هر چند ایران از ملاحظات اخلاقی و شرعی نسبت به ساخت بمب اتم می گوید، اما هیچ تضمینی درباره تداوم پایبندی به این ملاحظات پس از ترک میز مذاکرات وجود ندارد.
ساعدنیوز: آیا اظهارنظر شاذ جناب خرازی به عنوان رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و مشاور عالی رهبر انقلاب اسلامی، یک جنبه تاکتیکی دارد و تلاش برای موازنه سازی در سطح گفتمان سیاسی است یا چنین عبارتی اصولاً حاکی از دگرگونی در راهبرد ایران سیاست هسته ای اش است؟
دکتر عفیفه عابدی: به گمان من، این اظهارنظر هم در راستای تحریک دوباره مذاکرات هسته ای است و هم نشان از جدی شدن بحث ایده تغییر راهبرد هسته ای ایران در سطوح تصمیم گیری دارد. هر چند مضمون اصلی تاکید بر راهبرد هسته ای فعلی ایران است و پیام اصلی این سخنان نیز موید تمایل ایران به حل و فصل مساله هسته ای در میز مذاکره است. اما در همین حال، این سیگنال و پیام به طرف های غربی ارسال می شود که شکست دیپلماسی هسته ای، گزینه های ایران را محدود نخواهد کرد. در واقع اکنون غرب باید به این نکته بیاندیشد که «ایران در آستانه هسته ای قرار دارد و هر چند از ملاحظات اخلاقی و شرعی نسبت به ساخت بمب اتم می گوید، اما هیچ تضمینی درباره تداوم پایبندی به این ملاحظات پس از ترک میز مذاکرات وجود ندارد. هر کنش تهدیدآمیزی می تواند راهبرد هسته ای ایران را متحول کند.»
مطابق سخنان آقای خرازی و عملکرد سیاست منطقه ای ایران، تهران به دنبال کاهش تنش و بهبود مناسبات با همسایگان خود است.
ساعدنیوز: آیا اصولاً چنین اظهارنظری می تواند در خدمت بازیگری بهینه ایران در منطقه و سطح بین الملل باشد یا چالش های جدیدی را می تواند در پی داشته باشد؟
دکتر عفیفه عابدی: قطعا تغییر روند تعامل هسته ای ایران با غرب در میز مذاکره، متضمن چالش ها و فرصت های جدیدی خواهد بود. مطابق سخنان آقای خرازی و عملکرد سیاست منطقه ای ایران، تهران به دنبال کاهش تنش و بهبود مناسبات با همسایگان خود است. ایران پیشتر نیز بارها خواستار ترتیب امنیتی منطقه ای متکی بر توافق همسایگان خلیج فارس بدون دخالت بازیگران فرا منطقه ای بوده است. به نظر من با شرایط متحول نظام بین الملل، اکنون این عقلانیت در منطقه مشاهده می شود که بهبود مناسبات درون منطقه ای، توانایی بیشتری برای کنترل رقابت هسته ای دارد. به عبارت دیگر، حتی می توان سناریو محتمل دیگر پس از شکست مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های بین المللی را، سناریو مذاکرات در سطح منطقه ای دانست که متضمن تعهداتی مانند منع اشاعه تسلیحات هسته ای باشد. البته متغیرهای مداخله گر متنوعی می توانند این روند تازه شکل گرفته را متاثر سازند. هم تحولات غیر قابل پیش بینی منطقه ای و بین المللی می توانند منجر به عدم قطعیت در تحقق این سناریو باشند و هم سیاست های تنش آمیز بازیگری مانند اسرائیل که نسبت به پیامدهای کاهش تنش میان ایران و همسایگان عرب برای تل آویو تردید خواهد داشت و تلاش خواهد کرد در این مسیر عامل بازدارنده باشد. چنانچه در 4 دهه گذشته، اسرائیل همواره به دنبال تامین امنیت خود از طریق تنش آفرینی در خاورمیانه بوده است. شکست و تضعیف سیاست آمریکا در خاورمیانه می تواند موجب تحریک بیشتر این راهبرد تل آویو شود.
هنوز نمی توان از شکل گیری ترتیب امنیتی و نظامی جدیدی سخن گفت. شاید بهتر است بگوئیم، ما در دوره گذار قرار داریم.
ساعدنیوز: آیا بیان این سخن درست در آستانه ورود پوتین و اردوغان به تهران، حاکی از آماده شدن ایران برای ترتیبات امنیتی و نظامی نو در منطقه است؟
دکتر عفیفه عابدی: ابهام ایجاد شده در فضای بین المللی، موجب شده همه بازیگران بطور مداوم در حال به روزرسانی رویکردهای نظری خود نسبت به مناسبات همسایگی، همکاری های منطقه ای، پتانسیل های موجود در اتحادها و ائتلاف های گوناگون در مناطق همجوار خود باشند. در واقع ابهام در فضای بین المللی، اهمیت ترتیبات امنیتی منطقه ای را افزایش داده است. ایران، روسیه و ترکیه و حتی عربستان و امارات متحده و ... نیز از این رویکرد تبعیت می کنند. البته هنوز نمی توان از شکل گیری ترتیب امنیتی و نظامی جدیدی سخن گفت. این شرایط در حال گذار محسوب می شود که بازیگران به دلیل انگیزه های گوناگون حفظ بقا، کنترل تهدیدهای غیرقابل پیش بینی، پرهیز از عقب ماندن از روندهای منطقه ای و بین المللی، افزایش جایگاه منطقه ای و بین المللی تحرک مثبت بیشتری از خود نشان می دهند و از ایجاد خصومت های جدید خودداری می کنند.
چرا دولت بایدن در به نتیجه رساندن مذاکرات احیای برجام تعلل می کند؟
