یکی از رفتارهای رایجی که والدین در کودکان خود مشاهده می کنند حرف زدن کودک با خودش است. این مسئله در سنین 3 تا 5 سالگی کودک امری طبیعی است و راهی برای بیان عقاید و عواطف درونی کودک محسوب می شود. بسیاری از والدین از دیدن چنین صحنه و رفتارهایی از کودک خود دچار نگرانی و اضطراب می شوند. نکته ای که وجود دارد این است که رفتارهای این چنینی از جانب کودک را نمی توان یک بیماری در نظر گرفت بلکه این مسئله نشان دهنده قوه خیالپردازی و خلاقیت بالای کودک است که می تواند باعث اتفاقات مثبت و سازنده ای در آینده کودک شود. حرف زدن کودک با خودش فوایدی دارد که دانستن این نکات و شیوه برخورد صحیح والدین با این مسئله می تواند امری حائز اهمیت باشد.
حرف زدن کودک با خودش به چه شکل اتفاق می افتد؟
شیوه صحبت کردن با خود در دوران کودکی و بزرگسالی متفاوت است. بزرگسالان معمولاً با خودشان به صورت بی صدا صحبت می کنند، اما کودکان در ابتدا به صورت واضح تر و با صدای بلند با خودشان صحبت می کنند و سپس هرچه که بزرگ تر می شوند، گفتار درونی در آن ها شکل می گیرد.صحبت کردن کودک با خودش باعث می شود تا دنیای اطرافش را فراموش کند و وارد دنیای خیالی شود. به طور کلی می توان صحبت کردن کودک با خودش را در سه مرحله، صحبت های خصوصی درباره طرح ریزی یک فعالیت، فعالیت در حال انجام و نتیجه نهایی یک فعالیت در نظر گرفت. حرف زدن کودک با خودش باعث رشد و تکامل ویژگی های گفتاری و زبانی کودک می شود. به عبارتی حرف زدن کودک با خودش نشان دهنده رشد و تکامل او در جنبه های مختلف است.
تاثیر سن بر خودگویی های کودک
تحقیقات نشان داده کودکانی که در حین انجام دادن کارها با خودشان حرف می زنند از عملکرد بهتری برخوردارند. کودکان با گفتار خصوصی، دنیای درونی، تجربیات کسب شده، احساسات و افکار خود را آشکار می کنند. موضوع صحبت های کودکان 4 ساله محدودتر و و گزینشی تر از کودکان سه ساله است. با رسیدن به سن 6 و 7 سالگی در اغلب کودکان این صحبت ها تمام می شود و هنگام انجام فعالیت ها و مواجهه با چالش ها و مشکلات گفتار خصوصی و بلند حرف زدن کودک با خود، تبدیل به گفتار درونی می شود.
دلایل صحبت کردن کودک با خود
همان طور که اشاره کردیم، کودکان در سنین رشد گفتاری با خود صحبت می کنند. صحبت کردن کودک می تواند دلایل مختلف داشته باشد و حتما لازم است که شما بدانید چگونه با کودکان رفتار کنید و نگرانی الکی نداشته باشید.اما در حالت کلی صحبت کردن کودک با خودش می تواند بر اثر دلایل زیر باشد:
- متناسب با سن کودک عموماً ۳ تا ۵ سالگی
- خیال پردازی و صحبت با افراد خیالی
- بیان فعالیت های روز در قالب بازی و حرف زدن با خود
- پیدا کردن راه حل برای پرسش های خود به شکل حرف زدن
- صحبت کردن کودک با خودش به علت تنهایی و عدم توجه به پدر و مادر به او
فواید حرف زدن با خود در کودکان
تحقیقات بسیاری نشان داده است که صحبت کردن کودک با خودش می تواند مزایای بسیاری برای آ ن ها داشته باشد. از جمله این مزایا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یکی از عوامل مهم در حرف زدن کودکان با خودشان، هوش است. تحقیقات نشان داده است کودکانی که با خودشان صحبت می کنند نسبت به آن هایی که این کار را انجام نمی دهند از هوش بالاتری برخور دارند. در واقع گفتگوی با خود یکی از علائم یک کودک باهــوش است.
- این نوع حرف زدن نشان دهندۀ این است که کودک در حال رشد کردن است؛ زیرا هنگامی که کودکی با خودش صحبت می کند، خانواده و اطرافیان خود را از مفاهیم و موضوعاتی که دربارۀ آن ها یاد گرفته آگاه می کند.
- کودکانی که بیشتر با خودشان حرف می زنند، خودکنترلی در حال رشدی دارند و کمتر تکانشی عمل می کنند.
- گفتار خصوصی با استفاده از تصویرسازی ذهنی و قدرت تخیل و خیــال پردازی کودک به او کمک می کند تا بتوانند کارهای خلاقانه ای انجام دهند و بتوانند تجارب کسب شده خود را به شیوهای جدید ارائه دهند.
- حرف زدن کودک با خودش منجر به تقویت قوه ی تخیل و پرورش خلاقیــت کودکان می شود. علاوه بر حرف زدن، هنر و نقاشی کشیدن از جمله مسائلی است که خلاقیت کودک را پرورش می دهد.
آیا باید نگران صحبت کردن کودک با خودش باشیم؟
همانطور که در قبل گفتیم، حرف زدن کودک با خود یا گفتار خود محور در حالت عادی امری طبیعی است و پس از آن که کودک به سن دبستان رسید، این مسئله کمرنگ شده و از بین می رود.در این شرایط کودک وارد مرحله گفتار درونی خواهد شد. اما اگر هنگامی که کودک با خودش صحبت می کند، حالات زیر را مشاهده کردید، بهتر است با مشاور مشورت کنید:
- قطع ارتباط کودک با دنیای اطراف و واقعیت
- عدم شناخت مرز واقعیت و خیال
- بیان حرف های تکراری به شکل مداوم و زیاد
- حرف زدن زیاد کودک با خودش پس از سن طبیعی آن
با توجه به موارد ذکر شده، اگر کودک بر اثر خیال پردازی از واقعیت دور شود و نتواند مرز رویا و واقعیت را تشخیص دهد و نیز برخی عبارات و کلمات را به صورت غیر عادی تکرار کند، ممکن است مبتلا به نوعی اختلال رشد فراگیر باشد.
اختلال رشد فراگیر و تاثیرات آن در حرف زدن و تعامل کودک
اختلال رشد فراگیر باعث بروز مشکلات زیر در کودک می شود:
- عدم تعامل کودک با دیگران
- عدم درک رفتارهای افراد یا کودکان دیگر
- عدم حرف زدن و کاربرد زبان در ایجاد ارتباط با دیگر افراد خصوصاً در مکان های شلوغ
- اشکال در طرز بیان و…
عموماً کودکان مبتلا به اختلال فراگیر رشدی، منزوی بوده و هنگام بازی هدف خاصی را دنبال نکرده و کارهای تکراری انجام می دهند.بیماری اوتیسم یکی از موارد اختلال فراگیر رشدی است و همانند بیماری اسکیزوفرنی در بزرگسالان می باشد. گرچه شدت بیماری در کودکان می تواند خفیف یا شدید باشد.نکته ای که باید اشاره کرد آن است که نشانه های وجود توهم صرفاً به معنای وجود بیماری نیست و والدین باید نحوه بیان و حرکات فیزیکی کودک را زیر نظر گرفته و با روانشناس و مشاور مشورت نمایند.
رفتار والدین در برخورد با حرف زدن کودک با خودش
در صورتی که کودک در شرایط سنی ذکر شده و قبل از ورود به دبستان باشد و با خودش حرف بزند، طبیعی است و والدین نباید از آن نگران شوند.یکی از دلایل حرف زدن کودک با خودش می تواند احساس تنهایی و کمبود توجه باشد. بنابراین زمانی که متوجه می شوید کودکتان زیاد با خودش صحبت می کند به او توجه کنید و برایش ارزش قائل شوید. زمانی که از شما احساس ارزشمندی و توجه دریافت کند اعتماد به نفسش نیز افزایش پیدا می کند.
- والدین باید با زیر نظر گرفتن کودک به حرف های او گوش داده و چنانچه صحبت های کودک با خودش بیانگر اتفاقات روز است و حالت تکراری و مداوم ندارد جای نگرانی نیز وجود نخواهد داشت.
- همچنین والدین باید به صحبت های کودک خود توجه کرده و به حرف های او با دقت گوش دهند و با گذاشتن زمان کافی برای کودک از تنهایی او جلوگیری کرده و به او توجه کافی نمایند. البته توجه داشته باشید که توجه بیش از حد به حرف زدن کودک با خودش و دوستان خیالی اش منجر به تشویق او به این کار می شود و ممکن است باعث فاصله گرفتن کودک از جمع شود.
- از کودک درباره دوست خیالی یا داستان بازی او سوال کنید تا بیشتر با تفکرات و احساسات کودک خود آشنا شوید. این سؤال ها باعث می شود با خلقیات و علائق او بیشتر آشنا شوید و علاوه بر این به رشد تکلم و رفع اخــتلال گفتاری احتمالی او نیز کمک می شود.
- چنانچه کودک در سنین بالاتر بوده و به طور مداوم یا زیاد با خود حرف می زند و در خیال پردازی های خود به شکلی غرق می شود که مرز واقعیت و خیال را تشخیص نمی دهد، حتماً باید به روانپزشک مراجعه کنید.
- والدین در صورت مشاهده کودک خود که حرف های تکراری با خود می زند و این عمل را پیوسته تکرار می کند نیز باید آن را جدی گرفته و با مشاور یا روان پزشک مشورت نمایند.
سخن پایانی
کودکان در مسیر رشد عصبی و ذهنی خود، فراز و نشیب های زیادی را پشت سر می گذارند که هر یک از آن ها می تواند در تکامل رشد کودک سهم بسزایی داشته باشد. اما در این میان باید به نکات غیر طبیعی در رفتار آن ها نیز توجه داشت. گاهی ممکن است اســترس در کودکان یا کمبود توجه و محبت، خود را به گونه ای از رفتارهای خاص نشان دهد. شناخت و تشخیص به موقع هر یک از این موارد می تواند ضامن سلامت روان کودکان باشد.
راهکارهای موثر برای مقابله با ناسزاگویی کودکان
