یازده سال جشنواره مد و لباس برگزار کردیم؛ کو نتیجه‌اش؟ مسئولان از خواب زمستانی بیدار شوند

*وقتی همه خواب بودند

حرف زیاد است اما به نگاه بسیاری از جامعه شناسان و کارشناسان فرهنگی، اوضاع امروز نتیجه کم کاری ۲۳ نهادی است که در حوزه حجاب و عفاف و فرهنگ سازی برای حجاب و عفاف مسئولیت داشتند و مسئولیتشان را درست انجام ندادند.

اگر غربی ها یک روز با ضرب و زور رضا خان حجاب از سر زنان ایرانی می کشیدند، در سال های اخیر، با جنگ تبلیغی در همان مسیر حرکت کردند. اینجا یک امّای بزرگ وجود دارد؛ اینکه هر چقدر غربی ها در این حوزه با انگیزه و با صرف هزینه های گزاف وارد شدند، در داخل شاهد خواب خوش و غفلت و کم کاری خطرناک بسیاری از مسئولان و نهادهای مربوطه بودیم. این یک ادعا نیست. واقعیت دارد. نمونه واضح آن هم ناکامی متولیان حوزه مد و لباس در ایران است.

البته بد نیست یک پرانتز هم وسط این نقد وانتقادها باز شود تا بگوییم در این که عموم زنان ایرانی معتقد به حجاب هستند و همان طور که چکمه سربازان رضاخان نتوانست حجاب آنها را بگیرد هجمه فرهنگی امروز هم آنها را از حجاب دور نمی کند، شکی نیست، اما نباید از این واقعیت غافل شد که در سال های گذشته، طرف مقابل با جدیت از راه های مختلف مشغول تلاش برای ترویج بی حجابی و حیازدایی در جامعه بود.

* جماعتی غفلت کردند و گشت ارشاد را جلو انداختند

اگر به حوزه مُد و لباس در چند سال گذشته توجه کنید، می بینیم که تا همین چند ماه قبل هر روز یک مد جدید وارد بازار پوشاک می شد. یک روز مانتوی جلوباز، یک روز مانتوی حریر شیشه ای. یک روز شلوار پاره و زاپ دار، طوری که بسیاری از دخترخانم ها و حتی بانوان مانتویی که به پوشش متعارف تقید داشتند پس از مراجعه به فروشگاه های مختلف مانتو چاره ای جز انتخاب مانتوهای جلوباز نداشتند.

متولیان فرهنگی و مسئولان حوزه مد و لباس آن وقت که باید هوشیار می بودند و با سیاست های درست و دقیق، بازار مد و لباس را به دست می گرفتند، در خواب زمستانی بودند و وقتی مد جدید که کاملاً مغایر فرهنگ و ارزش های حاکم بر جامعه ما بود وارد بازار می شد و بر تن دختران می رفت، صدای همه در می آمد و ای وای و هی وای سر می دادند و گشت ارشاد را جلو می انداختند.

*مدهای جدید واردتی و مزون های زیرزمینی و مانکن های خیابانی

موضوع را با یک مثال برایتان روشن می کنیم. می دانید جدیدترین مدهای لباس چطور وارد بازار می شد و هنوز هم می شود؟ نتیجه بررسی ها، گزارش های میدانی و گفت و گو با مسئولان اتحادیه پوشاک مشخص می کند که در غفلت متولیان فرهنگی، شبکه های سازماندهی شده، طراحان لباس داخلی که سال ها مورد بی مهری مسئولان کارگروه مد و لباس وزارت ارشاد بودند را با چند واسطه به کار می گیرند. به آنها پول خوبی می دهند تا مانتوهای جدید را با نظر و ایده ای که خودشان به این افراد دیکته می کنند، طراحی کنند؛ این مانتوها دوخته می شود و قبل از تزریق عمومی به بازار، از طریق مزون های زیرزمینی آنچنانی و فضای مجازی، کم کم وارد بازار می شود. مانکن خیابانی هم استخدام می کنند برای پوشیدن مانتوهای طراحی شده در ملاعام و عادی سازی این نوع پوشش. مانتوهای جلوباز و شیشه ای هم با همین دست فرمان و رویکرد کم کم وارد بازار شد.

*تلاش بی وقفه و تدریجی برای ترویج بی حجابی

آیا متولیان فرهنگی می دانند در همین پایتخت مزون هایی داریم که منبع اصلی و اولیه ورود مدهای وارداتی به بازار هستند؟ می دانستید ورود به این مزون های لاکچری بدون معرف امکان پذیر نیست؟ این ادعای ما نیست. وجود مزون های لاکچری بدون مجوز که ورود به آنها برای عده ای خاص امکان پذیر است نتیجه بررسی ها و تحقیقات بازرسان اتحادیه پوشاک در چند سال گذشته است آنطور که رییس اتحادیه پوشاک می گوید برخی از این مزون ها شناسایی و پلمپ هم شده اند. اما در مقابل همه تلاش های بی وقفه کسانی که برنامه دراز مدت برای ترویج بی حجابی در جامعه ایرانی داشتند خروجی متولیان فرهنگی ما در حوزه مد و لباس در سال های گذشته چه بوده است؟

*یازده سال جشنواره مد و لباس برگزار کردیم، کو نتیجه اش؟

بدون شک خروجی متولیان فرهنگی کشور در حوزه مد و لباس، جشنواره مد و لباس وزارت ارشاد است که هر سال توسط کارگروه مد و لباس برگزار می شود. تیرماه امسال هم یازدهمین دوره آن در محل دائمی نمایشگاه بین المللی تهران برگزار شد. یک دو دوتا چهارتای ساده نشان می دهد که جشنواره مد و لباس همان طور که از نامش پیداست نقطه عطف در صنعت مد و لباس هر کشوری به حساب می آید. مانتوها و لباس های طراحی و ارائه شده در این جشنواره باید طوری با سلیقه و ذائقه نسل جوان همراه باشد که بعد از پایان این رویداد، شاهد تجاری سازی و ورود همان مانتوها به بازار فروش باشیم. اما آیا در همه این سال ها در عمل چنین اتفاقی افتاده است؟

* اندر مصائب مانتوهای جشنواره که هیچ وقت به بازار نیامد

قرار نیست بی انصافی کنیم اما باید واقعیت ها را دید. واقعیت این است که جشنواره سالانه مد و لباس در همه این سال ها قدرت همراهی با ذائقه مخاطبانش را نداشته و وقتی مانتوهای جلوباز و شیشه ای و ده ها مانتوی نامتعارف با هدف از پیش تعیین شده، یکی یکی وارد بازار پوشاک می شد این جشنواره ساز خودش را کوک کرده است. عضو هیات مدیره اتحادیه پوشاک هم در این خصوص به نکات قابل توجهی اشاره می کند و می گوید: «در جشنواره مد و لباس یک سری طرح های عجیب و غریب ارائه می شود که هیچ کدام از آنها قابلیت تجاری سازی را ندارد. قبل از آغاز جشنواره به طراحان فراخوان می زنند که با ارائه مانتوهای طراحی شده در جشنواره شرکت کنند اما بروید ببینید که در ۱۰ سال گذشته کیفیت طراحی و دوخت چطور بوده است؟ فقط طراحی کردن مهم نیست. مهم این است که بتوانیم آن طرح را به افکار عمومی القاء کنیم. آیا این اتفاق افتاده است؟ ما چقدر توانسته ایم مانتوهای ارائه شده در جشنواره را تجاری سازی کنیم؟ چقدر توانستیم مانتویی طراحی کنیم که هم با ارزش های حاکم بر جامعه مان همخوان باشد هم با سلیقه جوانان و نوجوانان ما؟!»

*برای نیاز نسل نوجوان در صنعت مد و لباس کشور چه کردیم؟

صرف نظر از همه اتفاقات و التهابات این روزها، نیم نگاهی به پوشش تعداد قابل توجهی از نسل نوجوان نشان می دهد که در سال های گذشته متولیان فرهنگی و از همه مهم تر کارگروه مد و لباس وزارت ارشاد قدم های سازنده ای برای ساختن مد مطابق با ارزش های جامعه و منطبق با ذائقه و سلیقه نسل نوجوان برنداشته است. عضو هیات مدیره اتحادیه پوشاک هم در این خصوص حرف های زیادی برای گفتن دارد. «مهناز امیرمعزز» می گوید: «در حال حاضر مشکل پوشش جامعه ما بیش از نسل جوان، قشر نوجوان است. افراد سی، سی وپنج سال به بالا کمی منطقی تر لباس می پوشند. اما الان نوجوان ما در پوشش دچار چالش است. حالا شما بروید و عکس های جشنواره را مرور کنید. کدام یک از مدل های طراحی و عرضه شده در نمایشگاه را نوجوان ما حاضر است که به عنوان مانتو بپوشد؟»

مروری بر تصاویر جشنواره های مختلف مد و لباس در سال های گذشته فقط یک جواب را پیش روی ما می گذارد: هیچ کدام! اینطور می شود که ذائقه نسل نوجوان در خواب خوش زمستانی متولیان فرهنگی و تبلیغ و ورود مدهای نامتعارف از بستر فضای مجازی، تغییر پیدا می کند و خروجی اش، می شود پوشش این روزهای بسیاری از نوجوان هایمان که شاهدش هستیم.

*فارغ التحصیلانی که بیکار می مانند

البته ماجرا فقط این نیست. در حوزه مد و لباس، مشکل یکی دوتا نیست و خودمانی اش را بگوییم؛ خیلی کم گذاشته ایم. طراحی لباس، جزو رشته های دانشگاهی است که سال هاست در دانشگاه های هنر دانشجو می پذیرد و هر سال تعدادی فارغ التحصیل طراحی به جمع طراحان اضافه می شوند. اما چند درصد فارغ التحصیلان رشته طراحی لباس قادر به طراحی لباس ها و مانتوهایی هستند که قابلیت تجاری سازی را داشته باشد؟ عضو هیات مدیره اتحادیه پوشاک در این رابطه به نکات مهمی اشاره می کند و می گوید: «دغدغه آموزش در مراکز علمی ما چه دانشگاه چه هنرستان، با واقعیت های جامعه مان همخوانی ندارد. دانشگاه های ما آنطور که باید دغدغه ای برای پرورش یک طراح متخصص ندارند. دانشجوهای طراح با واقعیت بازار آشنا نیستند. فارغ التحصیل می شوند و بدون دانش و آگاهی در خصوص نیاز بازار وارد جامعه می شوند. طراحی می کنند، تولید کننده هم طرح هایشان را رد می کند و نمی پسندد. خود من در اتحادیه پوشاک بارها و بارها طراحان را به تولیدکننده ها معرفی کردم اما متاسفانه هیچ کدام، کار طراحان را نپسندیدند.»

*چطور مد ایرانی اسلامی بسازیم؟

اما چه می توان کرد و چه باید کرد؟ چطور می توان صنعت مد و لباس ایران را از این بلاتکلیفی نجات داد؟ چه باید کرد برای سد کردن مسیر ورود مدهای جدید وارداتی که گفتیم با چه نیتی به بازار پوشاک بانوان تزریق می شود و چه عواقبی را به جامعه مان تحمیل کرده اند! «ما می توانیم و باید مد ایرانی- اسلامی داشته باشیم.» این پاسخ عضو هیات مدیره اتحادیه پوشاک و از قضا پاسخ فردی است که به گفته خودش سال ها در این حوزه مطالعه کرده است. امیرمعزز می گوید: «این روزها همه کشورها در حال مدسازی در حوزه پوشاک هستند. در کشور ما اقوام مختلف با لباس های زیبای محلی وجود دارند که طراحان می توانند با ایده گرفتن از آن لباس ها و تلفیق آن با مد روز، مدایرانی بسازند؛ مانتوهایی که نوجوان و جوان ایرانی برای آن سردست بشکند. الان بسیاری از کشورها در حال مدسازی و local یا همان محلی کردن مدهای لباسشان هستند.»

*از خواب زمستانی بیدار شوید و به داد صنعت مد و لباس برسید

البته در الهام گرفتن و استفاده از لباس محلی در استایل مدرن به روز در میان طراحان لباس اختلاف نظرهایی هم وجود دارد. به هر حال زمان در حال گذر است و جامعه و زندگی اجتماعی هم تغییر می کند. پس عجیب نیست که لباس پوشیدن هم دست خوش تغییراتی شود و چه بهتر که ما در همین تغییرات، از لباس های محلی و ارزش های حاکم بر جامعه مان الهام بگیریم و با یک تیر چند نشان بزنیم.

این را هم بگوییم که تغییر ذائقه و روی آوردن به مد، فقط خاص کشور ما نیست.اما در بسیاری از کشورها برای آن چاره ای اندیشیده اند. بسیاری از فرهنگ ها در سراسر جهان لباس محلی دارند که به هزاران سال قبل بر می گردد و طراحانی هستند که از میراث قدیمی کشورهایشان الهام گرفتند. آسیه Asiya Bareeva یکی از این طراحان مدنوظهور در روسیه است که از آیین هایی مثل اسلام و لباس های محلی که از قدیم در کشورش وجود داشته الهام گرفته و در طراحی و کارهای خودش از گلدوزی ها و چاپ های خارق العاده استفاده می کند. لباس های طراحی شده این طراح خلاق، طرفداران بسیاری در میان قشر جوان کشورش دارد.

از این نمونه ها کم نیستند. Hwang Yi-seul یک طراح کره ای است که طراحی های خاصی روی لباس محلی کره ای ها انجام داده است. این طراح جوان که حسابی معروف شده، با ایجاد یک چرخش روی این لباس ها سعی کرد که آن ها را زنده نگه دارد. یک طراح ژاپنی هم کیمونو؛ لباس محلی و قدیمی ژاپن را با استفاده از رنگ های جسورانه و برش های خاص به روز می کند و حالا لباس هایی که توسط او طراحی و دوخته شده در کشور ژاپن با اقبال عمومی از نسل جوان همراه شده است.

با همه این تفاسیر امیدواریم اتفاقات این روزها بهانه ای شود برای آنکه مسئولان و متولیان حوزه مد و لباس کشور از خواب زمستانی بیدار شوند و با بهره از تجربه کشورهای دیگر به داد صنعت مد و لباس کشور برسند.

تحلیل لباس تیم ملی در جام جهانی ۲۰۲۲؛ حرکتی جنجالی در مراسم رونمایی از پیراهن که بر سر زبان ها افتاد!