همه چیز در رابطه با اوراق مشارکت

اوراق مشارکت از جمله اوراق بهادار محسوب می شود و تابع قوانین این اوراق است. بنابراین سرمایه گذاران برای خرید آن نیازمند داشتن کد سهامداری (کد معاملاتی بورس) هستند. این اوراق ممکن است بی نام یا با نام باشد. اوراق مشارکت بورسی جزو اوراق با نام و اوراق غیر بورسی از جمله اوراق بینام محسوب میشوند. (در ادامه انواع این اوراق شرح داده خواهد شد.)قیمت این اوراق مشخص و مدت سرمایه گذاری در این اوراق معین است.در زمان انتشار میبایست مورد مصرف این اوراق مشخص باشد. (طرح های عمرانی- انتفاعی یا تهیۀ مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور، شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولید).خریداران در زمان عرضه عمومی این اوراق می توانند اقدام به سرمایه گذاری نمایند.

مفاهیم کاربردی در بورس

انواع اوراق مشارکت

در حالت کلی سه نوع اوراق مشارکت در ایران منتشر می شود که شامل موارد زیر است:

الف – اوراق مشارکت بانک مرکزی

ب – اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی

ج – اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس.

اوراق مشارکت بانک مرکزی چیست ؟

اوراق مشارکتی است که به منظور اجرای سیاست های اقتصادی دولت توسط بانک مرکزی منتشر می شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این دسته از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله نیست.

اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی چیست ؟

اوراق مشارکتی است که توسط وزارتخانه ها و شرکت های دولتی جهت تأمین مالی پروژه های عمرانی منتشر می شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این نوع اوراق نیز در بورس معامله نمی شود.

اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس چیست ؟

اوراق مشارکتی است که به منظور تأمین مالی توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر می شود. این گونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله است.

قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس چگونه تعیین می شود ؟

قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس همانند سهام براساس عرضه و تقاضا تعیین می شود.

نحوه خریدوفروش اوراق مشارکت

۱- اوراق مشارکت بورسی:

اوراق مشارکت بورسی اوراق با نامی است که توسط دولت و شرکت های مختلف - که به آن ها ناشر اوراق گفته می شود- در بورس عرضه می شود. برای خرید این اوراق هر سرمایه گذاری که دارای کد بورسی باشد می تواند از طریق سامانه معاملاتی آنلاین یا ثبت سفارش اینترنتی اقدام به خرید نماد اوراق مشارکت مورد نظر کند.

لازم است بدانید این اوراق با توجه به بازاری که در آن منتشر می شوند، ممکن است در سامانه آنلاین قابلیت معامله داشته باشد، اما اگر اوراق مشارکت در بازار پایه فرابورس عرضه شود، خریدوفروش آن از طریق ثبت سفارش اینترنتی و از طریق کارگزار انجام خواهد شد. اطلاعیه های پذیره نویسی اوراق قابل معامله در فرابورس همراه با سایر اطلاعات مالی مربوطه، قبل از انتشار اوراق بر روی سایت فرابورس برای عموم منتشر می شود.

قیمت این اوراق پس از پذیره نویسی از طریق عرضه و تقاضا در فرابورس مشخص می شود. سود علی الحساب این اوراق در دوره های مشخص و مبلغ اسمی اوراق در زمان سررسید از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق و تسویه وجوه به حساب اعلامی توسط سرمایه گذار واریز می شود.درصورتی که سرمایه گذار در وسط دوره قصد خرید اوراق را داشته باشد، علاوه بر پرداخت قیمت اوراق، سود اوراق از تاریخ آخرین پرداخت سود تا لحظه خرید را باید به فروشنده پرداخت کند و در مقابل در پایان دوره پرداخت سود، کل سود دوره به خریدار تعلق می گیرد. مبلغ این سود از طریق شرکت سپرده گذاری به شرکت های کارگزاری اعلام و در حساب مشتری نزد کارگزاری واریز خواهد شد.

2-اوراق مشارکت خارج از بورس:

سرمایه گذار برای خرید یا فروش اوراق مشارکت غیر بورسی که معمولا بی نام است باید ضمن مراجعه به شعب عامل بانک های منتخب، نسبت به معامله اوراق مذکور اقدام کند.

۳- سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری:

اگر علاقه ای به سرمایه گذاری به روش های بالا(خرید اوراق از طریق بورس یا بانک های عامل) ندارید، گزینه ساده تری هم برای خرید اوراق مشارکت وجود دارد. می توانید از طریق خرید واحد های صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، در گزیده ای از سودآورترین اوراق مشارکت سرمایه گذاری کنید و سود ماهیانه تعیین شده را دریافت کنید. مزیت این نوع سرمایه گذاری این است که نیازی نیست منتظر عرضه اوراق مشارکت بمانید یا نگران نحوه خریدوفروش آن باشید. برای سرمایه گذاری در این صندوق ها کافی است کد بورسی داشته باشید و واحدهای چنین صندوق هایی را به میزان سرمایه تعیین شده خریداری کنید.

سود اوراق مشارکت

1- بین ریسک و بازده (ریسک به ریوارد) رابطه ی مستقیمی وجود دارد. با توجه به اینکه اوراق مشارکت بازدهی تضمین شده ای دارند و ریسکی متوجه سرمایه گذار نمی کنند، بنابراین بازده مورد انتظار اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار کمتر است.

2- سود تضمین شده اوراق مشارکت به صورت علی الحساب به سرمایه گذار پرداخت می شود یعنی پس از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کند و در صورتی که سود قطعی پروژه بیشتر از سود علی الحساب پرداختی به سرمایه گذار باشد مابه التفاوتش را به سرمایه گذار پرداخت کند.

البته در صورتی که سود قطعی پروژه از سود پرداختی کمتر باشد، جبران مابه التفاوت به عهده ی ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زیانی از این بابت متوجه سرمایه گذار نیست.

3- سود اوراق مشارکت از پرداخت مالیات معاف است و این موضوع هم یکی از جذابیت های سرمایه گذاری در اوراق مشارکت به شمار می آید.

4- اوراق مشارکت اغلب بی نام منتشر می شوند و فردی که این اوراق را دارد مالک آن شناخته می شود.

بنابراین باید از اوراق مشارکت هم مثل اسکناس و بلکه بیشتر از آن مراقبت کنید. البته بانک ها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم می کنند که خریدار بتواند اوراق خود را در بانک به امانت بگذارد تا از مواردی مثل سرقت، آتش سوزی و غیره در امان باشد.

5- سود اوراق مشارکت در فواصل زمانی تعیین شده مثل یک ماهه یا سه ماه و از طریق برگه هایی که همراه اوراق مشارکت تحویل داده می شود، به خریدار پرداخت می شود.

خریداری که اوراق مشارکت را پیش خود نگه می دارد موقع تحویل برگه های دریافت سود به بانک باید اصل اوراق مشارکت را هم همراه داشته باشد تا مالکیت فرد بر این اوراق توسط بانک احراز شود.

البته همانطور که گفتیم خریدار اوراق مشارکت می تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت بسپارد و با پرداخت کارمزد جزیی از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسید های تعیین شده به صورت منظم به حسابش واریز کند.

6- دقت داشته باشید طرح های توسعه که برای تامین مالی آن ها اوراق مشارکت منتشر می شود معمولا طرح های زمان بر هستند.

بنابراین اوراق مشارکت هم اغلب با سررسیدهای 3 تا 4 ساله منتشر می شوند. اما اگر خریدار اوراق به هردلیلی قبل از دوره ی سررسید به پول خود نیاز داشته باشد، می تواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده ضمن تحویل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دریافت کند.

طبیعتا سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک به عنوان سود دوره ی مشارکت به فرد تعلق می گیرد.

البته معمولا در صورت تسویه زودتر از موعد بانک ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتری را کمی کاهش می دهند مثلا از 20 درصد به 19 درصد و مابه التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا اون زمان را از مشتری دریافت می کنند.

7- درصورتی که اوراق مشارکت در بورس یا فرابورس هم پذیرفته شده باشند، دارنده ی این اوراق می تواند برای فروش آن ها قبل از سررسید به یکی از شرکت های کارگزاری بورس مراجعه کند و نسبت به فروش اوراق خود اقدام کند.

در این صورت طبیعتا اوراق مشارکت هم مثل سهام براساس قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشته باشد فروخته می شود و سود دارنده اوراق مشارکت هم از بابت تسویه زودتر از موعد کاهش پیدا نمی کند.

8- سود اعلامی اوراق مشارکت برای دوره یکساله معمولاً بین ۲۰ تا ۲۲ درصد است. هرچه درصد سود بیشتر باشد، خرید اوراق آن جذاب تر است.

9- سررسید پرداخت سود یک ماهه یا سه ماهه است. هرچه دوره های پرداخت سود کوتاه تر باشد، برای سرمایه گذار از جذابیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

10- در بعضی موارد بدلیل کمبود نقدینگی و رقابت برای جذب منابع با بانک ها برخی از ناشران اوراق علاوه برسود اعلامی، سود ۳ درصدی برای یکسال را بر روی تابلو معاملاتی تضمین می کنند.

گفتنی است صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت حداقل بازده مورد انتظار را نصیب سرمایه گذاران خود می کنند و افرادی که واحدهای این صندوق ها را خریداری می ‏کنند‏، در واقع سرمایه گذارانی کم ریسک هستند و انتظار دارند سودی معقول با حداقل ریسک ممکن را به دست آورند. به همین علت مدیران این صندوق های سرمایه گذاری منابع مالی حاصل از فروش واحدهای این صندوق ها را عمدتاً به خرید اوراق بهادار بدون ریسک یا کم ریسک مثل اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اوراق خزانه و... اختصاص می ‏دهند تا بتوانند سود مورد نظر را برای سرمایه گذاران محقق کنند.