علل اختلالات رشد جنین در رحم

به گزارش سایت خبری ساعدنیوز، توقف ناگهانی رشد جنین در رحم یکی از مسائل ناراحت کننده ای است که ممکن است عواقب بدی داشته باشد. دلایل توقف رشد جنین بسیار متفاوت است اما شایع­ ترین آنها را در گفتگو با دکتر معصومه یونسی، جراح و متخصص زنان و زایمان ـ فلوشیپ فوق تخصصی نازایی و جراحی لاپاراسکوپی بررسی کردیم که در ادامه می­­خوانید.

توقف رشد و حتی کم شدن رشد جنین، علامت هشدار است. به همین دلیل سونوگرافی داپلر باید در هفته های آخر بارداری به شکل مداوم با تجویز پزشک انجام شود.

ناهنجاری های کروموزومی و مادرزادی، عادت های اشتباه در سبک زندگی، ناهنجاری ها در بند ناف و داشتن سابقه جنین با رشد کم، برخی از دلایل توقف ناگهانی رشد جنین در رحم هستند.

اختلالات رشد جنین به مشکلات و بیماری هایی گفته می شود که در طی 9 ماهه بارداری به دلایل مختلفی از جمله مشکلات مربوط به مادر، جنین، جفت و رحم ایجاد می شوند. در این اختلال نوزاد هنگام تولد دچار مشکلات مختلفی مثل کمبود وزن و کوچکی جثه می شود. خوشبختانه با انجام سونوگرافی و بررسی وزن مادر و کودک می توان از وجود اختلالات رشد جنین آگاه شد اما باید در طول بارداری زیر نظر متخصص باشید تا در صورت نیاز با انجام زایمان زودرس و یا استراحت مطلق از افزایش مشکلات بکاهید. با این حال با دانستن دلایل اختلالات رشد جنین، نشانه ها و علائم، بهتر می توانید شرایط موجود را مدیریت کنید. به همین خاطر در این موضوع به بررسی اختلالات رشد جنین و عوامل رشد نکردن جنین از ابعاد مختلف خواهیم پرداخت پس همراه ما باشید.

اختلالات رشد جنین چیست؟

بروز هر نوع آسیبی که در طی جریان رشد جنین در رحم مادر ایجاد شده و روند رشد را با اختلال مواجه کند، در دسته اختلالات رشد جنین قرار می گیرد. اصلی ترین نشانه نوزادانی که دچار اختلال در رشد دوران جنینی بوده اند، وزن کمتر و جثه کوچک تر آن هاست. جنین دارای مشکلات رشدی، معمولا وزنی کمتر از سن بارداری مادر دارد و یا وزن جنین کمتر از 90 درصد جنین هایی است که در دوره سنی او قرار دارند.

اختلالات رشد جنین می تواند در هر سن و مرحله ای از رشد جنین آغاز شود. در ماه های اول بارداری، اختلالات بیشتر تحت تاثیر مسائل ژنتیکی، بیماری های مادر یا مشکلات جدی جفت قرار دارند. در ماه های آینده (از 32 هفته به بعد)، عوامل محیطی، تغذیه ای و هورمون ها نقش تاثیرگذاری در این زمینه خواهند داشت.

علت رشد نکردن جنین

اختلالات رشد جنین تحت تاثیر دو عامل متفاوت ایجاد می شود. در حالت اول، سلول های اندام های مختلف جنین ممکن است به حد کافی تکثیر نشوند یا به اندازه مطلوبی از رشد نرسند. در حالت دوم اما، ممکن است مشکلات به صورت کاهش اندازه سلول ها ایجاد بشود. دلایل مختلفی برای بروز این حالت و اختلالات رشد جنین وجود دارد که از مهم ترین دلایل می توان به موارد زیر اشاره کرد.

مشکلات مربوط به مادر

فشار خون بالا: فشار خون بالا، معمولا به دلیل گرفتگی در دیواره رگ های خونی ایجاد می شود. این گرفتگی می تواند به دلیل انسداد چربی ها یا هر عامل دیگری مثل ضخیم شدن قطر رگ ها باشد. پرفشاری خون و مشکلات مربوط به جریان خون در رگ ها، باعث می شود که خون رسانی به جنین نیز به شکل مطلوب صورت نگیرد و در نتیجه مواد مغذی لازم برای رشد جنین، در اختیارش قرار نگیرند.

بیماری های زمینه ای: بیماری هایی نظیر مشکلات کلیوی، دیابت و قند خون بالا، مشکلات قلبی و تنفسی یا ابتلا به کم خونی های جدی در مادر، از جمله مشکلاتی هستند که می بایست قبل از اقدام به بارداری، با پزشک خود راجع به آن ها مشورت کنید زیرا می توانند مشکلاتی را در رشد جنین ایجاد نمایند.

سو مصرف مواد مخدر یا الکل و سیگار: استفاده از مواد مخدر علاوه بر اینکه ریسک تولد نوزاد مبتلا به اعتیاد را بالا می برد، باعث بروز مشکلاتی در وزن نوزاد و اختلالات رشدی نیز می شود. برای مثال استفاده از سیگار یا قلیان، باعث کاهش دریافت اکسیژن توسط جنین شده و ناهنجاری هایی را در جفت ایجاد خواهد کرد.

سوءتغذیه: جنین تغذیه خود را از بدن مادر و مواد غذایی که وارد بدن وی می شود انجام خواهد داد، به همین خاطر به میزانی که مادر مشکلات تغذیه داشته باشد یا مواد مغذی به وی نرسد، جنین نیز دچار مشکل خواهد شد.

عفونت: ابتلای مادر به انواع عفونت ها، مثل بیماری های مقاربتی یا سرخک و سرخجه، تاثیر بسیاری بر رشد و سلامت جنین خواهد داشت. بهتر است برای اطمینان خاطر راجع به عدم ابتلا به این بیماری ها با پزشک خود صحبت کنید.

مشکلات مربوط به جفت و رحم از علل رشد نکردن جنین

کاهش جریان خون در رحم و جفت: انتقال اکسیژن و مواد غذایی لازم برای زنده ماندن و رشد جنین، از طریق جریان خون مادر و به وسیله جفت تامین می شود. بروز مشکلات مختلف در خون رسانی به این اندام، باعث می شود که مواد غذایی لازم در اختیار جنین قرار نگیرند.

محل قرار گرفتن جفت: علاوه بر مشکلات مربوط به خون رسانی، جفت ممکن است در محل مناسب قرار نگرفته باشد و یا تا حدی از رحم جدا شود که در هردو حالت، مشکلاتی را در تغذیه جنین ایجاد خواهد کرد.

مشکلات مربوط به جنین

مشکلات کروموزومی: مشکلات کروموزومی یا بیماری های ژنتیکی مثل سندرم داون یا عدم تشکیل مغز(آنانسفالی) باعث می شوند که رشد جنین نسبت به جنین های طبیعی آهسته تر انجام بگیرد.

حاملگی چندگانه: مادرانی که بیش از یک جنین در شکم دارند، می بایست بیشتر از سایرین تحت مراقبت قرار بگیرند و اصول تغذیه را رعایت کنند زیرا بدن آن ها در حال تهیه مواد غذایی برای بیش از یک جنین است. در صورتی که مراقبت های لازم برای این مادران صورت نگیرد، حداقل یکی از فرزندان آن ها، مشکلات رشدی را تجربه خواهد کرد.

زایمان زودرس: در شرایطی که پزشک مجبور است، جنین را سریعتر از موعد مناسب از شکم مادر خارج کند، مشکلات مربوط به تغذیه یا رشد اندام ها برای جنین بیش از قبل پیش خواهد آمد.

راه های تشخیص

بررسی وزن کودک

در دوران بارداری وزن جنین بر اساس وزن مادر مشخص می شود. میزانی از اضافه وزن که در فاصله بین هربار بررسی ایجاد می شود؛ نشان دهنده میزان رشد و افزایش وزن نوزاد است. اگر مادر اضافه وزن مشخصی را در ماه های مختلف بارداری به دست نیاورد، احتمال وجود اختلالات رشدی مطرح شده و نیاز به بررسی های بیشتر وجود دارد.

سونوگرافی

اولین و اصلی ترین قدم برای بررسی رشد جنین، پس از بررسی وزن مادر، استفاده از روش سونوگرافی است. در این روش می توان اندازه دور سر، دور شکم و میزان مایع آمنیوتیک درون رحم را اندازه گیری کرد و راجع به شرایط رشدی جنین نظر داد.

سونوگرافی داپلر

داپلر شیوه مشخصی از سونوگرافی است که میزان و شدت جریان خون در اندام های مختلف را بررسی می کند. با توجه به صدایی که با جریان خون در اندام ها ایجاد می شود، روش سونوگرافی داپلر حجم و شدت جریان خون در آن اندام را مشخص می کند. وضعیت خون رسانی به رگ های مغزی و بندناف جنین در این روش بررسی می گردد.

بررسی مایع آمنیوتیک (آزمایش آمنیوسنتز)

مایع آمنیوتیک، مایعی است که درون رحم و در اطراف جنین قرار دارد. از طریق بررسی این مایع می توان به وجود مشکلات کروموزومی یا عفونت ها در جنین پی برد. با در نظر گرفتن این موضوع که اختلالات رشد جنین ممکن است به دلیل مشکلات کروموزوم یا عفونت ایجاد شده باشد، آزمایش آمنیوسنتز می تواند اطلاعات دقیقی در مورد این دو دلیل به پزشک بدهد.

راه های رفع عوامل رشد نکردن جنین

درمان اختلالات رشد جنین در دوران بارداری به دو عامل شدت و مدت بستگی دارد. هرچقدر اختلال در سنین پایین تر بارداری ایجاد شده باشد یا باعث بروز مشکلات وزنی بیشتری شده باشد، امکان برطرف کردن آن کمتر خواهد بود. برخی روش های توصیه شده برای بهبود وضعیت جنین شامل موارد زیر هستند.

زایمان زودرس

درصورتی که پزشک احساس کند راه دیگری برای بهبود وضعیت جنین در رحم مادر وجود ندارد، ممکن است برای زایمان زودرس تصمیم بگیرد. با توجه به وضعیت مادر و جنین زایمان می تواند به صورت طبیعی یا سزارین اتفاق بیافتد.

استراحت مطلق

در واقع پزشک برای مادر استراحت مطلق را پیشنهاد می کند چراکه با ممانعت از فعالیت مادر، میزان خون رسانی به جنین و تغذیه وی بهتر صورت خواهد گرفت و احتمال اینکه کودک با مشکلات رشدی مواجه شود کاهش خواهد یافت.

تغدیه مناسب

درصورتی که تغییراتی در تغذیه مادر زیر نظر پزشک صورت بگیرد، احتمال بهبود وضعیت جنین و رشد وی وجود دارد. با این حال در صورتی که تغذیه مناسب در کنار استراحت مطلق انجام شود شانس بهبودی افزایش خواهد یافت.