همه چیز درباره ماجرای مومو

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، «اولش فکر می کردیم درد سر فقط تعطیل شدن مدارس، خانه نشینی بچه ها، نشستن پای کلاس های مجازی و احیانا بازیگوشی و افت تحصیلی است، ولی زمان نشان داد تا کرونا هست، چالش هم هست؛ آن هم نه فقط چالش های مربوط به ویروس که رنگ به رنگ دلواپسی که دائم نو می شود و زاییده وضع موجود است.

مدتی است این گوشی های همراه هوشمند، همین ها که چند میلیون دانش آموز ایرانی خوابش را می بینند، همین گوشی ها که اگر نباشند نمی شود مجازی درس خواند، شده اند محل جولان یک موجود زشت و ترسناک به نام مومو که در شبکه های اجتماعی می چرخد و دنبال شکار از میان دانش آموزان است.

مومو یک هیولای واقعی است، صورتش لاغر و استخوانی است و چشم هایش گرد و قلمبه، دهانش هم شبیه منقار که کسانی که به آن جان بخشیده اند، زیر این چشم های هول انگیز و دورتادور این لب منقاری را خطوطی کبود کشیده اند تا با دیدن مومو، مو بر اندام سیخ شود. می گویند مومو ساخته و پرداخته ذهن یک مجسمه ساز ژاپنی است برای حضور در نمایشگاه وحشت چهار سال قبل جهان که عده ای حالا با الهام از آن و کمی دستکاری، مومویی ساخته اند که با زبان فارسی افتاده است به جان اعصاب و روان دانش آموزان ایرانی.

مومو نمونه ای از گروتسک است که در عالم هنر سبکی است برای خود که گوژپشت نوتردام و هیولای فرانکنشتاین و شخصیت های سفر های گالیور و آلیس در سرزمین عجایب نیز محصول آن است. گروتسک قادر است چیز های عجیب وغریب، غیر واقعی، خنده دار و البته ترسناک و زشت خلق کند، همان گونه که مومو هست. مومو یک مزاحم فضای مجازی است که این روز ها پاتوقش در اپلیکیشن واتس اپ است؛ جایی نزدیک به میلیون ها دانش آموز که از ترس کرونا پناه برده اند به خانه ها و کلاس های مجازی واتس اپی. در حالی که مومو ممکن است هر لحظه از راه برسد و برایشان چالش های ترسناک راه بیندازد یا حتی جانشان را بخواهد.

نقشه مومو

عکس مومو به تن هایی هول انگیز است چه رسد به این که در گوشی های تلفن همراه جان بگیرد و به حرف بیاید و وقت و بی وقت دستور هایی ترسناک صادر کند. مومو روزهاست در کشور ما، درست در لحظات تنهایی بچه ها در اینترنت و فضای مجازی مشغول این کارهاست و چالشی به نام خودکشی را رهبری می کند.

مومو یک اکانت در اپلیکیشن واتس اپ است که ناگهان به فهرست اکانت های افراد وارد می شود.

طعمه او اغلب دانش آموزانند که اول با روی خوش و سپس با ترسناک ترین پیام ها با آن ها ارتباط می گیرد. مومو ابتدا از بچه ها می خواهد با او بازی کنند و برای شروع بازی به او یک پیام بدهند. این پیام آغاز یک مسیر تلخ و ترسناک است. این موجود زشت حرف از مرگ و خودکشی و کار های غیر معمول می زند و کسی که پابه پایش پیش برود، بعید نیست دست به انتحار بزند.

خطر این اکانت ناخوانده به حدی است که پلیس فتای استان خوزستان به عنوان یکی از نقاط کشور که مومو در آن گردوخاک کرده و موجی از وحشت آفریده، آن را چالشی خطرآفرین توصیف کرده و نسبت به پیامد های همراهی با آن هشدار داده است.

خوزستان جایی است که گفته می شود چالش مومو در آن یک قربانی نیز گرفته و دانش آموزی ۱۱ ساله پس از ورود به این چالش از شدت اضطراب دچار ایست قلبی شده و جان باخته. گرچه جانشین فرماندهی نیروی انتظامی شهرستان اهواز می گوید تاکنون شکایتی در مورد فوت به علت چالش مومو به پلیس نرسیده و خانواده ای نیز با سامانه ۱۱۰ تماس نگرفته، ولی به هر حال مردم باور کرده اند که مومو می تواند باعث مرگ شود.

چالش مومو یادآور چالش دلهره آور نهنگ آبی است؛ چالشی که خون می خواست و جان می طلبید؛ چالش روز های بی کرونا که برای مدتی موضوع روز دنیا و محور حرف های مردم جهان بود. چالش نهنگ آبی فرآیندی طولانی و ۵۰ مرحله ای داشت که نوجوانان را طعمه می کرد و از آن ها می خواست هر روز کاری ترسناک انجام دهند و سپس از خود فیلم و عکس بگیرند و با ارسال آن وارد مرحله بعد شوند. مثلا نیمه های شب فیلمی ترسناک ببینند، لب خود را ببرند یا روی دست خود با چاقو بنویسند نهنگ آبی یا در خفن ترین مرحله بروند بالای یک بلندی و با پا های آویزان از خود عکس بگیرند.

این نهنگ وحشی توانست در زمان داغی این چالش در کشور ما دو دختر نوجوان را روی یکی از پل های شهر اصفهان ببرد و آن ها را وادار به خودکشی کند؛ در حالی که داشتند به مرگ می خندیدند.

حالا مومو همان دلواپسی ها را ایجاد کرده و با شدت بیشتری باعث نگرانی شده، چون به بستر تحصیل دانش آموزان هجوم آورده و در لحظاتی که خانواده ها گمان می کنند بچه ها در حال درس خواندن هستند، دارد نقشه مرموزش را اجرا می کند.

قربانیان فضای ناامن

مومو حتی اگر تمام و کمال دانش آموزی را اغفال نکند و با دستور های وحشت آورش باعث مرگ او نشود، همین که پا در زندگی دانش آموزان و افراد کم سن و سال می گذارد و به خصوص این که مثل خرمگس معرکه وارد جریان تحصیل بچه ها می شود، به آن ها آسیب می زند. کرونا و حرکت بی توقفش در کشور ما راهی جز تعطیلی فیزیکی مدارس و پهن شدن بساط تحصیل در خانه ها و رونق کلاس های آنلاین برای نظام آموزشی باقی نگذاشت که این آغاز بسیاری از چالش ها بود.

حالا بچه ها حتی در خانواده هایی که قوانینی سختگیرانه داشتند و ورود فرزندانشان به فضای مجازی، حتی داشتن گوشی های هوشمند شخصی هزار، اما و اگر و شرط و شروط داشت، مجبورند به شرایط جدید تن بدهند. اگر تا پیش از این چالش خانواده ها، بازیگوشی بچه ها در فضای مجازی و وقت گذرانی به اسم درس خواندن بود، بعد از جدی شدن چالش مومو، دغدغه خانواده ها این موجود ترسناک و نقشه هایی است که در سر دارد.

پیدا شدن سر و کله مومو در نرم افزار خارجی واتس اپ هم چالش دیگری است، چون واتس اپ یکی از پرکاربردترین برنامه هایی است که اکنون مورد استفاده دانش آموزان قرار می گیرد. با این که نباید این گونه باشد، ولی این نرم افزار به سبب نقاط قوتش رقیب سرسخت شبکه شاد است که به سبب نقاط ضعفش چندان مورد علاقه دانش آموزان و معلمان نیست.

کارشناسانی که با این دوگانه آسیب زا روبه رو هستند اکنون در گفتگو با ما آرزو می کنند ای کاش نرم افزار شاد آن قدر بی نقص بود که تحصیل مجازی در ایران در بستر امن آن انجام می شد. علیرضا چابکرو، کارشناس فضای مجازی که وضعیت فعلی شاد و تداوم ایراداتش را ناشی از برخی کم کاری ها و تعلل های مدیریتی می داند. البته او می گوید همین شاد با همه اشکالاتش امن تر از بقیه نرم افزار های غیر بومی است، ولی به هر حال اگر قرار باشد شاد جای سایر برنامه های پرکاربرد را بگیرد باید تقویت شود.

او می گوید همواره کشور ما درحوزه فضای مجازی با مشکل توسعه زیرساخت ها و سرعت اینترنت مواجه بوده که همین موضوع باعث شده تا مسئولان بر افزایش سرعت و توسعه کمی شبکه تمرکز کنند، ولی اکنون که اقتضای زمانه نشان داده که به اندازه توسعه زیرساخت ها به تولید محتوا هم نیاز است، باید در این بخش کار های جدی انجام شود.

چابکرو می افزاید نرم افزار شاد، چون متعلق به خود ماست نرم افزاری خوبی است، چون دیرتر از بقیه کشور ها در این حوزه ورود کرده ایم شاد تا همین حد هم قابل قبول است، ولی این به معنای آن نیست که نباید ایراداتش برطرف شود و شاد نباید دنبال تولید محتوا و کار های کیفی برود. به اعتقاد این کارشناس، شبکه شاد باید دست به کار آموزش معلمان و خانواده ها شود و راه تعامل میان دانش آموز، خانواده و معلم را باز کند و فرصت حرف زدن و ابراز وجود به آن ها بدهد، چون اگر این کار را نکند، مثل این است که همه ما سوار خودروی مدل بالایی شده ایم و با سرعت در تونلی تاریک می رانیم، بدون این که بدانیم چه چیزی در انتظار ماست.

اشاره این کارشناس در واقع به سواد رسانه ای است که خیلی از ما آن را نداریم و هیچ آموزشی نیز درباره اش نمی بینیم. چابکرو می گوید سواد رسانه ای باعث می شود همه ما درکی واقع بینانه از ضریب نفوذ و تاثیرگذاری رسانه های نوین داشته باشیم و در صورت بروز مشکلاتی همچون چالش مومو بهترین تصمیم را بگیریم.

خانواده ها آموزش بدهند

با این که نقص های شبکه شاد و کوچ اجباری بسیاری از معلمان و دانش آموزان به شبکه های اجتماعی رقیب، همه نگاه ها را متوجه آموزش و پرورش کرده است، ولی نگاه سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتای ناجا بیش از هر چیز به خانواده هاست. او می داند که شبکه آموزشی شاد مشکلات و نقص هایی دارد و می داند به واسطه شیوع کرونا چاره ای جز تدریس مجازی وجود ندارد و در التقاط این دو بحث از گرایش دانش آموزان به فضای ناامنی همچون واتس اپ نیز گریزی نیست. با این حال او به ما می گوید در وضع موجود نیز اگر خانواده ها هوشیار باشند شرایط قابل کنترل و مدیریت است.

پاشایی به خانواده ها توصیه می کند که روی تقویت سواد رسانه ای خود و فرزندانشان کار کنند و قدرت تحلیل مسائل را به دست بیاورند. همچنین با آن ها در مورد مخاطرات فضای مجازی صحبت کنند و به آن ها بیاموزند که در این فضا به هر کسی اعتماد نکنند و به پیام هایی که افراد ناشناس ارسال می کنند پاسخ ندهند.

معاون اجتماعی پلیس فتای ناجا با این که منتقد وضع موجود است و گله دارد که چرا سطح دسترسی در فضای مجازی کشورمان برای یک کودک دو ساله و یک فرد ۸۰ساله به یک اندازه است، در مورد چالش مومو، اما خبر های خوبی دارد. او به ما گفت مومو آسیب زننده نیست بلکه تهدیدکننده است و چند نفری که این چالش را در شهر های جنوبی و جنوب غربی کشور راه انداختند در استان هرمزگان دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شده اند.

خانواده، قانون و گوشی هوشمند

آسیه اناری - روان شناس کودک و نوجوان: «با داغ شدن چالش مومو در کشور و ورود این بحث به محافل مختلف، خیلی ها یاد چالش نهنگ آبی را زنده کردند و گفتند چالش مومو چیزی است شبیه همان چالش، عده ای هم گفتند مومو یک مزاحم واتس اپی است، شبیه آن چه قبلا مزاحم تلفنی خوانده می شد، اما باید گفت چالش مومو چیزی فراتر از یک مزاحمت ساده است، زیرا به صورت مستقیم سلامت روان افراد را هدف می گیرد و می تواند خطری برای جسم و جان آن ها باشد.

بیماری کرونا و الزام به تعطیلی فیزیکی مدارس باعث شده تا (فارغ از دانش آموزانی که به علت محرومیت شدید قادر به استفاده از ابزار های هوشمند نیستند) خانواده هایی که قبلا به هیچ وجه حاضر به حضور فرزندان کم سن و سال خود در فضای مجازی نبودند، اکنون به سبب جبر زمانه با تحصیل مجازی بچه ها موافقت کنند. پس حالا که حضور در فضای مجازی و تحصیل آنلاین لازمه شرایط است، نظارت بر رفتار و عملکرد دانش آموزان در این فضا نیز لازمه تحصیل در این فضاست. چالش مومو یک روز آمده و مثل بقیه چالش های فضای مجازی یک روز هم می رود، ولی یک نکته مهم را برای همه ما به یادگار می گذارد، با این مضمون که برای مقابله با چنین چالش هایی راهی به جز آموزش و تقویت رابطه میان اعضای خانواده وجود ندارد. والدین باید در مورد چالش های فضای مجازی به بچه ها آموزش بدهند و به آن ها بیاموزند اکانت هایی همچون مومو واقعی نیستند و هر کسی می تواند پشت عکس مومو مخفی شود و هر حرفی بزند و هر کاری صورت دهد. در واقع بچه ها به ویژه در سنین پایین تر باید یاد بگیرند و به یقین برسند که مزاحمانی همچون مومو، غریبه هایی هستند که نباید به آن ها اعتنا شود. والدین حتی می توانند برای اثبات این که مومو هر کسی می تواند باشد، عکس پروفایل خود را به مومو تغییر دهند و جعل هویت توسط افراد مزاحم را به بچه ها آموزش بدهند.

پرهیز از ارتباط گیری با غریبه ها و افراد ناشناس در فضای مجازی نیز اصل دومی است که خانواده ها باید در مورد آن با بچه ها حرف بزنند که متاسفانه این موضوع در لابه لای مشغله های والدین معمولا فراموش می شود. شاید خوب به نظر نرسد، ولی کنترل گوشی فرزندان نیز از الزامات است؛ طوری که توصیه می شود شرط خرید تلفن های همراه برای فرزندان کنترل ارتباطات بچه ها باشد. البته منظور از بچه ها، فرزندانی است که سن کمی دارند، بی تجربه اند و سریع تحت تاثیر قرار می گیرند. پس این که عده ای می گویند تلفن همراه مثل مسواک شخصی است، اشتباه است و می تواند مخاطرات زیادی برایشان به همراه داشته باشد. البته قطعا والدینی می توانند به کنترل محتوای تلفن همراه بچه ها دست بزنند که خودشان در تلفن شان مشغول پنهان کاری نباشند. اگر می خواهیم از آسیب های ناشی از ورود شتابان دانش آموزان به فضای مجازی جلوگیری کنیم، راهی به جز این نداریم. البته این کنترل ها به تنهایی کافی نیست؛ چرا که خانواده های ما بیش از هر چیز به ترمیم ارتباطات خود نیاز دارند.

به گفته پلیس فتا، بعد از چالش مومو برخی خانواده ها به جای همراهی با بچه ها برای یافتن راه حل، با آن ها برخورد هایی کردند که موجب اضطراب بیشتر بچه ها شد. این نشان می دهد شکاف ارتباطی در خانواده های ما در حال عمیق تر شدن است. پس اگر می خواهیم فرزندان ما از آسیب های فضای مجازی در امان باشند و در مواقع ضروری ما را امین خود بدانند، باید برای آن ها وقت کیفی بگذاریم به این معنی که زمانی را فقط برای بودن با آن ها در نظر بگیریم بدون تذکر و بدون درس اخلاق بلکه فقط برای لذت بردن از با هم بودن.»