نگاهی به ضرب المثل چو دانی و پرسی سوالت خطاست
تاریخ پیدایش امثال و حکم به مدت ها پیش بر می گردد چنانچه از قدیم الایام جملات و ماجراهایی وجود داشتد که بخاطر یک اتفاق بازگو می شدند و ربطی به این اتفاقی که افتاده بود داشته است. در همه زبانهای دنیا ضرب المثل فراوان است . بعضی از مثل ها در همه زبانها به هم شباهت دارند .هر قدر تاریخ تمدن ملتی درازتر باشد بیشتر حادثه در آن پیدا شده و مثل های بیشتری در آن وجود دارد و در زبان فارسی نیز ده ها هزار ضرب المثل وجود دارد .
ریشه ضرب المثل چو دانی و پرسی سوالت خطاست
ریشه این ضرب المثل به شعری از بوستان سعدی باز می گردد که در ادامه آورده شده است.
چنان قحط سالی شد اندر دمشق
که یاران فراموش کردند عشق
چنان آسمان بر زمین شد بخیل
که لب تر نکردند زرع و نخیل
بخوشید سرچشمه های قدیم
نماند آب، جز آب چشم یتیم
نبودی به جز آه بیوه زنی
اگر برشدی دودی از روزنی
چو درویش بی رنگ دیدم درخت
قوی بازوان سست و درمانده سخت
نه در کوه سبزی نه در باغ شخ
ملخ بوستان خورده مردم ملخ
در آن حال پیش آمدم دوستی
از او مانده بر استخوان پوستی
وگر چه به مکنت قوی حال بود
خداوند جاه و زر و مال بود
بدو گفتم: ای یار پاکیزه خوی
چه درماندگی پیشت آمد؟ بگوی
بغرید بر من که عقلت کجاست؟
چو دانی و پرسی سؤالت خطاست
نبینی که سختی به غایت رسید
مشقت به حد نهایت رسید؟
نه باران همی آید از آسمان
نه بر می رود دود فریادخوان
بدو گفتم: آخر تو را باک نیست
کشد زهر جایی که تریاک نیست
گر از نیستی دیگری شد هلاک
تو را هست، بط را ز طوفان چه باک؟
نگه کرد رنجیده در من فقیه
نگه کردن عالم اندر سفیه
که مرد ار چه بر ساحل است، ای رفیق
نیاساید و دوستانش غریق
من از بینوایی نیم روی زرد
غم بینوایان رخم زرد کرد
نخواهد که بیند خردمند، ریش
نه بر عضو مردم، نه بر عضو خویش
یکی اول از تندرستان منم
که ریشی ببینم بلرزد تنم
منغص بود عیش آن تندرست
که باشد به پهلوی بیمار سست
چو بینم که درویش مسکین نخورد
به کام اندرم لقمه زهر است و درد
یکی را به زندان درش دوستان
کجا ماندش عیش در بوستان؟
کاربرد ضرب المثل چو دانی و پرسی سوالت خطاست
۱- یعنی اگر جواب سوالت را می دانی و به آن یقین داری، بهتر است سوال نپرسی. علت این سوال نپرسیدن می تواند مختلف باشد؛ مثلا ممکن است سوال بپرسد و آنچه به آن یقین داشته موجب شک او شود، یا ممکن است از استاد بپرسد و استاد جواب اشتباه بدهد یا اصلا بلد نباشد جواب دهد که در اینصورت شاگرد ممکن است عجب و غرور در وجودش پدید آید.
توجه: البته به این نکته توجه داشته باشید که همیشه سوال پرسیدن بد نیست! گاهی ما فکر می کنیم چیزی بلدیم ولی وقتی از کسی که داناتر است سوال می پرسیم، پی به خطای خود می بریم و یا حتی مطلب جدیدی هم یاد می گیریم. چرا که ” دانا هم داند و هم پرسد، نادان نداند و نپرسد “
۲- ظاهرا این ضرب المثل مخصوص جایی است که کسی از روی غرض خاصی سوال می پرسد و می خواهد به دیگری آزار برساند. با اینکه خودش جواب را می داند.
در این باره حدیث زیبای حضرت علی علیه السلام می تواند راهنمای ما باشد:
سَل تَفَقُّهاً ولا تَسأَل تَعَنُّتاً؛ برای آموختن سوال بپرس نه برای آزردن!
همراهان عزیز ساعدنیوز ، بخش سرگرمی ساعدنیوز سعی دارد که شما را با ضرب المثل های مختلف درباره موضوعات مختلف آشنا کند. امیدواریم این مطالب برای شما مفید باشد.لطفا نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
همه چیز درباره ضرب المثل معروف هیچ جا خانه ی خود آدم نمی شود
