موضوع همزمان بودن جشن شب یلدا ایرانیان و کریسمس مسیحیان، ذهن بسیاری از محققان و مردم را درگیر خود کرده است. امروزه بعضی از مردم معتقدند که کریسمس مسیحی ها از یلدا گرفته شده است. یکی از آیین هایی که در مذهب مهرپرستی اهمیت داشت، جشن یلدا بود که برای تولد مهر در شب اول زمستان برپا می شد. در جنگ میان ایران و روم، سربازان رومی به دلیل خشونت فرماندهان نظامی روم به آیین میترائیسم روی آوردند، این آیین رفته رفته به روم انتقال یافت و یکی از رسوم آنجا محسوب شد. مردم روم جشن شب یلدا را به عنوان یکی از آیین های مهم میترائیسم برپا کردند. این مذهب به تدریج در کشورهای اروپایی و سایر کشورهای دیگر گسترش پیدا کرد و اروپاییان نیز روز مهرپرستی را جشن گرفتند و به همین دلیل میان مذهب میترائیسم روم و دین مسیحیت همانندی ایجاد شد.
شب یلدا یا کریسمس
در دوران کهن، شب مظهر تاریکی و تباهی و وحشت بوده و اغلب سعی می کردند که شب هنگام با افروختن آتش و افزودن نور، خانه روشن باشد. تا پلیدی و تباهی در آن راه نیابد. شب یلدا طولانی ترین شب ها است. یعنی تسلط تاریکی بر زمین از تسلط نور خورشید و روشنایی می کاهد. و چون فردای این شب روشنایی بر ظلمت غالب و روز طولانی می شود، ایرانیان تولد دوباره خورشید را که مظهر روشنایی است جشن می گیرند. در ایران کهن هر یک از سی روز ماه، نامی ویژه دارد، که نام فرشتگان است. نام دوازده ماه سال نیز در میان آنهاست. در هر ماه روزی را که نام روز با نام ماه یکی باشد، جشن می گرفتند. دی ماه، در ایران کهن، چهار جشن، وجود داشت. نخستین روز دی ماه و روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم، سه روزی که نام ماه و نام روز یکی بود. و در این سی روز ماه، سه روز آن «دی» نام دارد و هر سه روز را در گذشته جشن می گرفتند. امروز از این چهار جشن تنها شب نخستین روز دی ماه، یا شب یلدا را جشن می گیرند، یعنی آخرین شب پاییز، نخستین شب زمستان، پایان قوس، آغاز جدی و درازترین شب سال. یلدا از نظر معنی معادل با کلمه نوئل از ریشه ناتالیس رومی به معنی تولد است و نوئل از ریشه یلدا است. واژه یلدا سریانی و به معنی ولادت است. ولادت خورشید (مهر و میترا) و رومیان آن را (ناتالیس انویکتوس) یعنی روز (تولد مهر شکست ناپذیر) نامند.
درخت کریسمس و ستاره بالای آن
از منابع رومی می دانیم که پیران و پاکان در این شب به تپه ای رفته، با لباس نو و مراسمی از آسمان می خواستند که آن «رهبربزرگ» را برای رستگاری آدمیان گسیل دارد و باور داشتند که نشانه زایش آن ناجی، ستاره ایست که بالای کوهی به نام کوه فیروزی- که دارای درخت بسیار زیبایی بوده است، پدیدار خواهد شد. ظاهرا پس از مسیحی شدن رومیان، سیصد سال بعد از تولد عیسی مسیح، کلیسا جشن تولد مهر را به عنوان زادروز عیسی پذیرفت، زیرا، موقع تولد او دقیقا معلوم نبود. ازین روست که تا امروز بابانوئل با لباس و کلاه موبدان ظاهر می شود و درخت سرو و ستاره بالای آن هم یادگار مهری هاست، همچنین گفته می شود وقتی میتراییسم از تمدن ایران باستان در جهان گسترش یافت، در روم و بسیاری از کشورهای اروپایی، روز 21 دسامبر (30 آذر) به عنوان تولد میترا جشن گرفته می شد. ولی پس از قرن چهارم میلادی در پی اشتباهی که در محاسبه روز کبیسه رخ داد. این روز به 25 دسامبر انتقال یافت.
شب یلدا
صدای پای یلدا آرام آرام به گوش می رسد . پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها خانه را برای استقبال از فرزندان می آرایند و فرزندان و نوه ها نیز از آن سوی برای دیدار بزرگان خانواده بی قرارند. برگزاری مراسم یلدا، آیینی خانوادگی است و گردهمایی ها به خویشاوندان و دوستان نزدیک محدود می شود. ایران کشوری با فرهنگی غنی است که مردمانش بنا به ذوق و سلیقه و طبیعت منطقه ای که در آن زیست می کنند هر یک برای برگزاری سنت های کهن آداب خاص خود را دارند آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
کریسمس
مسیحیان در شب تولد حضرت مسیح به کلیسا می روند. آنها در خانه خود یک درخت کاج را با چراغ های رنگی و کوچکی تزئین می کنند، مسیحیان به صورت دسته دسته در خیابان ها جمع می شوند و سرود می خوانند. مسیحیان در روزهای کریسمس در 26 دسامبر که آن را روز باکسینگ می دانند صاحب کار به گارگر هدیه می دهد. آنها شب کریسمس را با شمع روشن کردن، دید و بازدید اقوام و دوستان، بیدار ماندن تا صبح و دادن هدیه به یکدیگر جشن می گیرند.
سخن آخر
اگر این داستان ها درست باشد میتوانیم به شباهتی عمیق بین کریسمس و شب یلدا پی ببریم.
آداب و رسوم مردم کشور اسلواکی
