با ساز داربوکا (تمپو) آشنا شوید

معرفی ساز تمپو یا داربوکا

داربوکا از ادوات پرکاشن و در واقع نوعی درام است که می توان گفت از بقایای درام های باستانی است که در مراسم مذهبی و فرهنگی اقوام مختلف از ادوات اصلی موسیقی بشمار می رفت. از زمان های گذشته ضرب و ریتم بخش جدایی ناپذیر مراسم مذهبی در بین ادیان و فرقه های مختلف بوده و هست و نقش زیادی در بیان افکار، عقاید و احساسات یک قوم ایفا می کند. حتی گاهی در محیط هایی که خفگان حکم فرما بوده زبانی برای بیان اعتراضات می باشد. از این حیث داربوکا نقش مهمی در موسیقی بزمی و عرفانی گذشته داشت است. این ساز همانند جیمبه که نوعی ساز آفریقایی است و ریشه تمام سازهای کوبه ای است، دارای صدایی پر معنا است. این ساز در حاشیه خلیج فارس طرفداران زیادی دارد و با نام های تیمپو، دمبو و دربونگه نیز شناخته می شود. داربوکا در واقع تغییر یافته شکل تمبک است که شباهت های زیادی از نظر شکل ظاهری دارد. اما نحوه نواختن و رنگ صدایش با تمبک کاملا متفاوت است.داربوکا از خانواده گابلت دارم ها است که درام های به شکل جام هستند. در واقع از نوع سازهای پوست صدا یکطرفه به شکل جام می باشند. پوست صداها یا ممبرانوفون هاخانواده ای از سازها هستند که صدا توسط ارتعاش پوست حاصل می شود. دارای بدنه ای شبیه استوانه هستند که بر روی دهانه آن پوست کشیده شده است.

تاریخچه پیدایش داربوکا

تاریخچه پیدایش داربوکا یا ساز تمپو عرب به 1100 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد طبق اسناد تاریخی پیدا شده در نواحی بابل و سومر، ابتدا این ساز در این مناطق دیده شده است ! این ساز در معابد و در مقیاس بزرگتری به صورت نشسته بر روی زمین نواخته می شد در معرفی ساز داربوکا باید به این نکته اشاره داشت که می تواند از بقایا و بازمانده های درام های باستانی باشد ! چرا که همواره در مراسم و معابد مذهبی در تمامی فرهنگ های باستانی ، ریتم و ضرب نقشی مهم و اساسی ایفا می کرده ! همانگونه که همچنان در کشور های آسیایی این نکته به قوت خود باقی مانده البته این ساز که اصالت به خاورمیانه بر می گردد اکنون بخش جدایی ناپذیر موسیقی بزمی و رقص در بین فرهنگ های عربی و ترکی می باشد ! تفاوت میان تکنیک های نوازندگی و ضربات انگشت در نواختن این ساز است که سبک های عربی و ترکی را از یکدیگر متمایز کرده است! در اقلیم و فرهنگ ایرانی از این ساز به عنوان تمپو یا ساز تمپو عرب یاد می شود ! کاربرد این ساز معمولا در موسیقی پاپ و ریتمیک بیشتر به گوش می رسد ! البته در موسیقی های تلفیقی و سنتی نیز کاربرد دارد ! اما نقش اساسی آن در موسیقی نواحی جنوب ایران یا به اصطلاح ” بندری ” بیشتر محسوس است ! امروزه این ساز به یک ساز چند فرهنگی تبدیل شده که در نواحی هند ، آفریقا ، اروپا و حتی در کشور های غربی نیز کاربرد دارد ! اکثر تنظیم کننده های موسیقی سبک الکترونیک نیز از این ساز زیبا و ریتمیک در آثار خود استفاده می کنند !

استفاده از تمپو یا داربوکا در موسیقی کلاسیک غربی

اولین باری که از گابلت درام در موسیقی غربی استفاده شد در اپرای Les Troyens اثر هکتور برلیوز، آهنگساز فرانسوی بود. آهنگساز مصری حليم عبد المسيح الضبع نیز برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰، قطعاتی را برای گابلت درام و ارکستر ساخت.

نام های دیگر داربوکا

داربوکا نوعی ساز کوبه ای و ریتمیک است که در فرهنگ های مختلف نام های متفاوت دارد. در ایران این ساز به تمپو معروف است.

از معروفترین نام ها که این ساز با آن شناخته می شود عبارتند از:

• گابلت درام ( Goblet Drum )
• چَلیس درام ( Chalise Drum )
• تارابوکا ( Tarabuca )
• دِبوکا ( Debuca )
• دومبِک ( Dumbec )
• تبلا ( Tabla )

اجزا و ساختار ساز داربوکا

داربوکا دارای بدنه ای از فلز است که از جنس آلومینویم، مس و چدن ساخته شده و جنس پوست آن از پوست مصنوعی است. پوست های مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو است. نوع فلزی آن دارای محفظه صوتی کوچک است که پوست توسط پیچ و مهره به ساز متصل شده است این پیچ و مهره ها تاثیر زیادی در ریز یا بم کردن صدای ساز دارند.در برخی موارد از سفال و سرامیک برای ساخت این ساز استفاده می شود که جنس پوست آن طبیعی است. نوع سفالی و سرامیکی آن دارای پوست ماهی و بز است. بطور کلی تمپو سفالی از قدمت دیرینه ای برخوردار است و شکل تنه آن بصورت استوانه تخم مرغی بوده و گلویی ندارد در این نوع تمپو پوست را با سریش یا چوبی به دهانه ساز متصل می کنند و یا با طناب پوست را به دهانه متصل می کنند. برای افراد مبتدی و جهت آموزش انواع پلاستیکی این ساز در بازار موجود است که مقرون به صرفه و از قیمت پایینی برخوردار است.

انواع پوست داربوکا

پوست های بسیار متنوعی برای داربوکا وجود دارد که هر کدام رنگ صدایی خاص خود را ایجاد می کنند. از آن جمله می توان به پوست های مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو و پوست های طبیعی همچون، پوست ماهی (فیش اسکین) و پوست بز اشاره کرد. پوست شفاف از جنس پلاستیک است و رایج ترین نوع پوست داربوکا در بازار محسوب می شود. بسیاری از نوازندگی که به موسیقی عربی و موسیقی رقص علاقه دارند این پوست را ترجیح می دهند. وقتی درباره پوست های طبیعی صحبت می کنیم، منظور رایج ترین پوست ها، یعنی پوست ماهی و بز هستند. این پوست ها توسط سازنده داربوکاهایی از جنس سرامیک و سفال استفاده می شوند.

تکنیک نواختن داربوکا

ابتدا به این نکته توجه کنید که گابلت درام هایی که درشمال آفریقا و آسیا رایج هستند و داربوکا جزء آن ها است، از نظر نوع نواختن با درام های مشابهی مثل جیمبی که متعلق به غرب آفریقا هستند، فرق دارند.دو نوع اصلی از گابلت درام های شمال آفریقا و آسیا وجود دارد، یکی استایل مصری است که به نام تبلا (Tabla) هم رواج دارد و نوع دیگر، استایل ترکی است. اجرای ریتم های تند با نوع مصری بهتر است. گابلت درام ممکن است که زیر بازوی نوازنده ( معمولا برای چپ دست ها، دست راست و برای راست دست ها، دست چپ) قرار گیرد یا اینکه در حالی که نوازنده نشسته است به پهلو روی پاهای او قرار گیرد .بعضی از درام ها وسایل جانبی مثل استرپ یا بند دارند که به وسیله آن می توانند روی شانه آویزان شوند، در این حالت نوازنده می تواند در حالت ایستاده یا حتی در حالت رقص نیز درام خود را بنوازد.سه تن صدایی اصلی که معمولا با گابلت درام اجرا می شود، عبارتند از: صدای اول که به صدای Doom مشهور است، این صدا با استفاده از کف دست و طول انگشتان در مرکز سر ساز ایجاد می شود و برای ایجاد صدایی بازتر باید سریع تر دست را از روی پوست برداشت. صدای دوم Tak نام دارد، این صدا زیرتر است و با ضربه نوک انگشتان به لبه های سر ساز ایجاد می شود. صدای Tak که با دست غیر اصلی نوازنده ایجاد می شود، مثلا اگر چپ دست است با دست راست آن را ایجاد می کند، به صدای Ka نیز مشهور است. صدای سوم یک صدای بسته (closed sound) است که به صدای pa یا sak شهرت دارد. برای ایجاد این صدا دست به صورت خیلی کوتاه روی پوست ساز قرار می گیرد و اجازه نمی دهد که صدایی باز شکل بگیرد. علاوه بر این سه صدای اصلی، تکنیک های پیچیده تری هم وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از snaps, slaps, pops – rolls. این تکنیک ها به عنوان زینت به کار می روند. کف زدن و ضربه به بدنه درام هم جز تکنیک هایی است که به تکنیک های اجرایی روی سر ساز اضافه می شوند. تکنیک دیگری که در کشورهای یونان، بلغارستان، ترکیه و مصر رایج است، ضربه زدن با انگشتان یک دست به همراه ضربه با یک استیک یا چوبک در دست دیگر است.

تفاوت تمپو عربی و ترکی

داربوکا یا تمپو ایرانی اگر چه ساز فارسی و ایرانی نیست ولی علاقمندان زیادی بین ایرانیان دارد. این ساز که اصالتش به خاورمیانه برمی گردد در بین فرهنگ اعراب و ترک ها طرفداران زیادی دارد. شکل ظاهری ساز در هر دو فرهنگ به یک صورت است.در واقع فرق در نواختن ساز است که در سبک های عربی و ترکی تفاوت عمده این ساز در ضربات انگشتان و روش های نوازندگی است. این ساز معمولا همراه با رقص بخش جدا ناشدنی از موسیقی عربی و ترکی است. داربوکا در موسیقی عربی طبله یا دربوکه نامیده می شود که عموما با رقص همراه است و بخشی از موسیقی بزمی و شاد اعراب است. در موسیقی ترکی دارای نام هایی چون همچون داربوکا و دمبک است. تکنیک های نوازندگی پیچیده که توسط انگشتان در موسیقی ترکی بکار برده می شود این ساز را به ساز کاملی در موسیقی ترکی تبدیل کرده است.

لوپ ساز داربوکا

سازها نیز از پیشرفت فناوری و تکنولوژی بی نصیب نبوده اند. بطوری که با استفاده از تجهیزات الکترونیکی فرایند بکارگیری صدای ساز داربوکا در تنظیم در قالب لوپ های که از قبل ضبط شده است، بسیار ساده و قابل دسترس برای کلیه افراد است.

نوازندگان نامی داربوکا

از نوازندگان مشهور داربوکا استاد حمدی آکاتای را می توان نام برد. همچنین در اپرای Les Troyens اثر هکتور برلیوز، آهنگساز فرانسوی برای اولین بار در موسیقی غربی از گابلت درام استفاده شد. در خاورمیانه حلیم عبد المسیح در دهه ۱۹۵۰ که آهنگساز مصری است برای اولین بار قطعاتی برای گابلت درام و ارکستر ساخت.

نکات مهم و کاربردی که هنگام خرید ساز تمپو (داربوکا)

اگر شما هم جزو این دسته از افراد هستید و قصد دارید که یک نمونه ساز تمپو بخرید، اما اطلاعات کافی در مورد خرید این ساز ندارید، اصلا نگران نباشید، ما در این قسمت اطلاعات کاملی در مورد نکات مهم و کاربردی که هنگام خرید باید به آن ها توجه داشته باشید جمع آوری کرده ایم و در اختیار شما قرار می دهیم.

قیمت داربوکا

قیمت نقش مهمی در انتخاب ساز ایفا می کند. ابتدا مشخص کنید که برای خرید تمپو چه میزان قرار است هزینه کنید. زمانی که میزان بودجه را مشخص کنید، خودبه خود خیلی از مدل ها از دایره انتخاب شما خارج می شوند و شما می توانید انتخاب راحت تری داشته باشید.

جنس ساز داربوکا

بدنه ساز تمپو از جنس، فلز فولاد، سفال و پلاستیک می باشد. همچنین دارای دو نوع پوست طبیعی و مصنوعی می باشند، فقط برای جنس سفال از پوست طبیعی استفاده می شود، در سایر جنس ها از پوست های مصنوعی استفاده می شود.

نوع استفاده از داربوکا

از نظر سبک موسیقی که قرار است با تمپو بنوازید نوع ساز فرقی نمی کند و تفاوت فقط در سبک نواختن و نوع ضربه انگشت می باشد. البته اگر می خواهید تازه این ساز را شروع کنید، یعنی مبتدی هستید به سراغ خرید نمونه های پلاستیکی بروید زیرا نسبت به سایر مدل ها ارزان تر هستند.

طرح و شکل ظاهری داربوکا

شکل و طرح روی تمپو تاثیری بر صدای ساز ندارد و فقط جنبه زیبایی دارد، خیلی از نوازندگان حرفه ای برای اینکه هنگام نواختن بیشتر بدرخشند به دنبال خرید این مدل ها می روند.

پوست داربوکا

توجه داشته باشید که پوست روی ساز نباید دارای زدگی پارگی و حتی سوراخ باشد. توصیه می شود به نحوه اتصال پوست به بدنه ساز دقت داشته باشید نباید خیلی سفت یا خیلی شل باشد زیرا همه این موارد در صدای ساز تاثیر گذار هستند. هنگامی که انگشت خود را روی پوست به آرامی فشار می دهید، باید مقدار کمی پایین برود.

خرید داربوکا از فروشگاه معتبر

از فروشگاه معتبر خرید کنید، هیچ وقت یک فروشگاه معتبر اعتبار خود را فدای سود بیشتر نمی کند. توجه کنید، اگر شخصی شما را به فروشگاه خاصی معرفی کرد، دقت لازم را داشته باشید زیرا این افراد با فروشندگان تبانی می کنند و درصدی به شما آن را گران تر می فروشند، تا مقداری از سود را به شخص معرف دهند.

روش های نگهداری از ساز تمپو

• به علت اینکه جنس بدنه ساز از فولاد می باشد، و همیشه فولاد خالص نیست نباید در معرض رطوبت قرار بگیرد زیرا دچار زنگ زدگی می شود. همیشه سعی کنید، آن را درون هارد کیس قرار داده و کیسه های رطوبت گیر یا سیلیکا ژل درون آن قرار دهید.
• از قرار دادن ساز در ارتفاع خودداری کنید، زیرا احتمال افتادن از ارتفاع زیاد است و ساز شما آسیب جدی خواهد دید. تا حد امکان ساز را در جاهای کم خطر قرار دهید.
• دمای محیط نگهداری ساز نباید زیاد تغییر کند، تغییر دما تاثیر زیادی بر روی پوست ساز می گذارد و باعث آسیب رسیدن به پوست ساز می شود. از قراردادن ساز زیر نور مستقیم خورشید خودداری کنید، زیرا پوست مصنوعی از جنس پلاستیک است و با گرما ذوب می شود.
  معرفی ساز تمبک و جزئیاتی در مورد آن