هنرهای دستی با نمد

در میان صدای چکش هایی که به فلز نقش می دهد و نقاشانی که نقش را بر جان کاغذ می دهند هستند هنرمندانی که نخ را به سوزن گره می زنند و طرحی نو خلق می کنند. با استفاده از نمد های مختلف می توانید اقدام به ساخت انواع وسایل تزیینی زیبا و جالب از جمله کوسن نمدی، وسایل تزیینی دیوار، جعبه هدیه های زیبا، تزیینات آشپزخانه و… نمایید. این وسایل مختلف می توانند در تزیین منزل نیز به کار روند. دنیای نمدی بسیار متنوع و جذاب است. کارهای نمدی با الگو قابل پیاده سازی و اجرا است.

پارچه های نمدی

یکی از بافته های سنتی و قدیمی کشور ایران که از پشم ایجاد می شود و برای آن برعکس بسیاری از پارچه های دیگر از گره های بافندگی استفاده نمی شود. در هنگام تهیه این نوع پارچه با کمک رطوبت هوا, حرارت و فشار الیاف پشمی در یکدیگر فرو رفته می شوند و بافتی یک دست و یک سطح ایجاد می شود. تهیه نمد در سراسر استان های ایران فراگیر می باشد اما کیفیت آن از استانی به استان دیگر متفاوت می باشد. کیفیت نمد ها بیشتر بستگی به میزان فشار به بافت ها و الیاف آن بستگی دارد.

پارچه نمد نسبت به دیگر انواع پارچه ها از مزیت هایی برخوردار می باشد, برای مثال تهیه این نوع پارچه تنها کمتر از یک روز زمان می برد و از نظر هزینه بسیار به صرفه تر می باشد. از پارچه های نمدی در صنایع نساجی استفاده زیادی می شود و همچنین بازار کار خوبی را برای تهیه کنندگان و عرضه کنندگان آن به وجود آورده است. امروزه مانند قدیم دیگر پارچه های نمدی به صورت سنتی تهیه نمی شوند و برای ایجاد آن در کارخانه ها الیاف طبیعی به جای پشم مورد استفاده قرار می گیرد.امروزه پارچه نمدی از الیاف مصنوعی ساخته شده و ظاهر آن شبیه به نمد طبیعی است. پارچه های نمدی با الیاف مصنوعی در دو ضخامت 2 و 5 میل و در سایزهای مختلف به فروش می رسند. نوع طرح دار پارچه های نمدی به صورت نمد خالدار، نمد گلدار، نمد طرح قلب و نمد هایی که با طرح های خاص مانند نمد طرح هندوانه چاپ شده اند موجود است.

تاریخچه هنر نمد دوزی

اعتقاد بر این است که نمد قدیمی ترین پارچه جهان است. قدیمی ترین شواهد باستان شناسی نمد به ۶۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد و این باعث می شود که این پارچه از هر نوع منسوجات بافته شده یا بافتنی دیگر قدیمی تر باشد. فرهنگ های مختلف افسانه های ضد و نقیضی در مورد منشاء نمد دارند. به عنوان مثال در سنت غربی ابداع نمد به سنت کلمنت (Saint Clement) یا سنت جیمز (Saint James) نسبت داده می شود؛ گفته می شود هر دوی آنها الیاف طبیعی را در صندل های خود قرار دادند تا پاهایشان تاول نزند و این الیاف به دلیل گرما، فشار و عرق پاهایشان به نمد تبدیل شدند. براساس افسانه های سومری، پارچه نمدی توسط قهرمان سلحشور این سرزمین یعنی اورنامان (Urnamman) کشف شده است. داستان هایی که درباره منشاء نمد وجود دارد ممکن است در فرهنگ های دیگر چندان پر رنگ نباشند؛ اما هزاران سال است که نمدسازی نقشی کلیدی در زندگی جوامع منطقه اورآسیا ایفا کرده است. مثلا مردم تبت به دلیل عایق بودن نمد از دیرباز از آن استفاده می کرده اند. حتی امروزه شخصیت های مقدس تبتی مثل دالایی لاما (Dalai Lama) از کلاه های نمدی سنتی استفاده می کنند. فرهنگ های اولیه هندی از نمد به عنوان پتو و زین استفاده می کردند، و مردم ایران باستان و ترکیه غالباً کفپوش های نمدی را به کار می بردند. یکی از مهمترین موارد استفاده نمد در جهان باستان، استفاده از آن برای ساخت خانه های دایره ای شکل مغولی به نام یورت (yurt) بود که تا به امروز جزء اشکال اصلی سکونت در استپ اورآسیا محسوب می شود. با وجود اینکه قدیمی ترین نمونه های نگهداری شده نمد در ترکیه پیدا شده است، اما شواهد تاریخی نشان می دهند که کوه آلتای (Altai) منطقه ای است که در آن برای اولین بار نمد به محصولات پیچیده تری تبدیل شد. ساکنان این منطقه همچنان سنت هزاران ساله خود را حفظ کرده اند، و هنوز هم نمد را برای ساخت یورت و اقلام توریستی تولید می کنند.

نحوه دوخت نمد

معمولا این نوع پارچه ها را با دست و یا با چرخ خیاطی و با نخ معمولی می توان دوخت که یکی از متداول ترین دوخت های پارچه های نمدی دندان موشی است. برخی از مدل های نمدی را نیز باید با نخ های عمامه ای و کوبلن دوخت. قسمت هایی از نمد را که نمی خواهید دوخت آن دیده شود بهتر است از نخ های نامرئی استفاده نمایید.

وسایل مورد نیاز برای هنر نمد دوزی

• پارچه نمدی
• نخ
• سوزن
• قیچی
• چسب حرارتی
• الیاف
• مداد الگو
• سوزن ته گرد
• مروارید سیاه
• چشم عروسک

تکنیک های دوخت

بهتر است در ابتدا از الگو های نمدی استفاده کنید الگو های نمدی شامل کیف، عروسک، حیوانات و … می باشد. می توانید این الگو ها را با سایز های مختلفی از اینترنت بگیرید و سپس طرح مورد نظر را روی نمد بکشید و سپس اقدام به برش آن نمایید. توصیه می شود که اندازه های الگو ها را دقیق بکشید تا در هنگام درست کردن وسایل مورد نظر دچار مشکل نشوید. بعد از اینکه الگوی مورد نظر را روی پارچه نمدی کشیدید و آن را برش دادید حال نوبت به دوخت و وصل کردن تکه ها به هم می رسد. شما باید با سوزن ته گرد اجزا را به هم وصل کنید و سپس اقدام به دوخت هر قسمت از آن نمایید برای بهتر دیده شدن باید دوخت ها را ظریف تر و دقیق تر انجام دهید. بعد از دوخت کامل عروسک می توانید به آن چشم بگذارید و یا روی لباس های آن دکمه قرار دهید تا طبیعی تر و زیبا تر دیده شود.

کاربرد پارچه نمدی

دسته ای که پارچه نمدی در آن قرار میگیرد دسته ی پارچه های تهیه شده از پشم می باشد. بیشترین استفاده از پارچه نمدی در تهیه عروسک می باشد. جنس این پارچه به صورتی می باشد که از گرمای خاصی برخوردار می باشد و دارای وزنی بسیار کم و سبک می باشد.

این پارچه به خوبی رطوبت را جذب خود می کند و دارای گرمای زیادی نیز می باشد. همچنین این پارچه دارای انعطاف پذیری بالایی می باشد و می تواند حالت های مختلف را به خود بگیرد

پارچه های نمدی اگر شسته نشوند به سختی شکل اولیه خود را از دست می دهند اما اگر آب با این پارچه برخورد زیادی داشته باشد ممکن است پارچه شکل اولیه خود را از دست بدهد

برای حالت دهی به این نوع پارچه یعنی پارچه نمد استفاده از اتو توصیه می شود البته به شرطی که درجه حرارت اتو ملایم باشد و باعث سوختگی پارچه نشود

این پارچه به دلیل کاربرد فراوان در تهیه وسایل تزئیناتی دارای رنگ های مختلفی می باشد. این نوع پارچه امروز در بازار پارچه با تنوع رنگی معادل ۱۴۰ رنگ مختلف عرضه می شود.

پارچه های نمدی با قطر دو میلیمتر در وسایل تزئیناتی به کار می رود و از انعطاف بالاتری نسبت به قُطر ۵ میلیمتری برخوردارند. پارچه های نمدی با قطر ۵ میلیمتر دارای انعطاف پذیری کمتری می باشد و حالت های کمتری به خود می گیرند اما نسبت به نوع قبلی آن دارای مقاومت بیشتری می باشند.

انواع دوخت در نمد دوزی

• کوک ساده : برای شروع ابتدا سوزن را از پشت پارچه رد کنید و از سمت رو خارج کنید. با فاصله دلخواه، مجددا سوزن را داخل پارچه فرو کنید. این کار را با رعایت فاصله و به صورت منظم تکرار کنید؛ ضمن اینکه دوخت را در یک خط و به صورت صاف انجام دهید. چون این موارد در زیبایی دوخت بسیار موثر است. کوک های نامنظم و با فواصل متفاوت اصلا جلوه زیبایی ندارد.
• دوخت بخیه: این دوخت ، ظاهری شبیه به دوخت با چرخ خیاطی دارد و در مواقعی که به دوخت دست دوزی محکم نیاز باشد و یا به چرخ خیاطی دسترسی ندارید همچنین دربرخی دست سازه های نمدی و گلدوزی مورد استفاده قرار می گیرد.
• دوخت شلاقی: برای این دوخت ابتدا سوزن را از میان دو لایه نمد با فاصله تقریبی ۰.۵ سانتی از لبه ، از لایه رویی عبور می دهیم. دو لایه نمد را روی هم قرار می دهیم در نقطه ای دقیقا مشابه لایه رویی ، سوزن را از زیر لایه پاینی وارد کرده ، از هر دو لایه رد میکنیم تا یک حلقه دوخته شود.
• دوخت نردبانی: دوخت نردیانی یا پله ای ، بیشتر در دوخت عروسک برای اتصال قسمت های مختلف بدن و دوخت درزها مورد استفاده قرار می گیرد.برای این دوخت، سوزن را از پشت کار وارد پارچه میکنیم تا گره زیر کار بیفتد بعد سوزن را از مقابل نخ، داخل پارچه می بریم، بعد یک پله بالا می آییم. حالا سوزن را خارج کرده ، نخ را می کشیم و مجددا روبروی نخ ، سوزن را وارد می کنیم و یک پله بالا می آییم.
• دوخت گره فرانسوی: از گره فرانسوی در نمد دوزی بیشتر برای نقطه گذاری و دوخت چشم عروسک استفاده می شود . در محلی که می خواهید گره فرانسوی بزنید، سوزن را از سمت زیر نمد به سمت روی نمد بیاورید. حالا چند دور نخ را دور سوزن بچرخانید. سپس در محلی خیلی نزدیک به نقطه ای که نخ از نمد بیرون آمده، سوزن را مجددا وارد کنید. حالا نخ را از زیر کار تاجایی بکشید که گره روی کار جمع شود. قبل از کامل شدن گره ، ادامه نخ را رها نکنید چون موجب شل شدن گره می شود اما مواظب باشید که نخ را بیش از اندازه نکشید، چون کشیدگی زیاد باعث می شود حجم گره شما از بین برود.

آشنایی با دوخت دندان موشی

دو روش برای دوخت دندون موشی وجود دارد که بستگی به آن دارد که آیا شما دوخت دندون موشی را از یک طرف به سمت دیگر به صورت لبه به لبه ادامه می دهید یا اینکه دوخت شما حالت دایره ای دارد.

1. دو تکه نمدی را که قرار است به کمک دوخت دندون موشی به هم متصل کنید را روی هم قرار داده و دوخت دندون موشی لبه به لبه را با رد کردن سوزن از یکی از لایه های نمد شروع کنید به طوری که گره انتهایی نخ بین دو لایه نمد مخفی بماند. به وسیله نخ یک حلقه در بالای نمد درست کرده و سوزن را به تکه دیگر نمد وارد کنید. محل ورود سوزن در تکه دوم نمد باید هم راستا با جایی باشد که سوزن وارد تکه ابتدایی شده است. در این مرحله از آموزش دوخت دندان موشی باید سوزن و نخ را از بین اولین کوک رد کنید. برای این کار بهتر است که به کمک نخ، یک حلقه در بالای اولین کوک ایجاد کنید و سپس سوزن را از بین کوک اول رد کنید. این کار کمک می کند تا اولین کوک دوخت دندون موشی شما محکم باشد و در نرود. سوزن را به جلوی کار بیاورید و آن را از دو لایه نمد به سمت عقب رد کنید. زمانی که تمام سوزن از نمد عبور کرد مشاهده می کنید که یک حلقه بالای نمد درست شده است. سوزن را از بین این حلقه رد کنید و آن را بکشید تا کوک بعدی شما شکل بگیرد. به همین شیوه باید دوخت دندون موشی را ادامه بدهید تا به لبه دیگر نمد برسید و بخواهید کار دوخت را خاتمه بدهید. در آخرین کوک باید نخ را به دور آخرین کوک حلقه بزنید و با آن یک گره در بالای کارتان بسازید. گره را خوب بکشید تا محکم شود و سوزن را از بین دو لایه نمد عبور دهید و از جایی پایین تر از محل دوخت خارج کنید. نخ خارج شده را نگه دارید و انتهای آن را بچینید. به این ترتیب گره انتهای کار شما هم مخفی می ماند.

2. دومین روش آموزش دوخت دندان موشی مربوط به زمانی است که شما قصد دوختن قطعه ای به صورت دایره را دارید و ابتدا و انتهای کارتان یک نقطه خواهد بود. در این روش از دوخت دندون موشی ابتدا باید سوزن را از پشت دو لایه به طرف جلو عبور دهید. محل ورود نخ باید همان نقطه ای باشد که قصد دارید دوخت دندون موشی شما تا آنجا در نمد پیش برود (حدود ۰٫۵ سانتیمتری حاشیه نمد). مجددا سوزن را در فاصله نزدیکی از محل ورود قبلی سوزن به طرف پشت دو لایه عبور دهید. همینطور که سوزن را به طرف عقب می کشید مشاهده می کنید که حلقه ای در جلوی نمد درست می شود. سوزن را از بین این حلقه عبور داده و کمی بکشید تا اولین کوک دوخت دندون موشی شما شکل بگیرد. اولین کوک در این روش از دوخت باید کمی شل باشد. به جز کوک اول میزان سفتی سایر کوک ها باید نرمال باشد. نکته دیگری که باید به آن دقت داشته باشید این است که تمام کوک های شما باید به یک اندازه و کاملا شبیه هم باشد تا کار شما جلوه زیباتری داشته باشد. کوک ها را ادامه بدهید تا به آخرین کوک برسید. در این قسمت از آموزش دوخت دندان موشی باید آخرین کوک را ببندید. برای این کار سوزن را از زیر اولین کوک عبور دهید و آن را گره بزنید.

جاکلیدی چرم مشهد و افزایش صادرات آن به کشورهای دنیا