دشنام گویی نمی تواند منحصر به افراد فحاش باشد بلکه این پدیده در تعاملات اجتماعی میان تمام اقشار جامعه رخنه کرده است. با وجود اینکه نمی توان دشنام ها را از فرهنگ یک زبان حذف کرد اما می توان کاربرد آنها را در ارتباط های بین فردی تحت کنترل در آورد. گاهی ممکن است جذابیت تلفظ الفاظ ناپسند علاقه مندی کودکان را برانگیزد اما در این زمان واکنش اطرافیان نیز مهم است به طوری که اگر موضوع فحاشی کودک با خنده اطرافیان همراه باشد کودک تشویق می شود که این کار را ادامه دهد. البته محیط اطراف نقش آموزگار را برای کودک ایفا می کند به طوری که اگر در خانواده چنین الفاظی تکرار شود ناخودآگاه کودک از این کلمات استفاده می کند و در جملات روزانه خود به کار می برد؛ بنابراین باید مراقب صحبت کردن نزد کودکان باشیم و در حضور آنان از هرگونه فحاشی بپرهیزیم.
گاهی اوقات کودکان برای ابراز خشم به فحاشی متوسل می شوند. زمانی که والدین یا دیگران بچه ها را کنترل می کنند یا آنها را کتک می زنند، بچه ها خشمشان را با این الفاظ آموخته شده به کار می برند. برای پیشگیری از این موضوع باید چه کار کرد؟ آنچه کودکان به عنوان راهکاری برای بیان خشم و عصبانیت خود به کار می گیرند همان برخوردی است که از والدین خود آموخته اند؛ بنابراین باید با رفتارمان به کودک بیاموزیم که هنگام عصبانیت فحاشی نکند و رفتارهای کنترل خشم را جایگزین دشنام کند.
بهترین عکس العمل هنگام دشنام دادن کودکان چیست؟
اطرافیان کودک بویژه والدین باید توجه داشته باشند که رفتارهای آنان در هنگام دشنام گویی کودک بسیار مهم است به طوری که می توانند از تکرار این حرف ها جلوگیری کنند؛ نخستین قدم این است که با چهره خود به کودک بفهمانند که کارش اشتباه است. گاهی هم می توان پس از چند دقیقه به کودک به صورت مستقیم بگویند که کارش اشتباه است و باید تغییری در شیوه رفتاری اش بدهد. نوع سوم محروم کردن او از حضور در جمع است که نوع این برخوردها را با توجه به سن وی تعیین می کنیم. البته در صورتی که کودک عذرخواهی کرد نیز بایدعذرخواهی وی را همان بار نخست قبول کنیم اما عذرخواهی نباید مانع تنبیه شود.
راه حل فحش دادن کودک
زمانی که ناسزا و حرف بدی را از زبان کودکتان می شنوید، کاملاً برای شما شوکه آور خواهد بود. شاید از خود بپرسید فرزندتان این حرف ها را از کجا آموخته است و آیا واقعاً معنای حرف های خود را می فهمد؟ نحوه واکنش شما به فحش دادن کودک در سنین مدرسه و حتی قبل از آن، در رفتار آینده اش تأثیر می گذارد. در ادامه روش های موثر در کاهش ناسزاگویی کودک را بیان می کنیم.
درباره ارزش های خانوادگی خود فکر کنید.
ارزش های خانوادگی شما نقش مهمی در تصمیم گیری در مورد نحوه پاسخگویی به فحش دادن کودک خواهد داشت. برای بعضی از خانواده ها، فحش دادن کودک مسئله مهمی نیست و والدین می پذیرند که احتمالاً بچه ها از کلمات بد، ناخواسته استفاده می کنند. در مقابل، برای خانواده هایی که از شنیدن این کلمات آزرده می شوند، رسیدگی فوری به مسئله مهم است.
در هر صورت با کودک خود در مورد اینکه چگونه افراد مختلف ارزش های مختلفی دارند، صحبت کنید. بعضی از افراد در این مساله بسیار سختگیر هستند. اگر خانواده شما از چنین کلماتی استفاده نمی کنند، اطمینان حاصل کنید که فرزند شما می داند که حتی ممکن است ناسزا گفتن دیگران را بشنود. اما این بدان معنا نیست که این نوع حرف زدن، با ارزش های خانواده شما همسو است.
دلایل فحش دادن کودک را در نظر بگیرید.
هنگام تصمیم گیری در مورد چگونگی رسیدگی به ناسزا گفتن کودک، به دلایل احتمالی انتخاب کلمات توسط فرزندتان توجه کنید. نحوه و مکان استفاده از کلمات ناسزا مهم است. فحش دادن کودک ۵ ساله ای که کلمه ای که در اتوبوس شنیده را تکرار می کند، با فحاشی یک نوجوان ۱۵ ساله بسیار متفاوت است.
گاهی اوقات بچه ها ناسزا می گویند زیرا فاقد مهارت های مهم زندگی مانند مهارت های اجتماعی و ارتباطی هستند. اگر چنین است، باید بلافاصله این مهارت ها را به فرزند خود بیاموزید. در غیر این صورت، غافل بودن می تواند عواقب مادام العمری داشته باشد. بزرگسالانی که فاقد مهارت های اجتماعی یا مهارت های کنترل تکانه هستند، می توانند به دلیل استفاده از زبان نامناسب از کار اخراج شوند. آنها اگر دیگران را با سخنان خود آزرده خاطر کنند، می توانند مشکلات زیادی در روابط عاطفیشان نیز تجربه کنند.
اگر فکر می کنید ناسزا گفتن کودک علامت یک مشکل بزرگتر مانند کمبود مهارت کنترل خشم است، این مهارت ها را به عنوان بخشی از استراتژی انضباطی خود به کودک آموزش دهید.
یک الگوی خوب باشید.
نوع رفتاری را که برای فرزندتان مدلسازی می کنید، در نظر بگیرید. اگر ناسزا گفتن کودک جزئی از کلام شماست، احتمالاً فرزندتان نیز این کار را خواهد کرد. گفتن اینکه «اینها کلماتی مخصوص بزرگسالان است و بنابراین من می توانم آنها را بگویم، اما تو نمی توانی»، برای حل مشکل کافی نیست. کودکان می خواهند مانند بزرگسالان باشند و از آنچه شما انجام می دهید کپی می کنند.
اگر با چنین زبانی مشکل دارید و می بینید فرزندتان نیز از ناسزا استفاده می کند، اولین خط دفاع باید تغییر زبان خودتان باشد. اگر به عنوان یک الگو نشان دهید که چگونه خشم خود را کنترل می کنید و بدون لعن و نفرین، احساسات یا نیازهای خود را بیان می کنید، کودک شما نیز یاد می گیرد که چگونه این کار را انجام دهد.
اگر ناسزا گفتن کودک نشانه توجه طلبی است، آن را نادیده بگیرید.
کودکان اغلب رفتاری را تکرار می کنند که مورد توجه بسیاری قرار می گیرد. اگر در موقع فحش دادن کودک، جوابی از شما داده شود و یا برای اجتناب از این کار سعی کنید با او معامله کنید، کاملاً تضمین می شود که کودک شما این حرف را دوباره و دوباره تکرار می کند. بی توجهی به رفتار می تواند یک شروع خوب خصوصاً برای کودکان خردسال باشد. اگر ناسزا گفتن کودک تکرار شد، علی رغم نادیده گرفتنش، توضیح دهید که این کلمه، کلمه خوبی نیست و دیگر نباید از آن استفاده شود.
قوانین مربوط به حرف بد زدن کودک را تنظیم کنید.
اگر ناسزا گفتن در کودک به مشکل جدی تبدیل شود، ممکن است لازم باشد قوانین خانگی برای حل آن برگزینید. قانونی که می گوید: «از کلمات مناسب استفاده کنید» می تواند کمک کند.بچه ها ممکن است به یک هشدار و یادآوری درباره آنچه «مناسب» است، نیاز داشته باشند. والدین ممکن است قوانین دیگری را با توجه به شرایط خود و کودکشان وضع کنند.
پیامدهایی برای فحش دادن کودک تعیین کنید.
اگر قانونی در مورد فحاشی ایجاد کرده اید و همچنان این رفتار تکرار می شود، ممکن است لازم باشد عواقبی برای این رفتار بد معین و اجرا شود. اگر کودک شما هنگام عصبانیت ناسزا می گوید، وقت استراحت (۱۰ ثانیه ای که کودک باید خود را متوقف کند، نفس عمیق بکشد و خشمش را کنترل کند) می تواند روش خوبی برای یادگیری نحوه آرامش گرفتن قبل از گفتن چیزی باشد که آنها را به دردسر بیندازد.
«شیشه ناسزا» وسیله دیگری برای نظم دادن در مورد این رفتار است. این امر مستلزم این است که همه افراد خانه بعد از هربار تخلف، مقدار مشخصی پول درون شیشه بگذارند. این پیامد فقط در صورتی کار می کند که فرزندانی داشته باشید که از قبل پول داشته باشند و بتوانید از این قانون، رفتارشان را اصلاح کنید. با دقت فکر کنید که با پول این شیشه چه کار کنید. برای تأمین هزینه تعطیلات خانوادگی خود از پول شیشه استفاده نکنید. اگر بچه هایتان بدانند این پول برای سرگرمی شان خرج می شود، به احتمال زیاد ناسزا می گویند تا بتوانند در این امر سهیم باشند!
استفاده ی این پول برای کارهایی مانند خیریه نیز می تواند ایده خوبی نباشد. اگرچه در ابتدا اهدای پول برای امور خیریه ایده خوبی به نظر می رسد، اما ممکن است پیام اشتباهی را برای بچه ها ارسال کند: «ما می خواهیم با فحش دادن به دیگران کمک کنیم». این چیزی نیست که شما می خواهید بچه ها از این تمرین یاد بگیرند. در عوض، می توانید از این بودجه برای پرداخت مصارفی مانند قبض های خانگی استفاده کنید.
استفاده از پاداش
گزینه دیگر برای اصلاح این رفتار این است که به کودکتان به دلیل استفاده از زبان و کلمات مناسب پاداش دهید. کودکی که در مدرسه به مشکل برمی خورد یا وقتی عصبانی است به مردم ناسزا می گوید، ممکن است با استفاده از یک سیستم پاداش صحیح، رفتارش را اصلاح و توانایی هایش را بهبود ببخشد. این پاداش لزوما نباید مادی باشد یا یک پاداش بزرگ بلکه پاداشی مانند پارک رفتن هم می تواند کودک را مجاب کند.
محیط و تعاملات کودکمان را کنترل کنیم.
گاهی اوقات هم پیش می آید که بچه ها در محیط های دیگر یا در تعاملاتشان با دیگر بچه ها چنین الفاظی را یاد گرفته باشند و در محیط منزل تکرار کنند، مثلا بچه در محیط حیاط و بازی با دیگر بچه ها یا در محیط مدرسه و تکرار آن توسط همکلاس هایش چنین کلماتی را یاد گرفته باشد، در این صورت راهکار این است که کودک را از محیط های ناسالم و دوستانی که با کمی تحقیق مشخص می شود، کدامشان چنین الفاظی را به کار می برند، دور کنیم و دوستان و رفت و آمدهای مناسبی را جایگزین آن کنیم. والدین به طور ویژه از دو سالگی یعنی زمانی که کودک تقلید کلامی رو به پیشرفتی را نشان می دهد، می بایست به این نکته توجه داشته باشند.
در انتخاب سرگرمی ها، کارتون و بازی رایانه ای کودک مان دقت کنیم.
در این عصر شاهد هستیم که هر روز هزاران هزار فیلم، سریال، کارتون و بازی رایانه ای جدید می آید که به قول خیلی از والدین حتما می بایست بچه ها را در ایامی که در منزل هستند و به مدرسه نمی روند، سرگرم آن کنیم تا کمتر به ما کار داشته باشند اما خیلی از والدین دقت نمی کنند که چه محتوایی در این بازی ها ، فیلم و کارتون ها پخش می شود خیلی ها الفاظ نادرست در آنها استفاده می شود که بزرگتر از سن بچه ها است، خیلی از این بازی ها خشونت را در بچه ها ترویج می دهد و مدام در محیط منزل ما را دچار چالش می کنند.
بنابراین والدین باید دقت کنند که چه کارتون، فیلم و بازی رایانه ای برای کودکانشان انتخاب می کنند نباید اینطور باشد که والدین برای از سر خود باز کردن یک سری محتوای مجازی در اختیار بچه قرار دهند و هیچ نظارتی هم بر آن نداشته باشند و در انتها هم بگویند که این بچه این چیزها را از کجا یاد گرفته است؟
کودکی که به راحتی از صبح تا شب و شاید هم تا نیمه های شب با تبلت و گوشی به اینترنت متصل است و هیچ نظارتی بر او وجود ندارد ، ممکن است هر سبک زندگی و هر رفتاری را که ما خودمان نسبت به آن آگاه نباشیم ، از او سر بزند.
از قصه گویی کمک بگیریم.
حال فرض کنیم که کودکمان مدتی است که ناسزاگویی را شروع کرده و در موقعیت های مختلف به عنوان یک حربه از آن استفاده می کند که والدین را عصبانی کند مطمئنا یک روش سختیگرانه همراه با پرخاش و کتک درباره از بین بردن ناسزاگویی او جواب نمی دهد بلکه لجبازی او را بیشتر می کند، مهمترین روش تغییر شیوه تعامل با کودک است که منجر به تثبیت نشدن این رفتار او شود چرا که هر چه خشونت ما بیشتر باشد، این نوع صحبت کردن بچه ها هم بیشتر در رفتارشان تثبیت می شود.
بنابراین می بایست با تعامل نرم با کودک به طور مثال با قصه گفتن و داستان تعریف کردن به او بگوییم که ناسزاگفتن چه عواقبی دارد و باعث می شود کسی بچه ها را دوست نداشته باشد مثلا با تعریف یک داستان به کودک بگوییم که قهرمان داستان که یک بچه بوده زمانی که فحاشی می کرده، همه او را ترک کردند و می گفتند این بچه را کسی دوستش ندارد. البته مراقب باشیم که طرح بچه دوست نداشتی در ذهن او ثبت نشود بلکه به او بگوییم که تو «دختر/ پسر خوبی هستی و مامان و بابا تو را خیلی دوست دارند بنابراین بچه های خوب هیچ وقت حرف های بد نمی زنند که مادر و پدرشان را ناراحت کنند. بچه های خوب حرف های خوب می زنند»
واکنش منفی به فحاشی کودک نشان ندهیم.
گاهی شاهد هستیم والدین با شنیدن برخی الفاظ از دهان بچه جلوی دیگران او را شماتت می کنند یا به او پرخاش می کنند، این روش اشتباهی است بهتر است در برابر فحاشی کودک هیچ واکنشی از خودمان نشان ندهیم و کاملا حرکات او را نادیده بگیریم تاحس کنترل کردن دیگران در او تقویت نشود. بنابراین بهترین روش صحبت کردن با او در مواقع تنهایی و با زبان نرم و داستان گونه است.
کودکی که می بیند با هر کلمه زشتی که از دهنش خارج می شود یک جماعتی به او توجه می کنند حال اگر منفی هم باشد، از این روش برای جلب توجه استفاده خواهد کرد.
با شنیدن حرف های زشت کودک، نخندیم.
گاهی هم می بینیم که والدین روش متفاوتی در پیش می گیرند و نسبت به حرف های زشت بچه ها می خندند، این روش اشتباهی است بلکه باید با بچه صحبت کنیم و برایش توضیح دهیم مثلا : «هر روزی که حرف های ناپسند نزنی یا در مهمانی ها این رفتار را نداشته باشی، جایزه می گیری» پاداش دادن یکی از بهترین روش های تربیتی محسوب می شود هر زمان که بچه در یک مهمانی رفتار شایسته انجام داد و حرف زشت نزد، یک جایزه خوب بگیرد البته اینطور نباشد که این هم یک نوع توقع برای بچه بشود و بعدا انتظار هر لحظه جایزه گرفتن داشته باشد بلکه به او بفهمانیم که فقط در برخی مواقع خاص این اتفاق می افتد.
نشاط کودکان را افزایش بدهیم.
گاه شاهد هستیم که بچه ها از سر اضطراب یا ترس زیاد دست به فحاشی می زنند در این صورت باید این حالت های بچه ها را بشناسیم و در پی ایجاد موقعیت هایی باشیم که احساس نشاط و دوست داشتنی بودن را بچه ها تجربه کنند. بچه ها را هفتگی به گردش ببریم و در پیاده روی ها یا بازی هایمان حس دوست داشتنی بودن را به آنها بدهیم در چنین مواردی می توانیم اگر بچه ها به دلائل مختلف دچار اضطراب یا افسردگی هستند آن را کشف کنیم و احساسات خوب را جایگزین آن کنیم تا از افسردگی و اضطراب آنها کاسته شود.
به طور مثال اگر بچه ما به دلیل شرایط کرونایی دچار اضطراب مرگ خود یا عزیزان شده و به همین علت مدتی است که افسردگی و رفتارهای پرخاش از او می بینیم بهتر است او را به تنهایی با خود همراه کنیم، یک پیاده روی یا بازی ساده در حیاط خانه یا هر جایی که امکانش به لحاظ بهداشتی وجود دارد با او داشته باشیم و درباره ذهنیاتش با او صحبت کنیم مثلا به کودکمان بگوییم که : «عزیزم این روزها از چه چیزهایی می ترسی؟» «چی تو رو اذیتت می کنه؟» و وقتی که درباره اضطراب مرگ صحبت کرد به او توضیح دهیم که اگر همه ما مسائل بهداشتی را رعایت کنیم هیچ اتفاقی برامون نمیوفته و همه کنار هم هستیم و خواهیم بود. با ایجاد حس امنیت در کنار والدین خیلی از اضطراب ها و افسردگی های بچه ها کاسته می شود.
بهترین راهکارهای مقابله با لجبازی کودکان
