هر آنچه درباره ساز باغلاما باید بدانیم!

ترکیه یکی از مهمترین کشورها در عرصه موسیقی سازهای مضرابی است. سازهایی همچون تار و دو تار و باغلاما از شناخته شده ترین سازها در این کشور هستند که گروه خاصی از استادان بزرگ در نواختن این ساز تبحر دارند. نواختن متبحرانه این ساز یکی از مهمترین عوامل در ارتقای فرهنگ و هنر کشور ترکیه و شناساندن آن در بین دیگر کشورها است.

معرفی ساز باغلاما

ساز باغلاما سازی ست زهی که با مضراب پلاستیکی یا سرانگشتان دست (شلپه – شرپه) نواخته می شود. از باغلاما علاوه بر مردمان ترک، مهاجران کردزبانِ عراق نیز به خوبی استفاده نموده و همین افراد در چند دهه گذشته این ساز را به کشور ایران وارد نمودند و نواختن آن از همان زمان در بین ایرانیان نیز محبوبیت پیدا کرد.
ساز باغلاما که به نام های دیگری مانند دیوان، بوزوق، جورا و بعضا به دلیل شباهت ظاهری در برخی مدل ها به اشتباه تنبور نیز شناخته می شود، امروزه در میان ایرانیان طرفداران بسیاری پیدا کرده است و بسیاری تمایل به یادگیری و نواختن این ساز به صورت حرفه ای دارند.

انواع ساز باغلاما

از ویژگی هایی که این ساز را در میان سازهای دیگر خاص و ویژه می کند، دارا بودن سه گروه سیم در آن است. تعداد هفت سیم در این سه گروه جای گرفته که با نواختن این سیم ها از طریق سرانگشتان و یا با مضراب، نوای جادویی و آرامش بخش ساز از لابه لای سیم ها شنید می شود.

دسته بندی سیم ها در یک گروه سه تاره و دو گروه دوتاره باعث شده است تا نواختن آن کمی از دیگر سازها متمایز شود. نوای سیم ها در کاسه گلابی شکل باغلاما گردش کرده و بر روی این کاسه ،یک صفحه چوبی پوشانده شده است که این دو موجب تولید رنگ خاص صدای ساز، زیبایی و تقویت صدای آن می شوند.

• جورا (Cura)
• تانبورا (Tanbura)
• باغلاما دسته کوتاه (Çöğür,Kısa Sap Bağlama)
• باغلاما دسته بلند (ِUzun Sap Bağlama)
• ساز دیوان (Divan Sazı)
• ساز میدان (Meydan Sazı)

قطعات و اجزای تشکیل دهنده باغلاما

باغلاما از اجزا و قطعات مختلفی تشکیل شده است که از این اجزا می توان به این موارد زیر اشاره نمود:

• کاسه ترکه ای و یا یک تکه، این کاسه یا از ترکه های برش خورده و از متریال یکپارچه ساخته می شود.
• صفحه ی چوبی که بر روی کاسه قرار می گیرد.
• دستان ها
• خرک و وترها
• شیطانک ساز
• سیم گیر
• مضراب

متریال در ساخت باغلاما

استفاده از خرک تحتانی در قسمت انتهایی کاسه، باعث ایجاد محلی برای گره زدن سیم ها می شود. سیم ها بعد از آن به خرک میانی رسیده و به گوشی ها متصل می شوند. برای تنظیم جای سیم ها لازم است که خرک میانی کمی در محل خود حرکت کند. نصب پرده ها با نوای موسیقی هر منطقه و محتوای شنیداری آنها کاملا مطابقت داشته و هر منطقه به نوع مشخصی پرده ها را به اصطلاح کوک می کنند.

تکنیکهای اجرایی ساز باغلاما و سازهای هم خانواده اش

تکنیک های اجرایی این ساز در کشور ترکیه نسبتا پیچیده، ولی در ایران ساده تر است. در ایران روی ردیف های اول، دوم و سوم وتر ها انگشت گذاری می شود، ولی انگشت گذاری بیشتر روی وتر های اول و ملودی نیز روی سیم های ردیف اول اجرا می شود. نوازنده برای گرفتن وتر های ردیف سوم نیز از انگشت شست دست چپ استفاده می کند.

برخی از نوازندگان مطرح ساز باغلاما

از نوازندگان بزرگ ساز باغلاما می توان به اورهان گنجه بای، احمد کوچ، مراد کایا، چتین آکدنیز، اردال ارزینجان، دسکو هرکی، نشئت ارتاش، حسرت گؤل تکین، ارول پارلاک، عارف ساغ، کارل ساندرز، ارکان اوغور و عثمان آکیول نام برد.

با ساز داربوکا (تمپو) آشنا شوید