حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد
حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد حق وتویی است که به ۵ عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد یعنی ایالات متحده آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه (پیش از ۱۹۹۱ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی) و چین (پیش از ۱۹۷۱ تایوان) آلمان داده شده تا از تصویب هر پیش نویس در این شورا جلوگیری کنند. وتو، اصطلاحی در زبان لاتین به معنای منع می کنم است. این واژه برای لغو یکطرفه یک قانون به کار می رود و به این ترتیب وتو قدرت نامحدودی است که می تواند سبب جلوگیری از (و نه تصویب) تغییرات خاص شود. حق وتو براساس اندیشه برتری صلح بر عدالت در اختیار ۵ عضو دائم شورای امنیت قرار گرفته است. در منشور ملل متحد هرگز واژه ای به نام وتو قید نشده است. بلکه لزوم جلب ۹ رای موافق از مجموع ۱۵ رای اعضای شورای امنیت که باید شامل ۵ رای موافق اعضای دائم شورا باشد مطرح است. به این ترتیب مخالفت یکی از اعضای دائم به معنای عدم تصویب قطعنامه و به اصطلاح "وتو"ی آن است. حق وتو تنها با رأی مخالف، تحقق پیدا می کند. رأی ممتنع و غیبت در جلسه، وتو محسوب نمی شود. وتو در مسائل شکلی نیز کاربرد ندارد هرچند تشخیص این که موضوعی شکلی یا غیرشکلی است خود امری غیرشکلی (ماهوی) است. حق وتو مسئله ای بسیار مناقشه برانگیز در جریان تصویب منشور ملل متحد در سال ۱۹۴۵ (میلادی) بود و آمریکا و شوروی احتمالاً به تشکیل سازمان ملل متحد بدون حق وتو رضایت نمی دادند. با گذشت ده ها سال از حیات سازمان ملل بحث بر سر وجود و استفاده از این حق هنوز هم ادامه دارد.
تاریخچه حق وتو؛ حق وتو در کدام کنفرانس تصویب شد؟
حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد اختیاری است که در کنفرانس یالتا (یکی از کنفرانس های مبنای تأسیس سازمان ملل متحد) بنا به پیشنهاد ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق به رسمیت شناخته شد. البته اصطلاح حق وتو در منشور سازمان ملل به کار نرفته است.
کارکرد حق وتو
حق وتو که به شکل رأیِ مخالف یا منفی است موجب تصویب نشدن قطعنامه و از طرفی مانع مذاکره می شود. در مواردی که در شورای امنیت باید برای تصویب قطعنامه، هر پنج عضو دائمی و حداقل چهار عضو غیردائمی رأی مثبت بدهند، در صورت رأی منفی یکی از اعضای دائمی، قطعنامه تصویب نمی شود. همچنین اعضای دائمی شورای امنیت می توانند از حق وتو برای جلوگیری از انجام مذاکرات نیز استفاده کنند. به این صورت که اگر نماینده ای (عضو شورا) پیشنهادی به شورا بدهد، ابتدا شورا باید رأی دهد که آیا پیشنهاد مذکور جزو مسائل نظام نامه ای است یا خیر، و در مرحله بعد نسبت به ماهیت موضوع تصمیم بگیرند. نکته دیگر آنکه حق وتو باید به صورت رأی مخالف باشد، یعنی رأی ممتنع و غیبت در جلسه شورا موجب وتوی تصمیم نمی شود.
استفاده از حق وتو
بیشترین میزان استفاده از حق وتو تا سال ۲۰۱۷، توسط روسیه، سپس آمریکا، انگلیس، فرانسه و کمترین میزان استفاده توسط چین بوده است. تا قبل از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، نیمی از موارد استفاده از حق وتو توسط شوروی بود و پس از آن آمریکا بیشترین استفاده از حق وتو را داشته است. بیشتر مواردی که آمریکا حق وتو را استفاده کرده، مربوط به قطعنامه های شورای امنیت علیه رژیم صهیونیستی است که آمریکا به این قطعنامه ها رأی منفی می دهد.
احکام فسخ قرارداد چیست؟
