در هیچ قسمت از نوازندگی کاخن، دستمان را روی صفحه تاپا نگه نمیداریم.
سه سبک نواختن کاخن وجود دارد: پرویی، کوبایی و فلامینکو که در ایران رایج ترین سبک نوازندگی این ساز، سبک فلامینکو میباشد. در بخش تئوری ساز کاخن نیز خطوط حامل این ساز برخلاف خطوط حامل رایج به صورت پنج خط نیست و معمولاً دارای دو و یا سه خط میباشد.
روش نشستن بر روی کاخن تقریباً مانند نشستن بر روی صندلی میباشد؛ کمر باید کاملاً صاف و کف پاها نیز مقداری به سمت بیرون میل داشته باشد. دقت کنید که هنگام نشستن روی ساز، قوز نکنید.
ضربه های مختلفی در نوازندگی کاخن وجود دارد و از آنها هنگام نواختن این ساز استفاده میشود مانند ضربه ی اُپن، بِیس، اِسلپ، های اسلپ و… . قسمت بالایی تاپا صدای بَم تر و قسمت پایینی آن صدای زیرتری دارد؛ یعنی هرچه از بالای تاپا به سمت پایین آن حرکت کنیم و ضربه بزنیم، ساز صدای زیرتری را از خود منتشر میکند.
کاخن جعبهای چوبی به شکل مکعب مستطیل ایستادهاست که 4 طرف آن با تختههای چوبی به ضخامت 0٫5 تا 0٫75 اینچ (1٫3 تا 1٫9 سانتیمتر) و سطح اصلی آن که تاپا(tapa) نام دارد با تخته سهلا ساخته شدهاست.در قسمت پشت کاخن (و گاهی اوقات در سمت چپ یا راست آن) حفره صدا(sound hole) قرار دارد.
کاخن در اصل فقط جعبهای چوبی بود اما در حال حاضر امکانات بیشتری بر روی آن قرار گرفتهاست. پایههای لاستیکی یا پلاستیکی و انواع فنرها و اِسنرها(snares) که برای ایجاد صدایی زنگدار در داخل و پشت تاپا نصب میشود.کاخنها در طیف گستردهای از مدلها و قیمتها در دسترس هستند.
این نکته را نیز در نظر داشته باشید که برای شروع یادگیری، نیازی نیست که حتماً یک کاخن فوق حرفه ای و گران قیمت تهیه کنید؛ همین که ساز شما استانداردهای لازم را داشته باشد، میتواند ساز مناسبی برای شروع نوازندگی باشد. پس از اینکه پایه ی نوازندگی کاخن را یاد گرفتید، میتوانید سازتان را تعویض کرده و یک ساز حرفه ای تر تهیه کنید.
از نوازندگان مشهور این ساز میتوان به ” ماریو کورتس ” و در ایران نیز به ” همایون نصیری ” اشاره کرد.
کاخون یا کاخُن نوعی ساز کوبهای است.کاخن لغتی اسپانیایی به معنی جعبه، صندوق یا صندوقچه است که به نوعی ساز کوبهای اطلاق میشود.نوازنده کاخن بر روی آن مینشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز میکوبد، صدا تولید میکند.
