هرآنچه باید پیش از شروع سفالگری بدانید

ساختن ظروف سفالی به انسان کمک می کند تا از گل بی جان یک اثر هنری خلق کند و تمام احساسات درونی خود را در اثر هنری که بر جا می گذارد به بیننده نشان دهد. آموزش سفالگری به هنرجو این امکان را می دهد که با گل آشنایی بیشتری پیدا کند و روش ساخت انواع ظروف دست ساز و چرخکاری را بیاموزد و بتواند از ایده ها و طراحهایی که در ذهن خود را دارد کمک بگیرد و آنها را روی ظروف خود پیاده کند.

مواد، ابزار و تجهیزات لازم برای آموزش سفالگری

برای شروع سفالگری می توانید آموزش سفالگری در خانه را امتحان کنید یا به کلاس سفالگری بروید. اگر به کلاس های سفالگری دسترسی ندارید و می خواهید آن را در خانه بیاموزید، نکات و راهنمایی های زیر به شما کمک می کنند. در ادامه تمام لوازم آموزش سفالگری را معرفی می کنیم:

1. خاک رس برای سفالگری

خاک رس خاکی دانه ریز است که وقتی مرطوب می شود، می توانیم به آن شکل بدهیم. خاک رس ترکیبی از ماسه، مواد معدنی، خرده سنگ و سایر اجزای خاک طبیعی است. نسبت این اجزا ممکن است متفاوت باشد و خاک رس بسته به اندازه ذرات و ترکیبش بافت ها و رنگ های گوناگونی دارد. معمولا خاک رس با غلظت زیاد اکسید آهن رنگی قرمز یا نارنجی دارد، در حالی که خاک رسِ بدون آهن خاکستری یا حتی سفید است. مثلا خاک رس چینی سفید است، همان خاک رسی که برای تهیه ظروف چینی و سرامیکی استفاده می شود.

انواع خاک رس

گرچه ظروف سفالی چینی بسیار زیبا هستند، باید برای یادگیری ساخت آنها صبر کنید تا به اندازه کافی تجربه و مهارت به دست آورید. هرکدام از انواع خاک رس کاربردهای متفاوتی دارند و دمای پخت و همچنین درصد جذب آب و انقباض خشک (Shrinkage) هرکدامشان متفاوت است. سه نوع خاک رس وجود دارد:

• خاک رس استون ور (stoneware)؛
• ارتن ور (earthenware)؛
• چینی (porcelain).

خاک رس استون ور کاربردی ترین و ساده ترین نوع خاک رس برای سفالگری است. اگر تازه کار هستید و تازه می خواهید آموزش سفالگری را شروع کنید، بهتر است از خاک رس استون ور استفاده کنید. این خاک رس به رنگ های گوناگون، از سفید تا قهوه ای تیره، موجود است. این خاک رس پس از پخت غیرمتخلخل است، یعنی بدون لعاب دادن نیز مایعات را در خود نگه می دارد.

خاک رس ارتن ور معمولا غلظت و وزن بیشتری دارد، ولی از استون ور ضعیف تر است. کارکردن با این خاک رس نیز آسان است. البته اگر می خواهید مایعات را در خود نگه دارد، باید آن را لعاب کاری کنید. این مرحله اضافه لعاب کاری به زمان و مواد بیشتری نیاز دارد، بنابراین این نوع خاک رس برای افراد تازه کار ایدئال نیست.

شکل دادن به خاک رس چینی دشوار است و به مقدار زیادی آب نیاز دارد که باید به طور مناسب و درست در زمان شکل دادن به مخلوط به آن اضافه شود. اگر آب کافی اضافه نکنید، ظرف سفالی شما به سرعت خشک می شود و اگر بیش از حد آب اضافه کنید، ظرف شما به راحتی شکل خود را از دست می دهد و فرو می ریزد. آموزش کارکردن با خاک رس چینی به زمان و تمرین زیادی نیاز دارد. بنابراین برای کسانی که می خواهند سفالگری در خانه را برای اولین بار امتحان کنند، گزینه مناسبی نیست.

۲. چرخ سفالگری از تجهیزات لازم برای آموزش سفالگری

سفالگران بسته به نوع ظروفی که می سازند، از تکنیک های سفالگری متفاوتی استفاده می کنند. البته آموزش سفالگری بدون چرخ نیز امکان پذیر است، ولی در این صورت فقط می توانید از قالب استفاده کنید یا با دست هایتان به گل رس شکل بدهید و نتیجه کار ظروفی خواهد بود که شکل دقیقی ندارند و ظاهرشان ناهموار و ناصاف است. اگر می خواهید سفالگری را بیش از یک بار انجام دهید، به ویژه اگر به ساختن ظروف سفالی گرد مانند گلدان، فنجان، بشقاب و کوزه علاقه مند هستید، بهتر است چرخ سفالگری بگیرید تا بتوانید درست و اصولی هرچقدر خواستید ظروف سفالی بسازید.

چرخ های سفالگری در بازار قیمت های مختلفی دارند. انواع ارزان تر برای افراد مبتدی مناسب هستند. البته باید در نظر داشته باشید که چرخ های سفالگری ارزان تر در مقایسه با انواع حرفه ای تر و گران تر سرعت چرخش و دوام کمتری دارند و ظرفیت گل رسی که می توانید روی آنها قرار دهید نیز کمتر است. اینکه کدام چرخ سفالگری را انتخاب می کنید، به این بستگی دارد که تا چه حد می خواهید سفالگری را حرفه ای و جدی دنبال کنید.

۳. کوره سفالگری از تجهیزات لازم برای آموزش سفالگری

کوره سفالگری نوعی فر است که حرارت لازم برای پخت چیزهایی مانند ظروف سفالی و آجر را تولید می کند. کوره گل رس را خشک می کند و گلِ شکل داده شده به ظرف سفالی تبدیل می شود. از فر آشپزخانه نمی توانید استفاده کنید، زیرا حرارت کافی برای پخت ظروف سفالی را تولید نمی کند. شاید خودتان هم بتوانید در خانه کوره بسازید، ولی ساخت کوره کار دشواری است و رسیدن به دمای لازم برای پخت انواع خاصی از سفال، از آن نیز دشوارتر است. اگر کوره بیش از حد داغ شود، ظرف شما ذوب می شود و اگر به اندازه کافی داغ نشود، ظرف سفالی به خوبی نمی پزد.

محدوده دمایی کوره به این بستگی دارد که با کدام نوع خاک رس (ارتن ور، استون ور یا چینی) کار می کنید. اگر از کوره برقی استفاده کنید، به راحتی می توانید دمای آن را بر اساس نیاز خود تنظیم کنید. پیش از تصمیم گیری برای خرید کوره باید مواردی مانند نوع لعاب مورداستفاده، اندازه و تعداد ظروف و همچنین فضای موجود در خانه را در نظر بگیرید.

اجاره کردن کوره

ظروف سفالی خام زمانی آماده پخت می شوند که کاملا خشک شده باشند، یعنی وقتی به آنها دست می زنیم: سرد نباشند؛ دمایشان به دمای اتاق رسیده باشد و فرایند تبخیر در آنها به پایان رسیده باشد. برای پخت این ظروف به کوره نیاز دارید، ولی کوره گران است. روش ارزان تر این است که از سفالگران محلی بخواهید بخشی از کوره خود را به شما اجاره بدهند. البته آنها ظروف سفالی خود را درست می کنند و برنامه های کاری خودشان را دارند. شاید مجبور شوید صبر کنید تا در میان ظروف سفالی که می خواهند در کوره قرار دهند جایی هم برای ظروف شما پیدا شود. از سفالگر بخواهید کمکتان کند کوره را روشن کنید. برای یادگیری نکات مربوط به روشن کردن کوره هیچ چیز بهتر از تجربه واقعی نیست. می توانید برای قراردادن ظروف در کوره و خارج کردن آنها و مراقبت از ظروف در زمان پخت هم به سفالگر کمک کنید.

۴. ابزارهای سفالگری از تجهیزات لازم برای آموزش سفالگری

خاک رس و چرخ سفالگری و کوره برای آموزش سفالگری در خانه کافی هستند، اما ابزارهای فراوانی وجود دارند که با کمک آنها می توانید ظروفی زیباتر و حرفه ای تر بسازید. جعبه ابزار سفالگری باید شامل موارد زیر باشد:

• سوزن سفالگری: برای اندازه گیری ضخامت، حکاکی، پیرایش و سوراخ کردن گل رس استفاده می شود.
• سیم برش: برای تقسیم کردن قطعه های بزرگ گل رس به تکه های کوچک تر استفاده می شود.
• ابزار کاهنده یا گل کَن: هنگام شکل دادن گل رس با دست، برای پیرایش و حکاکی استفاده می شود.
• ابزار صاف کننده یا تراش دهنده: برای صاف کردن نهایی ظروف سفالی استفاده می شوند.
• چاقوی سفالگری: این چاقوها بسیار متنوع هستند و می توان از آنها برای جداکردن قالب ها، پیرایش، ایجاد سوراخ، حکاکی و حجاری و حتی بریدن تکه های گل استفاده کرد.
• تیماج: تکه ای چرم است که برای فشرده کردن گل هنگام شکل دادن به آن روی چرخ و برای صاف کردن لبه های سفال استفاده می شود.
• کولیس یا پرگار خارج سنج: برای اندازه گیری قطر ظروف استفاده می شود.
• برس های سفالگری: کاربردهای گوناگونی دارند، ولی معمولا از آنها برای لعاب دادن یا آغشته کردن سفال به دوغاب استفاده می شود.
• اسفنج: برای شکل دادن به سطوح و تمیزکردنشان استفاده می شود. می توانید از اسفنج برای ریختن آب روی خاک رس و تمیزکردن محل کارتان نیز استفاده کنید.
• حوله و پیش بند: ممکن است هنگام سفالگری، لباستان کثیف و گلی بشود. با استفاده از حوله و پیش بند می توانید خودتان و فضای اطرافتان را تا حد ممکن تمیز نگه دارید.
• سطل کوچک برای نگهداری آب یا دوغاب موقع کارکردن؛
• دو یا سه سطل بزرگ برای نگهداری آب برای تمیزکاری؛
• جعبه ای برای نگهداری وسایل و ابزار کار.

نکات و توصیه های مهم برای آموزش سفالگری

وقتی هنرجو وارد رشته سفالگري می شود متوجه میشود که با یک متریال ساده (گِل)، می تواند آثار هنری و خلاقانه بیشماری ایجاد کند. گِل این قابلیت را به فرد سفالگر میدهد که بتواند آن را به هر حالتی که دوست دارد در بیاورد و از این طریق ظروف و حجم های فوق العاده ای بسازد که در هیچ کجا عین آن را ندیده. این خود مزیتی است که هیچ ماده ای دیگری جز گِل سفالگری به ما این امکان را نمی دهد. چون گِل سفالگري انعطاف پذیر بوده و می تواند به فرم های مختلفی در بیاید و امکان برگشت پذیری دارد و اگر جایی از کار خراب شد به راحتی می توانیم آن را به حالت اولیه خود برگردانیم. ولی با متریال های دیگر مانند گچ و چوب و سنگ و سیمان و غیره … این قابلیت را نداریم.

ویژگی های مکان مناسب برای آموزش سفالگری

بهتر است خاک رس را در اتاقی مجزا یا جایی خارج از خانه نگه دارید، زیرا گردِ خاک رس بسیار ریز است و جاروبرقی آن را نمی کشد یا در خود نگه نمی دارد. بهترین مکان برای کارکردن با خاک رس، این ویژگی ها را دارد:

• شیر آب داشته باشد.
• کف نفوذناپذیر داشته باشد که به راحتی بتوانیم با آب تمیزش کنیم، مانند کف بتونی یا کفپوش لینولئوم. البته هیچ خاک رسی نباید وارد مجرای فاضلاب شود!
• میزی محکم مانند میز آشپزخانه داشته باشد.
• سطحی داشته باشد که گل رس به آن نچسبد و بتوانیم رویش کار کنیم.
• قفسه هایی محکم برای خشک کردن ظروف سفالی داشته باشد.
• کابینت یا محل ذخیره سازی دیگری برای نگهداری لعاب ها داشته باشد که خارج از دسترس حیوانات خانگی و کودکان باشد.

سطح مناسب برای سفالگری

گل به بیشتر سطوح می چسبد یا روی آنها لکه هایی بزرگ بر جا می گذارد. گاهی نیز جداکردن ظرف سفالی از سطحی که روی آن ساخته شده است ناممکن می شود. بهترین روش این است که روی پارچه محکمی مانند پارچه متقال یا کرباس متوسط تا ضخیم کار کنیم. با این کار هم از میز کارمان محافظت می کنیم و هم به راحتی می توانیم کرباس را از ظرف سفالی جدا کنیم تا ظرف بدون ترک خوردن خشک شود. وقتی برای راحتی کار از گل بسیار خیس استفاده می کنیم، می توانیم روی صفحه بالایی چرخ سفالگری از قالب گچی جداشونده استفاده کنیم. هنگام ورزدادن گل روی چرخ، گچ آب اضافی گل را جذب می کند. برای ساختن صفحه گچی می توانید از جعبه کم عمقی مانند جعبه پیتزای تمیز استفاده کنید. گچ را با آب ترکیب کنید و سپس آن را داخل جعبه بریزید. وقتی گچ سفت شد و شکل گرفت، صفحه گچی شما آماده شده است.

خرید خاک رس و لعاب

خاک های رس و لعاب ها ویژگی های متغیر زیادی دارند. مهم ترین متغیر این است که گل رس در چه دمایی بیسکویت می شود. (پختِ بیسکویتی یعنی وقتی سفال از گل خام به سرامیک تبدیل می شود.) لعاب باید با دمای پخت گل رس سازگار باشد. بسیاری از خاک های رس و لعاب ها بر اساس مخروط زگر درجه بندی می شوند. استفاده از مخروط زگر راهی برای اندازه گیری میزان حرارت است. در عدد زگر صفرها مهم هستند! می توانید در محل زندگی خود سفالگری را پیدا کنید که حاضد باشد بخشی از کوره خود را به شما اجاره بدهد. دقت کنید که معمولا ظروفش را در چه دمایی می پزد و از چه شرایط جوی (اکسیداسیون، خنثی یا احیا) در کوره استفاده می کند. خاک رس و لعاب هایی را تهیه کنید که در آن محدوده دمایی بیسکویت می شوند و برای آن شرایط جوی بهترین گزینه هستند.

استفاده از لعاب و سایر مواد تزئینی

برای تزئین و زیباترکردن ظروف سفالی چند تکنیک وجود دارد. البته اگر تازه می خواهید آموزش سفالگری در خانه را شروع کنید، بهتر است از لعاب و رنگ استفاده کنید و در مراحل بعدی چگونگی استفاده از سایر مواد تزئینی و تکنیک های پیچیده تر مانند حکاکی یا انتقال نقش های چاپی را فرا بگیرید. لعاب دادن یکی از رایج ترین و ساده ترین تکنیک های تزئین ظروف سفالی است. لعاب مایعی شبیه رنگ است که به ظروف سفالی سطحی صاف و براق می دهد. لعاب رنگ های مختلف دارد و موجب زیبایی و ضدآب شدن سفال می شود. در بین رنگ ها نیز لاتکس مایع یا رنگ های آکریلیک بهترین گزینه ها برای تزئین کردن ظروف سفالی در خانه هستند. لعاب و رنگ ها ارزان هستند و به راحتی می توانید آنها را اینترنتی یا از فروشگاه های لوازم هنری تهیه کنید.

انقباض خشک ظروف سفالی (shrinkage)

گل رس پس از خشک شدن کوچک می شود و این تغییر اندازه در بعضی از انواع گل رس بیشتر است. ظروف پس از پخت در کوره نیز کوچک می شوند، به ویژه وقتی تا دمای پخت بیسکویتی خود حرارت ببینند. در هر دو حالت، سفت و فشرده شدن الیاف خاک رس علت انقباض خشک است. در حالت اول (خشک شدن)، حذف مولکول های آب علت کوچک شدن ظروف است و در حالت دوم (پخت ظروف در کوره)، متراکم شدن در اثر ذوب شدگی علت انقباض خشک است که در سطح مولکولی رخ می دهد. اگر می خواهید در پایان کار ظرف سفالی تان اندازه مشخصی داشته باشد، می توانید از خط کش استفاده کنید تا بفهمید وقتی ظرف خیس است باید چه اندازه ای داشته باشد.

چگونه سفالگری در خانه را شروع کنیم

نخستین گام برای شروع سفالگری در خانه تهیه کردن ابزار و تجهیزات مناسب است. به راحتی می توانید تمام اقلام گفته شده را از فروشگاه های آنلاین تهیه کنید. سایر مواد لازم مانند خاک رس نیز در بیشتر فروشگاه های لوازم هنری عرضه می شوند. اگر تازه کار هستید و می خواهید با کارهای ابتدایی و ساده شروع کنید، به شما توصیه می کنیم خاک رس، کوره سرامیکی کوچک، چرخ سفالگری ساده و چند ابزار مدل سازی تهیه کنید. در آینده که تکنیک های پیشرفته تر سفالگری را آموختید، می توانید ابزارهای بهتری بخرید. نظرات و تجربیات شما همیشه برای ما ارزشمند و مفید هستند و خوشحال می شویم که آنها را در بخش «ارسال دیدگاه» با ما و سایر دوستانتان در میان بگذارید.

طرح تسهیل صدور برخی مجوزهای کسب و کار