قانون گذار، برای وصیت نامه، انواعی را در نظر گرفته است که وصیت نامه عادی یا خود نوشت، یکی از این انواع محسوب می گردد و اعتبار آن، شرایط بخصوص داشته و تنها، تحت وجود آن شرایط است که می توان، مفاد و مندرجات آن را اجرایی نمود، در غیر این صورت، از اعتبار، ساقط شده و قابل اجرا نخواهد بود. از این رو، در محتوا حاضر، قصد داریم، در خصوص اینکه وصیت نامه عادی چیست، توضیح داده و بگوییم که شرایط و آثار تنظیم چنین وصیتی چه می باشد؛ سپس، درباره اعتبار وصیت نامه دستی، صحبت کرده و بگوییم که نحوه تنفیذ آن، چگونه خواهد بود.
وصیت کردن، یک عمل حقوقی است که هر شخص می تواند، پیش از مرگ خود، نسبت به انجام آن اقدام کرده و در خصوص اموال و دارایی خود پس از مرگ که به وارث، به ارث می رسد، تعیین تکلیف نماید. این عمل، به موجب تنظیم یک وصیت نامه صورت می گیرد که وصیت نامه نیز دارای انواع مخصوص به خود است. وصیت نامه خودنوشت یا عادی که به آن، وصیت نامه دستی نیز می گویند، وصیت نامه سری و وصیت نامه رسمی یا محضری، از انواع وصیت نامه بوده که هر کدام، قواعد مخصوص به خود را دارند و تنها در صورت رعایت آن قواعد و شرایط است که دارای اعتبار خواهند بود و قابل اجرا می باشند. با توجه به حساسیت وصیت نامه عادی یا دستی، در این بخش از مقاله، قصد داریم، توضیح دهیم که وصیت نامه عادی چیست و قواعد حاکم بر آن چه می باشد؛ سپس، در بخش های بعدی، درباره آثار، نحوه تنفیذ و شرایط اعتبار آن، صحبت کنیم. ماده 278 قانون امر حسبی، در خصوص وصیت نامه عادی یا خودنوشت که به آن، وصیت نامه دستی نیز می گویند، مقرر می دارد: "وصیت نامه خودنوشت، در صورتی معتبر است که تمام آن، به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز و ماه و سال، به خط موصی بوده و به امضای او رسیده باشد." بر اساس این ماده، در تعریف وصیت نامه خودنوشت که به آن، وصیت نامه عادی نیز می گویند، می توان گفت، هرگاه وصیت کننده، با خط خودش و با درج تاریخ دقیق (روز، ماه و سال)، وصیت نامه ای را تنظیم کرده و ذیل آن را امضا نماید، وصیت نامه عادی یا دستی، ایجاد شده و دارای اعتبار می باشد.
قانون گذار، در قانون امور حسبی، در خصوص شرایط وصیت نامه عادی یا دستی، تعیین تکلیف نموده و تنها در این شرایط است که وصیت نامه نوشته شده، دارای اعتبار خواهد بود. لذا، در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره شرایط وصیت نامه دستی یا عادی، صحبت کنیم که عبارت است از:
به خط خود شخص وصیت کننده، نوشته شده باشد.
دارای تاریخ دقیق بوده، یعنی روز، ماه و سال تنظیم آن، در وصیت نامه، قید شده باشد.
وصیت کننده، ذیل آن را امضا کرده باشد.
وصیت کننده، هنگام تنظیم سند وصیت، از اهلیت، یعنی، عقل، بلوغ و رشد، برخوردار بوده باشد.
وصیت کننده، با قصد و رضایت، اقدام به تنظیم وصیت نامه خودنوشت نموده باشد و در این باره، کسی او را اکراه یا اجبار، نکرده باشد.
مورد وصیت، جایز و مشروع بوده و از منفعت حلال، برخوردار باشد.
مورد وصیت، در مالکیت رسمی و قانونی شخص وصیت کننده باشد.
مورد وصیت، مواردی نظیر مال موقوفه که از قابلیت نقل و انتقال، برخوردار نیستند، نباشد.
هنگامی که شخصی، پیش از مرگ، به کمک تنظیم یک وصیت نامه عادی یا همان وصیت نامه دستی، در خصوص اموال، دارایی ها و عهود خود، بعد از مرگ، تعیین تکلیف می نماید، این تعیین تکلیف کردن، دارای آثاری خواهد بود و اثرات حقوقی ای را نسبت به وراث، بر جا خواهد گذاشت. لذا در این قسمت از مقاله، قصد داریم، درباره آثار وصیت نامه عادی صحبت کنیم که عبارتند از:
انتقال مالکیت آنچه نسبت به آن وصیت شده، پس از مرگ موصی.
ایجاد مسئولیت برای وصی، در مواردی که موصی یا همان وصیت کننده، به موجب یک وصیت نامه عادی، اقدام به انجام وصیت عهدی نموده است.
یکی از سوالات رایجی که در خصوص وصیت نامه عادی وجود دارد، این است که اعتبار وصیت نامه عادی، چگونه می باشد و آیا، وراث می توانند، به چنین وصیت نامه ای، در محکمه، استناد کنند یا خیر؟ لذا، در این بخش از مقاله، قصد داریم، به پرسش مطروحه، پاسخ داده و شرایط اعتبار وصیت نامه عادی یا دستی را توضیح دهیم. قانون گذار، در قانون امور حسبی، در ماده 294 خود، مقرر می دارد: "دادگاه بخش، در آگهی که برای اداره یا تصفیه ترکه یا تصدیق حصر وراثت می شود، قید می کند که هر کس وصیت نامه ای از متوفی نزد او است، در مدت سه ماه، به دادگاهی که آگهی نموده، بفرستد و پس از گذشتن این مدت، هر وصیت نامه ای (جز وصیت‌نامه رسمی و سری)، ابراز شود از درجه اعتبار، ساقط است." همچنین، قانون امور حسبی، در ماده 278 خود مقرر می دارد: "وصیت نامه خودنوشت، در صورتی معتبر است که تمام آن، به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز و ماه و سال، به خط موصی بوده و به امضای او رسیده باشد." بر اساس دو ماده فوق، در پاسخ به این پرسش که شرایط اعتبار وصیت نامه عادی چیست؟ باید گفت، تنظیم وصیت نامه دستی، به خط خود موصی، برخورداری آن از تاریخ (روز، ماه و سال)، همچنین، برخورداری این وصیت نامه از امضای موصی، از شرایط اعتبار وصیت نامه خود نوشت یا عادی بوده و دادگاه، چنین وصیت نامه ای را در صورتی به رسمیت خواهد شناخت که ظرف سه ماه از آگهی حصر وراثت، به دادگاه ارائه شود.
با توجه به اینکه، قانون گذار، در قانون مدنی، صرفا، وصیت تا ثلث یا همان یک سوم اموال را نافذ دانسته و وصیت مازاد بر این مقدار را منوط به اجازه وراث کرده، این پرسش مطرح می گردد که نحوه تنفیذ وصیت نامه عادی، چگونه است؟ برای پاسخ به پرسش فوق الذکر و توضیح در این باره که نحوه تنفیذ وصیت نامه عادی، به چه شکل خواهد بود، باید به ماده 843 قانون مدنی که در خصوص این امر که تا چه میزان از اموال را می توان وصیت کرد، تعیین تکلیف می نماید، مراجعه کرد، این ماده، مقرر می دارد:" وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست؛ مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه دهد، فقط نسبت به سهم او نافذ است." بر اساس این ماده باید گفت:
در شرایطی که موصی، صرفا، تا یک سوم اموال خود را به موجب وصیت نامه عادی یا دستی، وصیت کرده، وصیت، نیاز به تنفیذ نداشته و نافذ است.
در مواردی که موصی، مازاد بر یک سوم اموال را نیز مورد وصیت قرار داده، نحوه تنفیذ وصیت نامه عادی، بدین صورت خواهد بود که نیاز به اجازه تمام وراث می باشد و در صورت اجازه بعضی از وراث و عدم اجازه برخی دیگر از وراث، وصیت نامه مازاد بر یک سوم، صرفا نسبت به سهم وراثی که تنفیذ کرده اند، نافذ خواهد بود.
با توجه به توضیحات فوق، ذکر این نکته ضروری است که هیچ کس، نمی تواند، وراث خود را از ارث، محروم نماید و تنها، می تواند، با وصیت تا یک سوم اموالش، از میزان مالی که به واسطه سهم الارث، به آن ها خواهد رسید، بکاهد.
بنابراین وصیت نامه عادی یا دستی، یک سند عادی است که هر شخص می تواند به موجب آن، اقدام به انجام عمل وصیت نموده و تنها در صورتی معتبر و دارای اثر است که از شرایط اعتبار وصیت نامه عادی، یعنی، نوشته شدن به خط وصیت کننده، داشتن امضای او و همچنین، داشتن تاریخ دقیق برخوردار باشد. تنفیذ وصیت نامه دستی نیز در شرایطی که موصی، بیش از یک سوم از اموال خود را وصیت کرده باشد، نیاز به رضایت همه وراث داشته و در غیر این شرایط، یعنی در صورت عدم اجازه حتی یکی از وراث، تنها، تا یک سوم اموال و دارایی، نافذ خواهد بود. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
