اختلالات هورمونی چیست؟ 

اخیرا متوجه تغییرات عجیب وغریبی در بدن تان شده اید؟ با اینکه کمتر غذا می خورید و ورزش می کنید، اما وزن تان همچنان در حال بالارفتن است؟ زودرنج و گوشه گیر شده اید؟ جوش های وحشتناکی می زنید؟ به شدت ریزش مو پیدا کرده اید و ویتامین ها و شامپوهای ضدریزش نیز کمکی به شما نمی کنند؟ وحشت نکنید. شما می توانید تمام این علائم را برطرف کنید و دوباره روبه راه شوید، به شرط آنکه بفهمید ریشه ی مشکل از کجاست. در این مطلب سعی داریم شما را با یک مشکل شایع آشنا کنیم که درمان آن احتمالا همه یا بیشتر علائم ناخوشایند شما را از بین خواهد برد؛ «عدم تعادل هورمونی یا اختلال هورمونی». در هر سنی که هستید، پیشنهاد می کنیم به هیچ وجه این مطلب را از دست ندهید!

عدم تعادل هورمونی چیست؟

هورمون ها، پیام رسان های شیمیاییِ بدن هستند. این مواد شیمیایی قدرتمند که در غدد درون ریز تولید می شوند، از طریق جریان خون در بدن به حرکت درمی آیند و به بافت ها و اندام ها می گویند که چه کاری انجام بدهند. آنها به کنترل بسیاری از فرایندهای اصلی بدن ازجمله متابولیسم و تولید مثل نیز کمک می کنند.

وقتی می گویند فردی دچار عدم تعادل هورمونی است، یعنی مقدار یک هورمون خاص در بدنش بیش ازحد زیاد یا بیش ازحد کم شده است. حتی تغییرات کوچک هورمونی نیز می توانند اثراتی جدی روی کل بدن بگذارند.هورمون ها را مانند یک دستور کیک درنظر بگیرید. کم یا زیاد شدن مقدار یکی از مواد تشکیل دهنده می تواند بر محصول نهایی (کیک) تأثیر بگذارد. سطح برخی از هورمون ها درنتیجه ی بالارفتن سن دچار نوسان می شود اما سایر تغییرات هورمونی هنگامی اتفاق می افتند که غدد درون ریز دچار اختلال شده باشند.

نشانه های اختلال هورمونی

هورمون های شما نقشی کلیدی در سلامت کلی تان ایفا می کنند. ازاین رو، علائم بسیاری وجود دارند که می توانند نشان دهنده ی عدم تعادل هورمونی باشند. علائم شما به این مسئله بستگی دارد که کدام هورمون ها یا غده ها به درستی کار نمی کنند.

اختلالات هورمونی متداولی که مردان و زنان را تحت تأثیر قرار می دهند، می توانند باعث هریک از علائم زیر شوند:

• افزایش وزن؛
• خستگی؛
• افزایش حساسیت به سرما یا گرما؛
• یبوست یا افزایش دفعات اجابت مزاج؛
• پوست خشک؛
• صورت پف کرده؛
• کاهش وزن بدون دلیل (گاهی اوقات ناگهانی)؛
• افزایش یا کاهش ضربان قلب؛
• ضعف عضلانی؛
• تکرر ادرار؛
• افزایش تشنگی؛
• درد، حساسیت به لمس و سفتی عضلانی؛
• درد، سفتی یا تورم در مفاصل؛
• تُنُک شدن مو یا موی شکننده و نازک؛
• افزایش احساس گرسنگی؛
• افسردگی؛
• کاهش میل جنسی؛
• عصبانیت، اضطراب یا تحریک پذیری؛
• تاری دید؛
• تعریق؛
• ناباروری؛
• یک برآمدگی چربی بین شانه ها؛
• گرد شدن صورت (صورت ماه)؛
• ترک های پوستی بنفش یا صورتی.

علائم اختلال هورمونی در زنان

شایع ترین علائم عدم تعادل هورمونی در زنان، سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. همچنین چرخه ی هورمونی نرمال یک زن نیز در طول دوره های زیر به طور طبیعی تغییر می کند:

• بلوغ؛
• بارداری؛
• شیردهی؛
• یائسگی.

علائم اختلال هورمونی در کودکان

تولید هورمون های جنسی در دختران و پسران از زمان بلوغ، شروع می شود. بسیاری از کودکانی که دچار تاخیر در بلوغ می شوند، شرایطی به نام هیپوگنادیسم را تجربه می کنند.

پسران مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• عدم رشد توده ی عضلانی
• بم نشدن صدا
• کاهش رشد موی بدن
• رشد نامتعادل آلت تناسلی و بیضه
• رشد بیش از حد بازوها و پاها در مقایسه با تنه
• ژنیکوماستی

دختران مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• شروع نشدن قاعدگی
• عدم رشد بافت پستان
• کاهش سرعت رشد.

آزمایش ها و تشخیص عدم تعادل هورمونی

هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که پزشکان به وسیله ی آن عدم تعادل هورمونی را تشخیص بدهند. اول از همه برای یک معاینه ی فیزیکی به پزشک مراجعه کنید. خودتان را برای توصیف علائم تان و بازه ی زمانی رخ دادن آنها آماده کنید. فهرستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های غذایی که در حال حاضر مصرف می کنید، تهیه کنید و آنها را در اختیار پزشک تان قرار بدهید.

پزشک ممکن است سؤالاتی از این قبیل از شما بپرسد:

• چند وقت یک بار، این علائم را تجربه می کنید؟
• آیا چیزی هست که به تسکین علائم تان کمک می کند؟
• آیا اخیرا وزن تان کم یا زیاد شده است؟
• آیا استرس شدید دارید؟
• آخرین دوره ی پریودتان چه زمانی بوده است؟
• آیا قصد دارید باردار شوید؟
• آیا در ایجاد یا حفظ حالت نعوظ مشکل دارید؟
• آیا خشکی واژن دارید یا در حین نزدیکی احساس درد می کنید؟

بسته به علائمی که دارید، ممکن است پزشک تان یک یا چند آزمایش تشخیصی را پیشنهاد کند. همچنین می توانید از پزشک تان بخواهید که این آزمایش ها را نیز انجام بدهد.

۱. آزمایش خون

پزشک شما یک نمونه از خون تان را برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد. اکثر هورمون ها در خون قابل شناسایی هستند. پزشک می تواند از آزمایش خون برای بررسی سطوح هورمون تیروئید، استروژن، تستوسترون و کورتیزول شما استفاده کند.

۲. معاینه ی لگن

اگر خانم هستید، ممکن است پزشک تان برای تشخیص هرگونه توده ی غیرمعمول، کیست یا تومور، یک تست پاپ اسمیر انجام بدهد. اگر مرد هستید، پزشک تان ممکن است برای تشخیص هرگونه توده یا ناهنجاری، کیسه ی بیضه ی شما را معاینه کند.

۳. سونوگرافی

دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی قسمت های داخلی بدن شما استفاده می کند. پزشکان ممکن است از سونوگرافی برای گرفتن تصاویری از رحم، تخمدان ها، بیضه ها، غده ی تیروئید یا هیپوفیز استفاده کنند.

۴. آزمایش های اضافی

گاهی اوقات برای تشخیص مشکل به آزمایش های پیچیده تری نیاز است. این آزمایش ها عبارتند از:

• بیوپسی (نمونه برداری)؛
• MRI؛
• اشعه ی ایکس؛
• اسکن تیروئید؛
• شمارش اسپرم.

آیا می توانید سطوح هورمون تان را در خانه تست کنید؟

اگر علائم یائسگی را تجربه می کنید، ممکن است وسوسه شوید که یک کیت تست خانگی را امتحان کنید. کیت های تست خانگی، هورمون تحریک کننده ی فولیکول (FSH) را در ادرار شما اندازه می گیرند. سطوح FSH با وارد شدن شما به دوره ی یائسگی افزایش می یابد اما سطوح آن در طول یک دوره ی طبیعی قاعدگی نیز کم و زیاد می شود. این تست می تواند نشانه ای باشد مبنی بر اینکه دوره ی یائسگی آغاز شده است یا نه اما نمی تواند به شما یک نتیجه ی قطعی بدهد.

راه درمان اختلالات هورمونی در زنان

درمان عدم تعادل هورمونی در زنان به علت ایجاد کننده آنها بستگی دارد. برخی از گزینه های معمول درمانی در زیر شرح داده شده است.

درمان اختلالات هورمونی در زنان با کمک استروژن

اگر گرگرفتگی یا سایر علائم ناخوشایند یائسگی را تجربه می کنید، پزشک ممکن است دوز کم استروژن را برای تسکین علائم شما توصیه کند. به یاد داشته باشید که حتماً درباره خطرات و مزایای درمان های هورمونی با پزشک خود صحبت کنید.

استروژن درمانی واژن

اگر در حین رابطه جنسی خشکی واژن یا درد دارید، ممکن است بخواهید کرم، قرص یا حلقه استروژن استفاده کنید. استفاده از این روش درمانی موضعی به از بین بردن بسیاری از خطرات مرتبط با استروژن سیستمیک یا استروژن که در سراسر جریان خون پخش شده و به اندام ها منتقل می شود کمک کننده خواهد بود.

استفاده از قرص های ضد بارداری

استفاده از قرص های ضدبارداری می تواند به تنظیم چرخه قاعدگی در بانوانی که بی نظمی پریود دارند کمک کند. انواع این نوع درمان های هورمونی به صورت قرص و آمپول در دسترس است. همچنین این نوع درمان ها ممکن است به بهبود آکنه و کاهش موهای زائد صورت و بدن کمک کنند.

درمان اختلالات هورمونی در زنان با کمک داروهای ضد آندروژن

آندروژن ها هورمون های جنسی مردانه هستند که در بدن زنان و مردان وجود دارد. زنان با سطح آندروژن بالا باید با داروهایی درمان شوند که اثرات آندروژن ها را مسدود کند. این اثرات عبارتند از:

• ریزش مو
• رشد موهای صورت
• آکنه

مصرف داروهای تیروئید

اگر به کم کاری تیروئید مبتلا هستید، هورمون مصنوعی تیروئید لووتیروکسین (لووکسیل، سینتروئید، یونیتروئید) می تواند سطح هورمون های این غده را به تعادل برساند.

درمان اختلال هورمونی در زنان با متفورمین

متفورمین یک داروی دیابت نوع 2 است که ممکن است به برخی از زنان با علائم PCOS کمک کند. FDA آن را برای درمان PCOS یا همان سندروم تخمدان پلی کیستیک تأیید نکرده است، اما ممکن است به کاهش سطح آندروژن کمک کرده و تخمک گذاری را تشویق کند.

درمانی بی میلی جنسی در بانوان

فلیبانسرین (Addyi) و برملانوتید (Vyleesi) Addyi و Vyleesi تنها داروهایی هستند که برای درمان میل کم جنسی در زنان یائسه مورد تأیید FDA قرار گرفته اند. Addyi یک قرص است و ویلسی یک داروی تزریقی است که برای بانوان با بی میلی جنسی تجویز می شود. این داروها ممکن است با برخی عوارض جانبی جدی مانند حالت تهوع شدید و تغییر فشار خون همراه باشند. با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا یکی از آنها برای شما مناسب است یا خیر.

درمان اختلالات هورمونی با روش های خانگی

خبر خوبی که برای شما داریم، این است که درمان اختلالات هورمونی با راه های طبیعی امکان پذیر است. اما اکثریت مردم ، تمایل به درمان اختلالات هورمونی با روش های مصنوعی مانند درمان جایگزینی هورمون دارند، که می تواند سه پیامد داشته باشد:

• درمان اختلالات هورمونی به روش های مصنوعی باعث می شود که مردم به داروهای تجویزی وابسته شوند.
• این داروها به راحتی علائم اختلالات هورمونی را می پوشانند اما در نواحی دیگری از بدن ، بیماری ایجاد می کنند.
• علاوه بر اینکه خطر سکته مغزی، پوکی استخوان و سرطان را افزایش می دهند، عوارض جانبی جدی نیز ایجاد می کنند.

اگر شما این اثرات جانبی منفی درمان اختلالات هورمونی به روش مصنوعی را نمی خواهید ، می توانید درمان اختلالات هورمونی را به طور طبیعی انجام دهید، در اینجا به شما، 10 روش برای درمان اختلالات هورمونی را پیشنهاد می کنیم:

1- روغن نارگیل و آووکادو برای درمان اختلالات هورمونی

برای درمان اختلالات هورمونی و حفظ تعادل هورمونی ، غذاهایی بخورید که اسیدهای چرب کوتاه و بلند داشته باشند. این چربی های ضروری ، نه تنها اساس تولید هورمون هستند، بلکه آن ها سوخت و ساز بدن و کاهش وزن را افزایش می دهند. چهار غذای سرشار از چربی های سالم عبارت اند از: روغن نارگیل، آووکادو، کره گیاهی و ماهی قزل آلا . روغن نارگیل فواید فراوانی دارد و آووکادو نیز موجب تعادل هورمونی می شود.

2- درمان اختلالات هورمونی با مکمل های غذایی همراه با انرژی زاهای گیاهی

گیاهان انرژی زا یک گروه منحصر به فرد از گیاهان دارویی هستند که تعادل هورمونی را حفظ کرده و بدن را در برابر طیف گسترده ای از بیماری ها محافظت می کند. گیاهان خاصی مانند آشواگاندها(ashwagandha) علاوه بر افزایش عملکرد سیستم ایمنی بدن و مبارزه با استرس ،تعادل هورمونی را از راه های زیر ایجاد می کند:

• بهبود عملکرد تیروئید
• کاهش کلسترول (به طور طبیعی)
• کاهش اضطراب و افسردگی
• کاهش انحطاط سلول های مغزی
• ثبات قند خون
• حمایت از غدد آدرنال

3- حفظ تعادل نسبت امگا3/6

عدم تعادل نسبت امگا3 و امگا6 در رژیم غذایی موجب گسترش بیماری های مزمن و التهابی می شود.
مواد غذایی حاوی امگا3: ماهی ، بذر کتان، دانه چیا ، گردو و محصولات حیوانات علفخوار
مواد غذایی حاوی امگا6: آفتابگردان، ذرت، پنبه، کانولا، سویا و بادام زمینی
قابل ذکر است که یک نوع چربی امگا6 به نام GLA (اسید گاما لینولئیک) وجود دارد که بهتر است برای درمان اختلالات هورمونی ، در رژیم غذایی خود بگنجانید. این چربی را می توانید با خوردن روغن گل پامچال ، تخم شاه دانه و یا روغن گل گاوزبان دریافت کنید. مطالعات نشان می دهد که مکمل GLA می تواند میزان پروژسترون را تنظیم کند.

4- درمان سندرم روده سوراخ دار و درمان اختلالات هورمونی

سندرم روده سوراخ دار بیماری است که نه تنها دستگاه گوارش شما را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه مشکلات هورمونی خاصی را نیز به وجود می آورد . این بیماری بر عملکرد غده تیروئید ، تأثیر می گذارد. هنگامی که ذرات هضم نشده مواد غذایی مانند گلوتن از طریق روده به جریان خون نشت کنند، در سراسر بدن به خصوص در تیروئید بیماری های التهاب زا ایجاد می شود. همچنین، بسیاری از افراد با سندرم روده سوراخ دار ،دچار کمبود پروبیوتیک ها در دیواره روده هستند. در واقع پروبیوتیک ها به بدن شما برای تولید برخی ویتامین ها که بر سطح هورمونی مانند انسولین ، تأثیرگذار هستند، کمک می کنند. غذاها و مکمل هایی برای کمک به درمان سندرم روده سوراخ دار ، عبارت اند از: آبگوشت استخوان، کفیر، غذاهایی با فیبر بالا مانند سبزیجات و دانه ها.علاوه بر این، مکمل هایی مانند آنزیم های گوارشی و پروبیوتیک ها می توانند در تعمیر دیواره روده مؤثر باشند و به تعادل هورمونی کمک کند. برخی از عواملی که سلامت دستگاه گوارش را به خطر می اندازند، عبارت اند از: مواد غذایی فراوری شده ، گلوتن، روغن های هیدروژنه و استرس عاطفی.

5- دوری از محصولات مراقبت از بدن سمی برای درمان اختلالات هورمونی

برای از بین بردن سموم در بدن باید از محصولات مراقبت از بدن معمولی که میزان زیادی DEA، پارابن، پروپیلن گلیکول و سدیم لوریل سولفات دارند، استفاده نکنید. همچنین، به جای بطری های پلاستیکی باید از بطری های شیشه ای و یا استیل استفاده کنید، زیرا بطری های پلاستیکی اثرات سمی BPA دارند. علاوه بر این، به جای تابه تفلون باید از تابه سرامیکی، چدن یا استیل استفاده کنید تا دچار اختلالات هورمونی نشوید.

6- درمان اختلالات هورمونی با ورزش منظم

ورزش موجب می شود که شیر آب هورمون باز شود و مقدار مناسبی هورمون در بدن آزاد شود و به این ترتیب درمان اختلالات هورمونی با ورزش منظم امکان پذیر است. اندورفین، تستوسترون، هورمون رشد یا انسولین و ورزش منظم به کاهش استرس، افزایش سیستم ایمنی بدن ، تنظیم عملکرد سوخت و ساز بدن و حفظ وزن بدن کمک می کنند. برای حفظ تعادل و درمان اختلالات هورمونی ، بیش از حد ورزش نکنید، سه بار در هفته ورزش، به مدت 20 دقیقه کافی است.

7- خواب کافی و درمان اختلالات هورمونی

8-7 ساعت خواب در شب ، لازمه سلامت بدن است. کمبود خواب و خوابیدن در زمان نامناسب، بدترین عادتی است که موجب اختلالات هورمونی می شود. چرا؟ زیرا که هورمون ها با برنامه کار می کنند؛ کورتیزول، هورمون استرس است و در نیمه شب تنظیم می شود. بنابراین، افرادی که خیلی دیر به رختخواب می روند، هورمون پاسخ به استرس آن ها به درستی کار نمی کند و همین منجر به اختلالات هورمونی مرتبط با استرس گسترده در کشور ما شده است.
متخصصان غدد معتقدند که برای به حداکثر رساندن عملکرد هورمون ها، ساعت 10 شب بخوابید. همچنین این متخصصان ادعا دارند که، یک ساعت خواب بین ساعت 10 شب تا 2 بامداد برابر با دو ساعت خواب قبل یا بعد از این بازه زمانی است.

8- درمان اختلالات هورمونی با کاهش مصرف کافئین

نوشیدن بیش از حد کافئین تقریبا به بدی خواب ناکافی است. این موجب افزایش سطح کورتیزول و کاهش سطح هورمون تیروئید می شود و اساسا سرتاسر بدنتان را ویران می کند.

9- مکمل ویتامین D3

با توجه به مقاله ای از مجله آمریکایی تغذیه بالینی، نقش ویتامین D3 در بهبود زندگی انسان نقش زیادی دارد. اثرات مفید این ویتامین عبارت اند از: بهبود عملکرد سیستم ایمنی اکتسابی و ذاتی، ترشح انسولین توسط سلول های β پانکراس ، عملکرد مناسب قلب و تنظیم فشار خون و مغز و رشد جنین.
به همین خاطر است که افرادی که در مناطق تاریک زندگی می کنند از افسردگی و بیماری های قابل ملاحظه ای رنج می برند. افرادی که در نور خورشید نیستند، باید روزانه 5000-2000 واحد ویتامین D3، بخورند.

10- ترک مصرف قرص های ضد بارداری

قرص های ضد بارداری که سطح استروژن را بالا می برند، خطرات جدی دارند از جمله:

• افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان
• افزایش خطر ابتلا به لخته شدن خون، حمله قلبی و سکته
• میگرن
• بیماری های کیسه صفرا
• افزایش فشار خون
• افزایش وزن
• تغییرات خلق و خوی
• تهوع، خونریزی نامنظم یا لکه بینی
• تومورهای کبدی خوش خیم
• حساسیت به لمس پستان