گشت و گذاری در اولین کافه ایران؛ از آینه طلاکاری شده تا خودروهای متعلق به مصدق/ پاتوق همیشگی کمال الملک
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعدنیوز به نقل از همشهری آنلاین، معماری و دکور نوستالژیک، توجه به جزییات در طراحی داخلی و اشیای داخل کافه، ردیف خودروهای عتیقه و حتی منوی پذیرایی و موسیقی که از گرامافون سنگی قدیمی پخش می‌شود، حال و هوای کافه «لقانطه»، اولین کافه ایران که سال 1285 تاسیس شد را زنده می‌کند. جایی که رجال سیاسی، فرنگ رفته‌ها و روشنفکران دورهم جمع می‌شدند و در حال نوشیدن قهوه و ورق زدن روزنامه، درباره سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران دوره مشروطه گفت‌وگو می‌کردند.
لقانطه، اولین کافه ایران
«لقانطه» نام قدیمی‌ترین کافه ایران است که در انقلاب مشروطه توسط یکی از جوانان فرنگ رفته به سبک و سیاق کافه‌های اروپایی به صورت زنجیره‌ای در نقاط مختلف تهران افتتاح و حالا با گذشت بیش از یک قرن کافه‌ای شبیه به یکی از شعبه‌های آن در باغ موزه قصر دایر شده است.
«حمید شاهین‌پور» مدیر کافه موزه لقانطه درباره پیشینه تاریخی این کافه این‌طور می‌گوید: «در زمان امضای فرمان مشروطه تعدادی از مشروطه‌خواهان از خارج کشور، برگشتند. یکی از آنها فردی به نام «غلامحسین خان مولایی» بود که در بازگشت از فرانسه و به یاد روزهای کافه‌نشینی در کافه لقانطه پاریس، کافه‌ای شبیه به آن در خیابان باب همایون که آن زمان اولین خیابان مشجر و اولین تفرجگاه تهران بوده، افتتاح کرد.»
استقبال درباریان، شاهزاده‌های قاجار و روشنفکران فرنگ رفته از لقانطه باعث شد غلامحسین خان مولایی شعبه‌های دیگری از کافه را در نقاطی که مرکز تحولات اجتماعی آن زمان بود دایر کند.
شاهین‌پور دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «مولایی در سال 1300 شمسی شعبه دوم کافه را در عمارت نظامیه یعنی ضلع جنوبی میدان بهارستان دایر کرد. این عمارت متعلق به «میرزاکاظم خان نظام‌الملک» پسر «میرزاآقاخان نوری» صدراعظم ناصرالدین شاه بوده که نواده پسری آقاخان نوری آن را به غلامحسین مولایی اجاره داده بود. شعبه سوم لقانطه هم سال 1304 در پشت ساختمان عمارت نظامیه و شعبه چهارم سال 1320 در خیابان لاله‌زار کنار سینما متروپل تأسیس شد.»
او ادامه می‌دهد: «شعبه‌های کافه لقانطه تا سال 1342 فعال بودند؛ ولی با فوت آقای مولایی در آن سال، هر 4 شعبه تعطیل شد.»
تلاش 10 ساله برای بازسازی کافه
به گفته مدیر کافه لقانطه باغ موزه قصر، این کافه از محوطه بیرونی تا ورودی و داخل آن درست شبیه شعبه سوم کافه لقانطه تهران قدیم، بازسازی و به عنوان اولین کافه تاریخی تهران سال 1396 افتتاح شده است. شاهین‌پور که از مدیران سابق سازمان میراث فرهنگی است، نام تجاری کافه را از نوادگان حاج غلامحسین مولایی خریداری و این کافه را با هدف احیای یکی از هویت‌های فراموش شده شهری تاسیس کرده است.
اشیای گردآوری شده در این کافه که بخشی از آن شامل پیانوی دوره قاجار، آینه طلاکاری شده قدیمی با قدمت بالای 100 سال، تابلوی نقاشی از صنیع‌الملک (عموی کمال‌الملک)، گرامافون سنگی، آرشیو کامل روزنامه اطلاعات تا سال 52, کمد کافه لقانطه اصلی و اولین دستگاه اسپرسوساز در ایران که از نوه حاج غلامحسین خریداری شده، پرده‌های کرباس با قلم کاری اصفهان، صندلی‌های لهستانی، ظرف‌های پذیرایی، آرشیو روزنامه‌ها از 1304 تا 1352 و...که این فضا را به موزه تبدیل کرده‌اند، حاصل تلاش 10 ساله مدیر کافه است.
پاتوق کمال‌الملک
در انتهای کافه بالکنی طراحی شده که مجسمه استاد بزرگ نقاشی، کمال‌الملک با ابعاد واقعی و لباس‌هایی که می‌پوشیدند، قرار گرفته است. مدیر کافه درباره جانمایی این مجسمه می‌گوید: «بعد از اینکه کمال‌الملک از مدیریت سازمان صنایع مستظرفه ایران برکنار شد، اغلب اوقات به کافه لقانطه می‌رفت و در بالکن کافه که عین اینجا شبیه‌سازی شده با شاگردانش دیدار می‌کرد.»
کمی آن‌طرف‌تر، مجسمه «آوانس اوگانیانس» اولین کارگردان سینمای ایران پشت یک میز دیده می‌شود و اطرافش عکسی خانوادگی، پوستر نخستین فیلم صامت ایران «آبی و رابی» و تصویر جراید مربوط به او قاب شده است. شاهین‌پور درباره ارتباط این کارگردان با کافه توضیح می‌دهد: «کافه لقانطه لوکیشن فیلم آبی و رابی، نخستین فیلم نخستین کارگردان ایرانی به نام آوانس اوگانیانس است. او اولین پرورشگاه آرتیست سینمای ایران یا همان آموزشگاه بازیگری را در ایران تاسیس کرد و اولین فیلمش یعنی آبی و رابی را در این کافه ساخت.»
خودروی مصدق اینجاست
در ورودی کافه ردیف خودروهای کلاسیک و تاریخی که به ردیف پارک شده‌اند، حال و هوای خیابان‌های تهران 100 سال پیش را تداعی می‌کنند. شاهین‌پور می‌گوید: «این فضا درست شبیه کافه لقانطه جلوخان مجلس شورای ملی بازسازی شده که رجال سیاسی بعد از پارک ماشین‌هایشان به داخل می‌رفتند و از پنجره کافه ردیف خودروها دیده می‌شد.»
اگر بگوییم بخش عمده‌ای از بارتاریخی کافه را خودروهای کلاسیک پلاک الف به دوش می‌کشند، بیراه نیست، چون هر کدام از این خودروها متعلق به یکی از رجال و چهره‌های سیاسی و اجتماعی 100 سال پیش بوده و روایت‌های تاریخی بسیاری در دل دارند از شورولت مشکی مصدق و ماشین نمایندگان مجلس ملی، موتورسیکلت‌های آلمانی جنگ جهانی دوم که متعلق به نازی‌ها بوده تا خودروی پستی سفارت بریتانیا در تهران و ماشینی که حامل پیکر مرحوم تختی بوده و..»
بفرمایید شربت شمعدونی و فسنجان قرقاول
یکی از ویژگی‌های کافه لقانطه، منوی سنتی کافه است که در آن انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های متداول دوره قاجار از انیس‌الدوله، ملوک خاتون، نرگس خاتون، قمرالملوک، تاج الملوک و فخرالدوله، فسنجان قرقاول، اردک قرمه، قلیه آلوقرمز، بهارنارنج، مسقطی، شله زرد هل و گلاب تا مطبوخ دارچین و دم نوش نعنا، شربت سوگلی، شربت گل شمعدونی و ... دیده می‌شود. شاهین‌پور می‌گوید: «هدف از سرو این غذاها و نوشیدنی‌ها احیای فرهنگ غذایی‌مان در دوره‌های گذشته است، موضوعی که به فراموشی سپرده شده است.»
به گفته مدیر کافه، بستنی زعفرانی با مغزپسته که در منوی خوراکی‌ها دیده می‌شود برای اولین بار در ایران، در شعبه‌های کافه لقانطه تهیه و سرو شده است.
بازسازی تالار نظامیه
در بخش پشتی کافه لقانطه، تالار پذیرایی بزرگی ساخته شده و عکس‌های قدیمی که روی دیوارها گویای این است که این فضا درست مانند شعبه تالار کافه لقانطه نظامیه یا شعبه دوم کافه لقانطه شبیه‌سازی شده است. پرده‌ها، لوستر، صندلی‌ها، ظروف پذیرایی، تابلوهای نقاشی و از همه مهمتر آینه‌کاری‌ها و گچکاری‌های نفیس در تالار و راه‌پله‌ای که به بخش VIP منتهی می‌شود، با رعایت جزییات شبیه تالار نظامیه است.
شاهین‌پور درباره پیشینه این تالار می‌گوید: «تالار نظامیه، سال 1315 به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شد ولی سال 1326 تخریب و به دو دستگاه آپارتمان تغییر یافت و حالا این تالار بر اساس مستندات و مکتوبات شبیه آن ساخته شده است.» او ادامه می‌دهد: «گچکاری این تالار توسط 9 استاد کچکار 3 سال زمان برد.
کافه اولین‌ها
کافه لقانطه نه تنها اولین کافه ایران است، بلکه به گفته شاهین‌پور این کافه رکورد اولین‌های ایران را شکسته است. او دراین‌باره توضیح می‌دهد: «سال 1310 اولین نشان تجاری در میان اصناف به کافه لقانطه رسید. در سال 1309 اولین فیلم سینمایی ایران در کافه لقانطه ساخته شد. سال 1307 اولین قانون طرز بنا و قوانین کافه توسط مولایی که حقوقدان بود، در کافه لقانطه نوشته و در روزنامه اطلاعات منتشر شد. سال 1304 اولین دستگاه قهوه اسپرسوساز را مولایی از ایتالیا وارد ایران کرد و به کافه آورد، همچنین لقانطه اولین کافه‌ای بود که مجوز پخش رادیو را گرفت و اولین کافه‌ای بود که ساختمانش در فهرست آثار ملی ثبت شد.»