طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی، یکی از طرح هایی است که گنجانده شدن آن به عنوان یک قانون در آئین نامه داخلی مجلس، جزو آمال و آرزوهای بسیاری از عدالت طلبان و فسادستیزان در ایران است. مدافعان این طرح، بر این باور هستند که با تبدیل شدن این طرح به قانون و اعلام موضع شفاف از سوی نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی زمینه برای سنجش عیار مجلس مهیاتر می شود. این قانون نه تنها مردم را در شناسایی نمایندگان اصلح و عدالت طلب یاری می کند، بلکه کار نهادهای نظارتی را در بررسی کارنامه فکری و کاری نمایندگان راحت تر می کند. مقام معظم رهبری در دیدار تلویزیونی شان با نمایندگان مجلس یازدهم در تیرماه سال جاری، مجلس یازدهم را "یکی از قوی ترین و انقلابی ترین مجالس انقلاب" توصیف کردند. این توصیف معظم له مسئولیت نمایندگان مردم را چندین برابر کرده است و انتظارات از مجلس انقلابی، این است که تمام تدابیر برای حرکت جهادی و انقلابی در زمینه فساد را مهیا سازد. برخی بر این اعتقاد هستند که اعلام شفاف رأی از سوی نمایندگان مردم در مجلس باعث می شود که لابی گری و رانت و اعمال نفوذ در روند تصمیم گیری های مهم و استراتژیک مانند رأی اعتماد به یک وزیر، سلب اعتماد از یک وزیر، تصویب طرح ها و لوایح مهم استراتژیک و استیضاح، کارایی خودشان را از دست بدهند و زمینه برای اصلاح امور مهیاتر از پیش شود. در این میان، برخی از نمایندگان مردم در مجلس به این طرح ایراداتی دارند. ساعد نیوز برای بررسی بیشتر این طرح استراتژیک و بنیادین که تصویب آن به دو سوم آراء نمایندگان نیاز دارد، به سراغ یکی از چهره های مهم و خبرساز در زمینه مبارزه با فساد رفته است. مهندس محسن جلواتی قائم مقام "دیده بان شفافیت و عدالت" که خود به نمایندگی از دیده بان در جلسات بررسی این طرح در کمیسیون مربوطه حضور داشته است، در مصاحبه ای اختصاصی با ساعد نیوز به ایرادات وارد شده به این طرح پاسخ داده است:
ساعد نیوز: طرح 9 ماده ای شفافیت آراء که در مجلس عرضه شد و نمایندگان مردم آن را رد کردند از نگاه برخی نمایندگان طرحی ضعیف بود. چون بحث های علنی مجلس توسط رسانه های جمعی پوشش داده می شود و مهمتر این که اعلام رأی نماینده منوط شده است به نظر هیئت رئیسه. بفرمایید این انتقاد به این طرح وارد است یا نه؟
مهندس محسن جلواتی: طرحی که در صحن برای رأی گیری مطرح شد، نسخه اصلی طرح شفافیت آراء آن طور که در کمیسیون مربوطه مطرح کردند، نبود. این طرح اصلی را محدودتر کردند تا رأی بیاورد. آن شفافیتی که مد نظر بود خیلی گسترده تر از این چیزی بود که مطرح شد. این طرحی که متأسفانه نمایندگان به آن رأی ندادند یک طرح محدود بود و موسع نبود. من تعجب می کنم از این حرف هایی که مطرح می شود. بحث فقط بر سر پخش جلسات علنی مجلس نیست. این طرحی که مطرح شده است، هدف بزرگتری را دنبال می کند. قرار است که وقتی یک مطلب مهمی مانند رأی اعتماد به کابینه، رأی عدم اعتماد به وزیر، رأی به استیضاح یا عدم رأی به استیضاح، یا رأی به طرح سؤال یا عدم رأی به طرح سؤال و رأی مثبت به یک لایحه یا رأی منفی به یک لایحه، موافقت با تصویب یک قانون یا مخالفت با تصویب یک قانون، مطرح شد، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، شفاف رأی خودشان را اعلام کنند. دغدغه اصلی نمایندگان مخالف به نظر من، از عواقب تصویب این رأی برای حوزه انتخابیه شان و خدایی نکرده دغدغه درباره آینده حضورشان در مجلس به دلیل بی اعتماد شدن مردم نسبت به ایشان است. در حال حاضر، 260 نفر از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، از شهرستان ها هستند. طبیعتاً وقتی بحث بر سر رأی اعتماد به یک وزیر یا سلب رأی اعتماد از وزیر یا طرح سؤال یا استیضاح وزیر مطرح می شود، این نماینده شهرستانی بیمناک از این است که اگر اگر من موضع خودم را شفاف اعلام کنم، ممکن است، این وزیر در صورت این که خلاف آن چیزی که مد نظر من است، رخ دهد، نسبت به حوزه انتخابیه من ظلمی را مرتکب شود و امکاناتی در اختیارشان قرار ندهد. این نماینده ممکن است دلنگران حضورش در دوره بعد باشد. این خلافِ اخلاق نمایندگی است. نماینده از بدو ورودش به مجلس به فکر این است که دوره بعدی را نیز تضمین کند. نماینده باید فقط به فکر خدمت در دوره ای باشد که در مجلس حضور دارد. هدف قانون شفافیت هم این است که نماینده محترم مجلس، اگر موافق طرحی است یا اگر مخالف طرحی است در آن فرصت یک ماهه مستنداتش را جمع کند و شفاف به مردم اعلام کند که من به این دلیل و بهمان دلیل با این طرح یا استیضاح یا هر مورد دیگری در مجلس شورای اسلامی موافق یا مخالفم. نکته مهم این است که هدف این طرح، مسئولیت پذیرتر کردن نمایندگان مردم است. وقتی شما آمدی، شفاف اعلام کردید که من به این وزیر رأی اعتماد دادم یا ندادم، با این قانون موافقم یا مخالفم، با طرح سؤال موافقم یا مخالم، با استیضاح فلان وزیر موافقم یا مخالفم، این باعث می شود که در آینده هر نتیجه ای در پی این تصمیم اتفاق افتاد، شما در برابرش مسئول باشید. نمی شود بیمناک بودن از اعمال ظلم در حقِ حوزه انتخابیه را بهانه ای برای عدم رأی به طرح شفافیت کرد. شما رأی خودتان را شفاف اعلام کنید. اگر هم یک وزیری آمد و از شما کینه به دل گرفت و ظلمی کرد، این را هم شفاف اعلام کنید، مطمئن باشید که همین وزیر برای نجات خودش، این ظلم را متوقف خواهد کرد.
ساعد نیوز: آیا طرح دوگانه "مصلحت و رضایت" از سوی برخی نمایندگان مخالف به عنوان دلیلی برای عدم رأی به این طرح کافی است؟ برخی نمایندگان معتقد هستند که برخی اوقات، آراء بر اساس مصلحت است نه رضایت و اگر قرار بر اعلام باشد، جامعه می تواند آسیب ببیند؟
مهندس محسن جلواتی: استفاده از کلمه مصلحت مثل این است که بگویند "تکلیف شده است"! چه کسی بالاتر از و فراتر از مجلس و قانون است که این "تکلیف" را مطرح کند. در برخی موارد، آن هم بسیار نادر، ریاست مجلس شورای اسلامی به دلایلی خاص، از دفتر حضرت آقا، کسب تکلیف می کند. آن هم در حد مشورت. به خاطر این که پای برخی مصالح حساس و مهم در میان است. مثلاً طرحی در مجلس مطرح است که حضرت آقا احساس می کنند که فلان تصمیم به مصلحت نظام است یا مصلحت نظام نیست. از طریق رابطشان به ریاست مجلس اعلام می کنند و خوب این مطلب یا با کل نمایندگان در میان نهاده می شود یا برخی نمایندگان خاص، تا فضای مجلس به سمت مطلبی برود که رهبری مد نظرشان است. این هم گفتم بسیار نادر است. بحث "استیضاح رئیس جمهور و عزل او" توسط مجلس یکی از این مواردی است که خوب با توجه به وضعیت داخلی و خارجی، به نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی به صلاح مملکت نبوده است و این طرح از دستور کار خارج شد. اگر این افرادی که به عنوان مخالف، به روی "مصلحت" متمرکز می شوند و دوگانه "مصلحت و رضایت" را مطرح میکنند، روی بحث شان درباره مصلحت، "حضرت آقا" است. این فقط در موارد بسیار نادر رخ می دهد. حضرت آقا هرگز درباره مسائلی مثل "مالیات" یا "بودجه" و این طور مسائل روتین اعلام نظر نمی کنند. خوب برخی موارد بسیار حساس است. مثلاً در مجلس ششم یک بار این مورد را داشتیم. و در مجالس بعدی هم به ندرت. به اعتقاد خود من، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دلیل رودربایستی - نمی خواهم خدایی ناکرده بگویم نفاق - به وزیری ممکن است قول دهند، که به فلان لایحه من رأی مثبت می دهم و بعد از بررسی لایحه متوجه می شوند که این لایحه به صلاح نیست و رأی منفی می دهند. خوب در این موارد بهتر است که این آدم رأی اش را مخفی نگه بدارد، چون اصلاً به نفع اش نیست. شما می بینید که یک طرح استیضاح یک وزیر تهیه می شود با 20 الی 30 امضاء و در نهایت می بینید که فقط 2 یا 3 نفر امضایشان را پس نگرفته اند!! معنای این اتفاق چیست؟ یا کسی که پای این طرح استیضاح را امضاء کرده به مطلب مورد نظر علم و آگاهی نداشته است، و این عذر بدتر از گناه است. یا این که خدایی ناکرده "بده بستانی" در پشت پرده رخ داده است. مطلب مهم این است که نباید آن مصلحت کلان را قربانی این مصالح ریز و درشت کرد. شما نمی توانید مصلحت کل کشور را فدای مصلحت حوزه انتخابیه ات بکنید. وقتی قانون شفافیت تصویب شد و همه ملزم به اعلام رأی شدند، دیگر جایی برای این حرف ها باقی نمی ماند. نماینده شجاع و انقلابی نیازی به پنهان کردن رأی اش ندارد. پنهان کردن رأی و موضع تالی فاسدهای بسیاری دارد که باید با قانون شفافیت از آن ها اجتناب کنیم.
ساعد نیوز: برخی معتقدند که این طرح زمینه را برای ویژه خواری مهیا و می کند و عملاً گرا دادن به مفسدان است که به نماینده ای که مواضعش با اهداف آنها سازگارتر است نزدیک شوند و این زایل شدن حق ضعفا و مردم عادی را در پی دارد. نظر حضرتعالی به عنوان قائم مقام یکی از سازمان های پیشگام در زمینه مبارزه با فساد در کشور چیست؟
مهندس محسن جلواتی: دقیقاً عکس این مطلب درست است. این مطلبی که مطرح شده است، خودش متناقض است. اگر موضع یک نماینده مشخص شود و روشن و شفاف اعلام شود، زمینه برای وقوع چنین مفاسدی از میان خواهد رفت. کار نماینده تصویب قانون و نظارت بر اجرای قانون است. اگر این نماینده قانونی را به تصویب می رساند که به نفع ثروتمندان است و به ضرر مستضعفان، خوب اگر شفاف اعلام شود، تکلیف مردم با این نماینده مشخص می شود. یا اگر نه، این نماینده تلاش اش این است که زمینه را برای عدالت و رسیدگی بیشتر برای محرومان جامعه مهیا کند، مردم نسبت به رفتارها و اعمال او آگاه تر خواهند شد. همان طور که ملاحظه میکنید، تصویب طرح شفافیت می تواند جلوی بسیاری از فسادها را بگیرد. ما مورد داشتیم که نماینده ای آمده است و طرحی را مطرح کرده و امضاء جمع کرده برای این که این طرح بیاید صحن و به عنوان قانون تصویب شود. نام این طرح را گذاشته است "ساماندهی اراضی اطراف روستاها برای جلوگیری از زمین خواری"؛ وقتی آمدیم این طرح را بررسی کردیم، دیدیم که این طرح کاملاً در راستای تسهیل زمین خواری است و این نماینده محترم هدفش هم از اول این بوده است که زمینه را برای برخی فسادها مهیا کند. این طرح در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی مطرح شد، من هم به نمایندگی از "دیده بان" در این جلسات حضور داشتم. بنده در همان جا هم این ایده را مطرح کردم که این طرح به دنبال تسهیل زمین خواری است. حتی بحث رد صلاحیت و رد اعتبارنامه این نماینده هم مطرح بود که خوب، بحث آقای تاجگردون مطرح شد و این نماینده توانست از این مهلکه نجات یابد. به نظر من اگر طرح شفافیت تصویب شود، تکلیف مردم با نماینده ای که انتخاب کرده اند مشخص خواهد شد. این طرح نه تنها مانع فساد و رانت است بلکه زمینه را برای مبارزه با مراکز فساد و رانت هم مهیا می کند.
ساعد نیوز: برخی نمایندگان از هزینه بالای این طرح صحبت می کنند. معتقد هستند که نماینده با اعلام شفاف موضعش ممکن است هزینه بالایی را متحمل شود.سؤال بنده این است که آیا نماینده ای که وکیل صدها هزار نفر یا میلیون ها نفر در مجلس است، باید شجاعت هزینه دادن را داشته باشد یا نه؟
مهندس محسن جلواتی: کسی که در این عرصه وارد می شود، اگر صادقانه وارد شده باشد، طبیعتاً از این هزینه ها هم مطلع بوده است. پیامبر بزرگوار اسلامی حضرت ختمی مرتب (صلوات الله و سلامه علیه) فرمودند که "کسی که مسئولیتی را برعهده می گیرد در حالی که علم به این دارد که این مسئولیت خارج از ظرفیت توانایی های اوست، خائن است؛ همین طور کسی که علم به توانایی هایش دارد و از قبول مسئولیت سر باز می زند نیز خائن است". این شیوه نبوی است. حضرت امام (ره) که ما در حال حاضر در ایام دهه فجر انقلاب اسلامی هم هستیم و باید از نام بزرگ امام خمینی و شهدای انقلاب یاد کنیم، نیز همین مسیر را طی کرده اند. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، وقتی کسی از یک حوز انتخابیه برای نمایندگی مردم در مجلس شورای اسلامی انتخاب شد، وی نماینده یک منطقه نیست، بلکه نماینده کل مردم ایران است. عافیت طلبی دیگر در اینجا معنایی ندارد. وقتی شما می شوید نماینده دیگر مال خودتان نیستند؛ شما باید کل وجودتان را وقف ملت کنید. حتی برخی نمایندگان به شوخی می گویند که ما به همسرمان گفتیم که "ما شما را چهار سال طلاق می دهیم چون با شغل نمایندگی ازدواج می کنیم!" این که یک شوخی است. ولی واقعیت داستان این است که نمایندگی مردم، کار بسیار خطیر و دشواری است. شما باید از منافع ملت ایران در برابر استکبار جهانی دفاع کنید. قانونی تصویب کنید که منابع ملی در راستای توسعه کشور به کار برده شود و وضعیت زندگی مردم بهبود یابد. ریشه های فساد را باید بخشکانید. آیا شما نماینده شده اید که برای خودت کیسه بدوزی؟! خیر. نماینده واقعی و انقلابی کسی است که خودش را وقف دفاع از حقوق ملت می کند. شما ملاحظه می کنید که یک کسی که می خواهد نماینده شود، 10 میلیارد یا 20 میلیارد تومان هزینه انتخاباتی کرده است!!! این چه تناسبی با حقوقی دارد که وی در طول 4 سال از مجلس دریافت خواهد کرد؟! خوب این یک فساد آشکار است. چرا این پول هزینه شده است؟! فقط برای ورود به مجلس به خاطر مردم؟! نماینده واقعی کسی است که می داند که وظیفه سنگین خدمت به مردم را در 4 سال بر روی شانه هایش باید بکشد. وقتی شما نماینده ای را می بینید که از بدو ورودش به مجلس فقط به فکر تثبیت جایگاهش برای دوره بعدی است. طبیعتاً این نماینده به فکر منافع ملی نیست. الحمدلله در مجلس یازدهم، بسیار کم از این نمایندگان داریم. تعریفی هم که حضرت آقا از این مجلس کرده اند واقعاً درست است. انشالا شورای نگهبان قانون اساسی هم با بررسی های آتی اش، مجلس کنونی را از عناصر نامطلوب پالایش خواهد کرد.
ساعد نیوز: به عنوان یک فعال در زمینه مبارزه با فساد و ترویج شفافیت و عدالت، بفرمایید آینده شفافیت آراء در مجلس شورای اسلامی را چگونه ارزیابی می کنید؟
مهندس محسن جلواتی: میدانید که این طرح از آن طرح هایی است که تصویب اش و تبدیل شدنش به قانون، نیازمند به دو سوم آراء است. یعنی از بسیاری از قوانین مصوب مجلس، محکم تر می تواند باشد. توقع ما از مجلس انقلابی این است که هر قدمی، حتی به صورت پلکانی، ما توقع حرکت آسانسوری را نداریم، که ممکن است، در راستای شفافیت بردارد. نیروهای دلسوز و انقلابی در مجلس حضور دارند. ما به این عناصر انقلابی و دلسوز هم کمک می کنیم و هم دعا می کنیم که انشالا این طرح به قانون تبدیل شود و زمینه برای مبارزه با فساد هموارتر شود. درست نیست، با ایرادات و دلایل ضعیف این طرح مهم از دستور کار مجلس خارج شود. من درک میکنم، نماینده ای را که دلنگران حوزه انتخابیه اش است. ولی واقعیت این است که اگر رأی ها شفاف و روشن شود، حتی اگر ظلمی به حوزه انتخابیه یک نماینده بشود، طبیعتاً زمینه برای اعلام شفاف این مطلب هم وجود دارد. حتی برای احقاق حقوق خود نمایندگان هم این طرح مهم است. برخی از نمایندگان، 20 برابر نمایندگان دیگر، سفرهای خارجی و مأموریت های لاکچری می روند. این باید به صورت شفاف طرح شود که یک نماینده خاص چرا این همه سفر خارجی داشته است؟ نماینده ای که از 365 روز سال، 100 روزش را در مأموریت و سفر خارجی می گذراند! این نماینده کی فرصت پیدا می کند که مسائل و مشکلات مردم حوزه انتخابیه اش را حل و فصل کند؟!! حتی در میان خود نمایندگان هم اجحاف هایی صورت می گیرد. یک سری نماینده ها هستند که فقط سفرهای خارجی لوکس به کشورهای اروپایی و آمریکایی می روند. یک عده دیگر هم فقط سفر به کشورهای فقیر نصیب شان می شود. این واقعاً ظلم است. وقتی یک نماینده با هزینه یک وزارتخانه به سفر اروپایی می رود؛ این نماینده عملاً خودش را خلع سلاح می کند. البته هستند، نمایندگان انقلابی که طی سفر، مبلغ ده هزار دلار به عنوان هزینه سوغاتی از یک وزارتخانه دریافت کرده اند و بعد از برگشت این هزینه را به حساب وزارتخانه واریز کرده اند و فیش را هم به عموم اعلام کرده اند. این می شود حرکت انقلابی. این یعنی یک نیروی ارزشی که به ارزش های انقلاب اسلامی باور دارد. الحمدلله کم نیستند از این نمایندگان نمونه در مجلس یازدهم. اگر این طرح شفافیت آراء تصویب شود، زمینه برای مبارزه با فساد در کشور، مهیاتر می شود. طرح "سازمان مباره با فساد" که برادر بزرگوارم جناب آقای دهقان که از حقوقدانان شورای نگهبان هستند، تهیه کرده اند، می تواند در صحن مجلس طرح شود و به قانون تبدیل شود. "دیده بان شفافیت و عدالت" به کمیسیون دعوت شده بود و ما دیدگاه هایمان را هم در این رابطه مطرح کردیم. طرح های بزرگی وجود دارد که این طرح شفافیت آراء می تواند مقدمه تحقق آنها باشد. قانون شفافیت آراء نمایندگان مردم در مجلس نه تنها زمینه را برای مبارزه با فساد آماده میکند بلکه اعتماد مردم را به نظام جلب می کند. با شفافیت آراء خیلی چیزها شفاف خواهد شد. بودجه شفاف؛ قانون شفاف؛ عملکرد شفاف. و این یعنی تحقق "مجلس انقلابی" در معنای واقعی کلمه که هم در وهله نخست رضایت پروردگار و اولیاء الله و حضرت حجت (روحی لتراب مقدمه الفدا) را در پی دارد و هم قلب حضرت آقا را شاد می کند چرا که در نهایت رضایت مردم جلب می شود.
دکتر الله وردی دهقانی : مجلس، نماد حکومت قانون و مردم سالاری دینی
