روغن ریزی خودرو و نشت این مایع از محفظه موتور، یکی از عیوب شایع در خودروهای کارکرده با عمر نسبتا بالا به شمار می رود که عدم توجه به آن، می تواند آسیب های جدی به بخش فنی اتومبیل وارد کند؛ چراکه وجود روغن کافی درون پیشرانه و گیربکس، یکی از مبانی اساسی کارکرد صحیح اجزای این بخش ها به شمار می رود و در صورت کمبود روغن، قطعا عمر قطعات فنی موتور و گیربکس بسیار کاهش خواهد یافت. حتی ممکن است گاهی نشتی روغن به خرابی کامل پیشرانه و جعبه دنده منجر شود و نیاز به تعمیر اساسی یا تعویض آن ها را به دنبال آورد.
نقش دقیق روغن در ماشین چیست ؟
نقش روغن در موتور همانطور که می دانید برای روانکاری قطعات موتور و سیلندر است .
برای مثال روغن می تواند باعث ایجاد روانکاری در موارد زیر شود :
- پیستون و سیلندر
- چرخ دنده های گیربکس
- سوپاپ ها
- اسبک و میل اسبک ها
- میل بادامک
- فنر سوپاپ و …
اما روغن فقط برای روانکاری سیلندر و پیستون ها و… به کار نمی رود .
همانطور که می دانید روغن نقش خنک کاری سیستم موتور را نیز برعهده دارد . پس برای این که قطعات و موتور به خوبی خنک کاری و روانکاری شوند نیاز است که حتما روغن به اندازه کافی در موتور ریخته شود .
انواع روغن ریزی خودرو و راه های کشف آن
دومین روغن ریزی رایج در خودروها مربوط به روغن هیدرولیک می باشد که از پمپ هیدرولیک، مخزن روغن هیدرولیک و یا شلنگ دوقلو یا محل اتصال به پینیون فرمان ممکن است نشتی داشته باشد. در صورت نشتی روغن هیدرولیک با مشاهده کم شدن حجم روغن از مخزن روغن هیدرولیک می توان آن را دقیق تر تشخیص داد ناگفته نماند که روغن هیدرولیک رنگ صورتی متمایل به قرمز روشن دارد که در صورت کارکرد طولانی ممکن است به قرمز تیره یا قهوه ای تغییر رنگ داده باشد.
تشخیص نوع روغن به پیدا کردن منشاء و سیستم نشت کننده بسیار کمک می کند. به طور کلی در سیستم خودرو چهار نوع روغن وجود دارد:
۱) روغن موتور: معمولاً تیره بوده و بوی بنزین سوخته می دهد.
۲) روغن ترمز: دارای نوعی خورندگی است و وقتی با رنگ بدنه تماس پیدا کند، باعث از بین رفتن آن می شود.
۳) روغن هیدرولیک (فرمان): اکثرا روشن تر بوده و بوی احتراق یا بنزین ندارد.
۴) روغن گیربکس: میزان غلظت آن به مراتب بیش از روغن موتور است.
گام اول در بررسی روغن ریزی ماشین، تشخیص محل روغن ریزی است
از بین این روغن ها، روغن هیدرولیک قابلیت اشتعال بیشتری داشته و در صورت تماس با گرمای خروجی اگزوز، یا دینام احتمال آتشسوزی موتور را در بر خواهد داشت. اولین اقدام برای رفع ایراد روغن ریزی ماشین، شناسایی محل روغن ریزی است که در زیر ماشین وجود دارد، دومین اقدام شناسایی نوع روغن می باشد. نشتی روغن بیشتر در بالا و پایین موتور مشاهده می شود که هرکدام نشانه موردی است که باید سریعا نسبت به حل آن اقدام شود. علت نشتی روغن از بالای موتور، سرسیلندر موتور است که سبب آن خط داشتن کف سرسیلندر یا خرابی واشر سرسیلندر است. گاهی هم به علت بی توجهی کافی تعمیرکار در بستن پیچ ها این اتفاق می افتد که نتیجه آن نشتی روغن است.
اگر قسمت بالایی سرسیلندر نشتی روغن داشته باشد، دلیل آن میتواند خرابی واشر قالپاق سوپاپ باشد، همینطور اگر کاسه نمد میل سوپاپ معیوب باشد، نشتی زیاد روغن رخ می دهد. در نشتی روغن از پایین موتور، خرابی مجموعه کارتر علت اصلی و معمولاً نشتی روغن کارتر به علت نداشتن چسب در محل نصب کارتر است. از طرف دیگر به علت تعویض روغن های مدام، محل رزوه پیچ تخلیه روغن معیوب و باعث نشتی می شود. توجه کنید که کم کردن روغن خودرو، همیشه به علت روغن ریزی ماشین نبوده و دلایل دیگری مانند روغن سوزی و کیفیت نامطلوب روغن انتخاب شده برای خودرو هم میتواند سبب کاهش روغن خودرو شود.
نخستین و رایج ترین روغن ریزی ماشین، نشتی روغن موتور می باشد. روغن موتور امکان دارد به علت خراب شدن کاسه نمد سر میل لنگ یا کاسه نمد ته میل لنگ باشد همچنین خراب شدن واشر درب سوپاپ یا کاسه نمد میل سوپاپ نیز میتواند منجر به نشتی روغن موتور شود در موارد جزئی تر به علت شکستن رینگ پیستون از محل نصب شمع روی سرسیلندر نشتی روغن موتور خواهد داشت همچنین در صورت ترک برداشتن سرسیلندر یا سوختن واشر سرسیلندر هم امکان دارد نشتی روغن موتور صورت بپذیرد. روغن موتور رنگ قهوه ای روشن مایل به آبی دارد و در صورت کارکرد و یا گرم شدن امکان دارد به سیاه یا قهوه ای تیره تغییر رنگ دهد. همچنین خراب شدن پیچ تخلیه کارتل و واشر آن منجر به نشتی می شود.
برطرف کردن روغن ریزی ماشین بسته به نوع آن متفاوت است
- دومین روغن ریزی ماشین اغلب مربوط به روغن هیدرولیک میباشد که از پمپ هیدرولیک، مخزن روغن هیدرولیک و یا شلنگ دوقلو یا محل اتصال به پینیون فرمان امکان دارد نشتی داشته باشد. در صورت نشتی روغن هیدرولیک با مشاهده کم شدن حجم روغن از مخزن روغن هیدرولیک میتوان آنرا دقیقتر تشخیص داد ناگفته نماند که روغن هیدرولیک رنگ صورتی متمایل به قرمز روشن دارد که در صورت کارکرد طولانی مدت امکان دارد به قرمز تیره یا قهوه ای تغییر رنگ داده باشد. روغن ترمز خاصیت بالای خورندگی دارد! درصورتی که قطره ای از آن روی رنگ خودرو ریخته شود، به آسانی و به سرعت آنرا از بین می برد.
- توجه کنید روغن ریزی از کدام طرف ماشین هست. چپ یا راست کاملاً شرایطش فرق می کند. در اکثر مواقع که احتیاج به تعمیر زیادی نیست کاسه نمدهای پلوس یا پشت میل لنگ خراب شده است.
- در برخی مواقع که بیشتر برای همه ماشین ها اتفاق می افتد، واشر درب سوپاپ خودرو به دلیل گرما و فشار بالا پس از ۴۰ هزار کیلومتر خراب می شود و روغن از بالای موتور به پایین سرازیر شده و همه جا را کثیف می کند! اگر خودروی شما بالای ۸۰ هزار کیلومتر کارکرده است، منبع ذخیره روغن هیدرولیک خودرو را چک کنید. ۶۰ الی ۷۰ درصد روغن ریزی ماشین دارد. این نشتی میتواند از مخزن، از پینیون فرمان ماشین، از فشنگی هیدرولیک و یا شیلنگ فشار قوی هیدرولیک (به علت پوسیدگی) اتفاق بیفتد.
- سینی زیر موتور خودرو را برای افرادی که خود می خواهند روغن ریزی ماشین را ببینند باید باز شود. (این کار به آسانی قابل انجام نیست و باید آنرا به یک مکانیک بسپارید) در مواقع نادر احتمالا واشر درب کارتل ماشین هم خراب شده باشد.
روغن ریزی ماشین چه بلایی بر سر ماشین می آورد ؟
اگر متوجه شدید که روغن خودروی شما نشتی دارد و در حال ریختن از موتور است باید فورا به مکانیکی ها مراجعه کنید در غیر این صورت موتور شما در صورت کمبود روغن دچار مشکل هایی خواهد شد از قبیل :
- سوختن موتور
- چسبیدن پیستون ها به سیلندر
- خرابی یاتاقان ها و خرابی میل لنگ
- خرابی سوپاپ ها و فنر سوپاپ ها
همین 4 مورد به تنهایی می توانند برای نابودی موتور کافی باشند و شما را به دردسر و هزینه های گزافی بیاندازند .
روش های ساده کشف روغن ریزی ماشین
- قطعا ساده ترین راه کشف این روغن ریزی، رویت و مشاهده زیر خودرو پس از چند ساعت توقف آن است. اگر ماشین خودرو را در پارکینگ می گذارید کف پارکینگ یا محل پارک ماشین را تمیز کنید و پس از چند ساعت توقف، مثلا اول صبح و پیش از روشن کردن خودرو، آنجا را بازدید کنید. اگر خودروی خود را در خیابان پارک می کنید، می توانید از یک قطعه کارتن برای زیر سینی خودرو بهره گیرید!
- ماشین را به کارواش برده و بعد با چند بار توضیح کامل به شاگردان کارواش - که در هنگام موتور شویی لوله آب را داخل دینام و یا شمع ماشین نکنند - اقدام به شستشوی موتور کنید. پس از این عمل، با خودروی خود ۱۰۰ الی ۲۰۰ کیلومتر (به صورت میانگین ۲ الی ۳ روز) رانندگی کنید. در بیشتر مواقع بعد از شستشوی موتور خودرو محل روغن ریزی مشهود است. می توانید به راحتی با تعویض قطعه معیوب، مشکل را حل کنید.
- اگر خودروی شما بالای ۸۰ هزار کیلومتر کار کرده است، منبع ذخیره روغن هیدرولیک خودرو را چک کنید. ۶۰ الی ۷۰ درصد روغن ریزی دارد. این نشتی می تواند از مخزن، از پینیون فرمان ماشین، از فشنگی هیدرولیک و یا شیلنگ فشار قوی هیدرولیک (به دلیل پوسیدگی) اتفاق بیفتد!
- دقت کنید روغن ریزی از کدام طرف خودروست. چپ یا راست کاملا شرایطش فرق می کند. در بیشتر مواقع که نیاز به تعمیر زیادی نیست؛ کاسه نمد های پلوس یا پشت میل لنگ خراب شده است.
- در بعضی مواقع واشر درب سوپاپ خودرو به علت گرما و فشار بالا بعد از ۴۰ هزار کیلومتر خراب می شود و روغن از بالای موتور به پایین سرازیر می شود.
- در مواقع نادر شاید واشر درب کارتل ماشین نیز خراب شده باشد!
- اگر می خواهید روغن ریزی ماشین را به عینه ببینید باید سینی زیر خودرو باز شود.
علت روغن ریزی خودرو چیست؟
مایع روان کار یا روغن، از درون کارتل موتور توسط پمپ روغن به سمت مجاری میل لنگ، یاتاقان ها، سرسیلندر، پیستون و سایر بخش ها راه پیدا می کند تا حرکت روان آن ها را تضمین کند و اصطکاک مزاحم میان قطعات متحرک فلزی، به ویژه یاتاقان های میل لنگ، میل بادامک و… را به حداقل برساند.
اگر میزان روغن پیشرانه در اثر نشتی به کمتر از حد استاندارد برسد، آن گاه عمر موتور و قطعات حساس آن به حداقل می رسد و امکان قفل شدن پیشرانه وجود خواهد داشت. هم چنین مکانیزم ها و چرخ دنده های درون جعبه دنده نیز جهت انجام صحیح وظایف خود، نیاز به وجود روان کار درون محفظه گیربکس دارند تا اصطکاک میان قطعات متحرک گیربکس به پایین ترین سطح برسد و برای مدت های طولانی، بدون نیاز به سرویس و تعمیرات به کار خود ادامه دهد.
سازندگان بخش های فنی موتور و گیربکس، جهت آب بندی این قطعات در برابر نشتی روغن، از چسب های ویژه درزبندی و آب بندهایی موسوم به کاسه نمد استفاده می کنند. اگر مشکلی برای کاسه نمد یا چسب آب بندی به وجود آید، نشتی روغن گریزناپذیر خواهد بود. رایج ترین بخش های فنی خودرو که معمولا دچار روغن ریزی خواهند شد، شامل موارد زیر است:
کارتل روغن
محل اتصال کارتل (محفظه روغن) به بلوک سیلندر با چسب مخصوص آب بندی می شود و در صورت عدم اعمال چسب مناسب به این بخش و یا استفاده از واشر نامرغوب، احتمال نشتی روغن از سطح تماس کارتل با موتور وجود خواهد داشت. همچنین پیچ تخلیه کارتل نیز در صورت عدم آب بندی مناسب و خرابی رزوه های آن می تواند به منبع نشتی روغن از زیر کارتل تبدیل شود.
نشتی روغن از کاسه نمدهای میل لنگ
کاسه نمد قطعه ای برای آب بندی و درزگیری در قطعات و دستگاه های مکانیکی است که دارای حداقل یک شفت یا محور متحرک میباشد که از درون پوسته دستگاه خارج شده است. بدلیل وجود سیالات یا اجزاء درون قطعات و دستگاه ها بین پوسته و محور یا شفت خروجی کاسه نمد قرار میگیرد تا از خروج سیال به بیرون و ورود گرد و غبار به داخل دستگاه جلوگیری نماید .هر دو انتهای میل لنگ توسط دو عدد کاسه نمد آب بندی شده است و خرابی هر یک از این کاسه نمدها می تواند منجر به بروز روغن ریزی از جوانب تحتانی موتور شود.
خرابی واشر قالپاق سرسیلندر
معمولا از یک درب یا قالپاق پلاستیکی یا فلزی جهت بستن فضای روی میل سوپاپ و سایر قطعات این بخش استفاده می شود. فضای بالای سر سیلندر سرشار از روغن است و به همین دلیل نیز قالپاق روی آن بایست با استفاده از واشر و یا چسب مناسب تحت عایق بندی و آب بندی قرار بگیرد. بروز ایراد در واشر قالپاق مطمئنا به روغن ریزی از ناحیه بالای سر سیلندر منجر خواهد شد.
روغن ریزی از واشر سرسیلندر
معمولا شنیده ایم که خرابی واشر سرسیلندر قاطی شدن آب و روغن را نتیجه می دهد؛ اما یکی از اثرات غیرمعمول خرابی واشر سر سیلندر، نشتی روغن از فضای بین بلوک و سرسیلندر است؛ چراکه واشر سرسیلندر وظیفه آب بندی کانال های روغن، آب و کمپرس هوای محفظه احتراق را بر عهده داشته و از نفوذ سیالات موجود در این بخش به بیرون جلوگیری به عمل می آورد؛ بنابراین خرابی واشر سر سیلندر و از دست رفتن کیفیت آن، می تواند به نشتی روغن از فضای بین بلوک و سرسیلندر منجر شود. همچنین میل سوپاپ نیز دارای کاسه نمد است که در صورت عیب پیدا کردن، روغن ریزی از محل آن اجتناب ناپذیر خواهد بود.
روغن ریزی از گیربکس
گیرباکس یکی از اجزای اصلی سیستم انتقال قدرت می باشد و ساختمان کلی گیرباکس از پوسته، شفت و تعدادی چرخ دنده تشکیل شده است. وظیفه ی گیرباکس تغییر گشتاور تولیدی توسط پیشرانه و تنظیم سرعت دورانی چرخ ها است. در درون گیرباکس، چرخ دنده ها مداوم در حال درگیری و چرخش می باشند، پس قاعدتا جهت جلوگیری از اصتحکاک و همینطور آسیب های ناشی از آن گیربکس مملو از روغن است و برای آب بندی آن از کاسه نمدهای مختلف استفاده می شود. کاسه نمدهای پلوس و شافت اصلی از جمله این موارد هستند که خرابی آن ها سبب نشتی و تخلیه روغن جعبه دنده خواهد شد.
راه های رفع روغن ریزی خودرو
با توجه به موارد گفته شده در بالا، نشتی روغن ماشین می تواند علل مختلفی داشته باشد؛ بنابراین راه های رفع هر یک نیز بسته به منبع روغن ریزی متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال اگر نشتی روغن از سمت کارتل باشد، نیاز به باز و بسته شدن مجدد آن خواهد بود. در این بین سطوح کارتل و موتور به طور کامل تمیز شده و سمباده زده می شود و مجددا از چسب نو جهت آب بندی این بخش استفاده خواهد شد.
در صورت خرابی واشر قالپاق، واشر سرسیلندر، کاسه نمدهای میل لنگ، کاسه نمدهای گیربکس و … نیز بایست نسبت به تعویض آن ها اقدام کرد. البته این کار توسط تعمیرکار ماهر صورت می پذیرد و در منزل امکان پذیر نخواهد بود.
لازم به تذکر است که معمولا تعویض کاسه نمدها چندان هزینه بر نیست، اما اگر کاسه نمد شفت ورودی گیربکس و یا واشر سرسیلندر دلیل روغن ریزی خودرو باشد، آنگاه هزینه رفع نشتی بالاتر از سایر موارد خواهد شد.
روغن ریزی خودرو را می توانیم خودمان تعمیر کنیم ؟
روغن ریزی خودرو را می توانید خودتان تعمیر کنید اما اگر بسیار سطحی باشد .
برای مثال اگر کارتل سوراخ شده باشد می توانید با چسب فوری های بسیار قوی که گرما را دوام می آورند به راحتی کارتل را پوشش دهید .
اگر پیچ کارتل شما بد جا رفته می توانید خودتان کارتل را باز کرده و به تراشکاری رفته و پیچ را هم عوض کنید .
اگر واشر دور آن از بین رفته می توانید به راحتی یک واشر گرفته و تعویض کنید .
اما اگر موضوع حادتر از موارد گفته شده بود باید بدانید که دیگر کاری از دست شما برنمی آید و باید حتما به مکانیکی ها مراجعه کنید .
برای جلوگیری از روغن زیر موتور باید چکار کرد ؟
برای جلوگیری از این اتفاق باید حتما به وسیله سینی زیر خودرو از کارتل محافظت کنید و یا در بهترین مورد بتوانید کاور مخصوص خریداری کنید .
نباید به موتور فشار بسیار زیادی بیاورید تا واشرها براثر حرارت بسیار بالا بسوزند .
نباید به هیچ عنوان موتور خود را بدون داشتن تخصص باز کنید یا حتی روغن آن را تعویض کنید .
در اصل برای جلوگیری از روغن ریزی همین کارها کافی است . اما باید حتما بدانید این موضوع را که 80% ایجاد روغن ریزی در خودرو دست شما نیست و به مرور زمان اتفاق می افتد .
هر چند وقت یک بار روغن ترمز باید عوض شود؟
