اصل وفای به عهد و قرارداد در نظام حقوقی ما ، به آن درجه از اهمیت است که برای نادیده گرفتن آن ، ضمانت های اجرایی خاصی پیش بینی شده است . با اینکه عمل نمودن به مفاد عهد و پیمان ، نیازی به ثبت شدن آن تعهد در محضر یا دفترخانه ندارد ، با این حال ، برای جلوگیری از هر نوع منازعه احتمالی ، می توان مفاد آن را با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی ، تبدیل به سند رسمی نمود تا راه بروز هر نوع اشتباهی در خصوص آن ، مسدود شود.
دادن تعهد محضری در دفاتر اسناد رسمی ، سبب می شود که مفاد آن تعهد ، تبدیل به تعهدی لازم الاجرا و غیر قابل خدشه شود ؛ به نحوی که صرفا با توافق متعهد له ( یعنی کسی که تعهد به نفع اوست ) ، می توان از اجرای مفاد آن سر باز زد . بنابراین ، با توجه به اهمیت تعهداتی که در محضر یا دفترخانه به ثبت می رسند ، افراد متقاضی، باید با شرایط و مدارک مورد نیاز برای ثبت اینگونه تعهدات ، آشنا شوند تا در صورت لزوم ، با ملاحظه این موارد ، در دفترخانه حاضر شده و اقدام به دادن تعهد نمایند .
تعهد محضری ، به تعهدی گفته می شود که متعهد ، با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و ارائه مدارک لازم ، تنظیم کرده و از جمله شرایط دریافت آن ، می توان به این شرط اشاره نمود که باید به صورت دقیق ، مفاد و موضوع تعهد و طرفین تعهد ، اعم از متعهد و متعهد له ، مشخص شوند . تعهد محضری ، اعتبار اسناد رسمی را داشته و نمی توان از مفاد آن تخلف کرد .
تعهداتی که افراد در قبال یکدیگر به عهده می گیرند ، در قالب خاصی نمی گنجد . به همین دلیل ، همان اندازه ای که تعهدات کتبی معتبر هستند ، تعهداتی که افراد ، به صورت شفاهی در قبال یکدیگر به عهده می گیرند نیز ، مورد احترام می باشد . با این حال ، از آن جهت که احتمال بروز خطا و اشتباه در مورد این تعهدات وجود دارد ، بسیاری از افراد ، ترجیح می دهند متن تعهدات خود را مکتوب نموده و به امضای شاهد برسانند .
البته ، تعهدات کتبی را می توان بر روی دو نوع سند درج کرد . دسته اول ، تعهداتی که بر روی اسناد عادی تدوین می شوند . اسناد عادی ، اسنادی هستند که خود طرفین تعهد ، بر روی یک برگه ، نوشته و ذیل آن را امضا می کنند . اما دسته دوم ، تعهداتی هستند که بر روی یک سند رسمی درج می شوند و از آن جهت که توان اثباتی و اجرایی سند رسمی از اسناد عادی بالاتر است ، این دسته از تعهدات ، معتبر تر تلقی می شوند .
به همین دلیل ، در پاسخ به این سوال که تعهد محضری چیست ، باید گفت که اگر تعهدات میان طرفین ، با مراجعه به محضر یا دفاتر اسناد رسمی ، بر روی یک سند رسمی تنظیم شوند ، به آن تعهدات ، تعهدات محضری یا تعهدات رسمی نیز گفته می شود و در این صورت ، تعهد محضری ، دارای اعتبار اسناد رسمی است .
تعهدات محضری ، بر خلاف تعهدات عادی یا دستنویس ، از اعتبار و ارزش بالاتری برخوردارند ؛ به این دلیل که در مرجع صلاحیت دار ، یعنی در محضر و توسط افراد واجد صلاحیت ، یعنی سردفتران اسناد رسمی به ثبت می رسند . اما افرادی که قصد دارند تعهدات محضری از قبیل تعهدنامه اخلاقی ، تهیه نموده و در محضر به ثبت رسانند ، این سوال را مطرح می کنند که شرایط دریافت تعهد محضری چیست ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از مهم ترین شرایط دریافت تعهد محضری ، این است که متعهد ( شخصی که در برابر دیگری ، تعهد به انجام یا خودداری از انجام کاری می کند ) ، به صورت دقیق ، تعیین شده و این فرد ، می بایست با مراجعه به دفتر خانه ، ذیل تعهدنامه محضری را امضا کند . علاوه بر متعهد ، متعهد له ( شخصی که دیگری ، در قبال او متعهد به انجام یا خودداری از انجام کاری شده است ) نیز باید تعیین شده ، ولی نیازی به امضای تعهدنامه محضری توسط وی نیست .
یکی دیگر از شرایط دریافت تعهد محضری این است که موضوع تعهد نیز ، می بایست به صورت کامل و دقیق ، در تعهدنامه قید شده و در صورتی هم که این تعهد ، منوط به حصول شرایط خاص و یا زمان ویژه ای است ، این موضوع نیز ، به صورت کامل ، در متن تعهدنامه محضری ، ذکر شده و به امضای طرفین برسد . لازم به ذکر است که مشخص نبودن موضوع تعهد ، سبب ایجاد خلل در اعتبار تعهد محضری خواهد شد .
در قسمت قبل ، شرایط دریافت تعهد محضری را مورد بررسی قرار داده و گفتیم که متعهد ، متعهد له و موضوع تعهد ، می بایست به صورت کامل ، در متن تعهد نامه ، قید شوند . اما سوالی که در ارتباط با تعهد نامه های محضری مطرح می شود ، این است که برای ارائه تعهدات محضری ، نیاز به ارائه چه مدارکی است ؟ در واقع ، به دلیل اهمیت توان اجرایی و اثباتی سند رسمی ، لازم است تا این سند ، من جمله تعهد محضری ، به نحو صحیح و با ارائه مدارک لازم، تنظیم شود . لذا ، در این قسمت ، قصد داریم مدارک لازم برای تعهد محضری را شرح دهیم .
یکی از اساسی ترین و مهم ترین مدارک لازم برای تعهد محضری ، مدارک هویتی متعهد و متعهد له است . به دلیل اینکه در تعهد محضری ، باید مشخصات کامل آنها ، از قبیل نام و نام خانوادگی ، شماره شناسنامه ، شماره ملی و محل صدور آن ، درج شده تا از بروز اشتباه در خصوص طرفین تعهد ، جلوگیری شود .
از دیگر مدارکی که برای تعهد محضری نیاز است ، می توان به مدارک اختصاصی مورد نیاز برای برخی از تعهدات محضری خاص اشاره نمود . به عنوان مثال ، در تعهد محضری دانشجویی که برای استفاده از خدمات صندوق رفاه دانشجویان ، توسط کارمندان رسمی داده می شود ، ممکن است مدارکی همچون گواهی کسر از حقوق ، مورد نیاز باشد .
در قسمت های قبل ، شرایط دریافت و مدارک لازم برای تعهد محضری را مورد بررسی قرار داده و گفتیم که متعهد ، با مراجعه به دفتر اسناد رسمی و ارائه برخی مدارک ، اقدام به ارائه تعهد به نفع دیگری می نماید که البته ، این تعهد محضری ، با تعهدنامه عدم تکرار تخلف ، فرق دارد . اما تنظیم چنین تعهدنامه هایی نیز ، نیازمند پرداخت هزینه هستند . لذا در این قسمت ، قصد داریم هزینه تعهد محضری را نیز ، بررسی کنیم .
در خصوص هزینه تعهد محضری ، باید به این نکته اشاره کرد که تعرفه و هزینه تعهدات محضری ، به موجب بخشنامه ای که توسط قوه قضاییه به تصویب می رسد ، تعیین می شود که در خصوص برخی از انواع تعهدنامه های محضری ، ممکن است تفاوت هایی وجود داشته باشد . بر اساس بخشنامه تعرفه حق التحریر دفاتر اسناد رسمی ، در کنار مواردی همچون هزینه رضایت نامه محضری ، هزینه تعهدات محضری به شرح زیر تعیین شده :
هزینه تعهد محضری ، در حالتی که تعهد محضری برای ضمانت امور خاصی داده شده است و همچنین ، تعهد محضری برای استخدام ، مبلغ 80 هزار تومان می باشد . علاوه بر این ، هزینه تعهد محضری جهت ضمانت دانشجویی ، معادل 20 هزار تومان است و کپی برابر با اصل نمودن تعهدات محضری نیز ، به ازای هر برگ ، مبلغ 15 هزار تومان هزینه خواهد داشت .
همانطور که اشاره شد ، تعهد نامه هایی که در محضر ، تنظیم و به ثبت می رسند ، به دلیل اینکه در دفتر اسناد رسمی و توسط مامور دارای صلاحیت به ثبت رسیده اند ، نوعی سند رسمی محسوب می شوند که دارای اعتبار سند رسمی خواهند بود . در همین ارتباط ، ممکن است این سوال مطرح شود که اعتبار تعهدنامه محضری چقدر است و به عبارت دیگر ، اگر تعهد نامه ای به جای تنظیم به صورت شفاهی یا دستنویس ، در محضر به ثبت برسد ، چه اعتباری می توان برای آن متصور بود ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس قانون ، در صورتی که یک تعهد ، با رعایت کلیه قوانین ، در دفترخانه های اسناد رسمی یا در محضر ، به ثبت برسد ، به منزله آن است که سند مزبور ، دارای اعتبار یک سند رسمی اصیل و واقعی است و متعهد ، نمی تواند از زیر بار تعهدات مذکور در آن ، خودداری کند . در غیر این صورت ، از آن جهت که سند رسمی و لازم الاجرا محسوب می شود ، متعهد له ، می تواند دادخواست الزام به انجام تعهد را از طریق دادگاه ، پیگیری کند .
یکی از مسائل مهمی که در خصوص اعتبار تعهد نامه های محضری وجود دارد ، این است که بر خلاف اسناد عادی ، نسبت به اسناد رسمی یا محضری ، نمی توان ادعای انکار یا تردید نموده و برای ساقط کردن تعهدات مندرج در تعهد نامه محضری ، الزاما باید جعل شدن آن سند را در دادگاه صالح ، به اثبات رسانید که این امر ، تا حدود زیادی دشوار می باشد . بنابراین ، در حالت عادی ، اعتبار این اسناد ، به قوت خود باقی است .
تعهدات محضری ، انواع و اقسام مختلفی دارند . در واقع ، از آن جهت که تعهدات میان افراد ، ناظر بر مسائل و موضوعات متعددی است ، تعهدات محضری در زمینه های مختلفی تنظیم می شوند که برخی از آنها ، در حوزه امور تحصیلی ( ضمانت از دانشجویان ) ، در حوزه امور کاری ( تعهد محضری برای استخدام ) و نیز ، در امور خانوادگی می باشد .
بر این اساس ، یکی از انواع تعهدات محضری ، تعهدات محضری از همسر می باشد که در خصوص موضوعات مختلفی همچون تعهد سازش و خوش رفتاری با همسر ، تعهد به عدم کتک زدن و یا فحاشی به همسر ، تعهد به عدم خیانت ، تنظیم شده و یا اینکه یکی از زوجین ، متعهد می شود که اقدامات خاصی را مثلا در حوزه واگذاری ملک به همسر انجام بدهد که در قسمت بعد ، نمونه تعهد نامه محضری به همسر نیز ، ارائه می شود .
اما نکته مهمی که در خصوص این نوع تعهد نامه ها وجود دارد ، این است که تعهدات محضری به همسر ، لازم الاجرا بوده و تنها در صورتی می توان از اجرای مفاد اینگونه تعهدات سر باز زد که در این خصوص ، با همسر ، به توافق رسید . در غیر این صورت ، طرف مقابل ، می تواند الزام به ایفای تعهد توسط طرف مقابل را از دادگاه ، درخواست کند .
یکی از ضمانت اجراهای محکمه پسند و غیر قابل برگشت، امضا و تعهد محضری در معامله دو طرف است. در این بحث خواستیم تا با این موضوع که اکثر مردم در عدم آگاهی به سر میبرند ، با مطالعه این مبحث مهم ، از مفاد آن آگاه شوند. امیدواریم تا با به کار بردن جزئیات در زندگیتان بتوانید خود را از چنین مشکلاتی که خواسته یا ناخواسته گرفتار میشوید، رهایی یابید. امیدواریم که برایتان مفید بوده باشد.
