معرفی شهر زیبای جاجرم

شهرستان جاجرم در جنوب غربی استان خراسان شمالی قرار گرفته و از شمال به شهرستان مانه و سملقان، از غرب به شهرستان گرمه، از جنوب به استان سمنان، از جنوب شرق به استان خراسان رضوی، از شرق به شهرستان اسفراین و از شمال شرق به شهرستان بجنورد محدود می شود. این شهرستان با مساحت ۳٬۶۵۴ کیلومتر دارای ۳ شهر، ۳ بخش، ۵ دهستان و ۵۵ آبادی است. جمعیت شهرستان جاجرم در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۳۶٬۸۹۸ نفر برآورد گردیده است.آغاز شکل گیری این شهر به همان زمانی که در تمدن های تپهٔ حصار دامغان، تپهٔ سیلک کاشان و تپهٔ یحیی بوده است، می رسد که باید حداقل قدمتی ۴ تا ۵ هزار سال داشته باشد و حتی در سده های پس از هجرت نیز همچنان از نظر آب و هوایی از موقعیت خوبی برخوردار بوده است که باعث دوام و گسترش این ناحیه گردیده است. چنان که در فرهنگ آنندراج آمده است «جاجرم نام ولایتی است در خراسان، قصبه ای معمور و آباد و قلعه بزرگی دارد که در وسط واقع است و اطراف آن بساتین و مزارع دارد.

جغرافیای شهر جاجرم

این شهرستان پیش از تفکیک شهرستان گرمه در سال ۱۳۸۵، تعداد ۵۸٬۴۸۳ نفر جمعیت داشته است. اما پس از جدا شدن گرمه، در سال ۱۳۸۹، جمعیت آن در حدود ۴۰٬۷۴۴ نفر تخمین زده می شود.شهرستان جاجرم در جنوب غربی استان خراسان شمالی واقع است و از طرف شمال به شهرستان بجنورد (مرکز استان)، از شمال غرب به استان گلستان، از شرق به اسفراین از جنوب شرق به شهرستان جغتای در خراسان رضوی و از سمت غرب به شهرستان شاهرود (استان سمنان) محدود می شود.

آب و هوای شهر جاجرم

آب و هوای منطقه نیمه استپی، گرم و خشک می باشد. میانگین بارش ۱۳۴ میلی متر است. جهت باد غالب از شمال غربی است و متوسط سرعت باد ۸٫۵ متر بر ثانیه (۳۰ کیلومتر بر ساعت) است. میانگین دما ۱۶٫۵ درجه سانتیگراد و میانگین رطوبت ۵۰٪ است. حداقل دمای ثبت شده ۱۳٫۲- درجه و حداکثر دمای ثبت شده ۴۱٫۴ درجه بوده است.آب و هوای جاجرم «معتدل و خشک، بیشترین درجهٔ گرما در تابستان ها تا ۴۰ درجه بالای صفر و کم ترین درجه در زمستان ها تا ۱۵ درجه زیر صفر و میزان بارندگی سالانه حدود ۱۵۰ میلی متر است.

تاریخچه ی شهر جاجرم

«در سال ۱۳۶۹ ضمن بررسی اطراف جاجرم در مجاورت تپه ای به نام «تپهٔ پهلوان» تعداد فراوانی تیغه و ابزار سنگی مشاهده شد که با توجه به کیفیت ساخت و پرداخت آن ها می توان گفت بازمانده از اجتماعات دوران میان سنگی می باشند.»با استناد به گزارش هیئت بررسی و شناسایی آثار باستانی خراسان، قدیمی ترین سفال های به دست آمده از تپه های باستانی این شهر (تپهٔ کلاته حسن) متعلق به هزارهٔ چهارم قبل از میلاد است. در طول هزارهٔ اول قبل از میلاد، اقوامی در منطقه ساکن بوده اند که مشخصهٔ آنان استفاده از سفال خاکستری است آثار باقی مانده از حضور آنان را می توان در اتلال دوشگلی(Doshagly) و رباط عشق جستجو نمود. مطالعهٔ شواهد تاریخی و باستان شناسی نشان می دهد که «گذشته از سوابق درخشان تاریخی جاجرم از پیش از اسلام، در دوران تاریخی نیز شدیداً مورد توجه بوده و وجود مقابر و مساجد از قرن پنجم و هفتم هجری و تپه های عظیم اسلامی این مطلب را تأیید می کند در کتاب حبیب السیر بارها از جاجرم در کنار شهرهای مهمی چون قزوین، ری اصفهان، دامغان، جاجرم، جرجان و مشهد نام برده شده است؛ که نشانگر اهمیت این شهر است. طبق نوشته های خواندمیر، پادشاهان ایلخانی بارها در لشکرکشی هایی که به منظور سرکوب شورشیان انجام می دادند، در این شهر اقامت یا از آن عبور کرده اند^[۵] کلنل چارلز ادواردییت، که در دوران قاجار از جاجرم بازدید کرده است، در سفرنامهٔ خویش از سکهٔ مکشوفه ای دارای تاریخ ۷۳۹ ه‍.ق یاد کرده که در ضربخانهٔ جاجرم ضرب شده بود. از آن جا که این شهر. «... در مسیر جادهٔ ابریشم بین دو ایستگاه نیشابور و دامغان قرار داشته…»همواره به آن توجه می شده است. راه دیگری نیز که استرآباد (گرگان قدیم) می گذشت شهرهای حاشیهٔ جنوبی دریای خزر را از طریق جاجرم به خراسان متصل می ساخت. چنان که به فرمان امیر علیشیر نوایی، وزیر با تدبیر تیموریان، سه کاروانسرای مهم عشق، قلی (Qelly) و قره بیل (Qarabill)در مسیر همین راه در منطقهٔ جاجرم ساخته شد.«کلاویخو» سفیر دربار اسپانیا، در مسیر سفر خویش به دربار تیموریان از این شهر عبور کرده، قلعهٔ واقع در این شهر را توصیف کرده است. در جاجرم علاوه بر تات ها، که قدیمی ترین ساکنان این دیراند، ترکان گرایلی، طوایف عرب، روس ها و بخارایی ها سکنی گزیده اند. این اختلاط نژادی، بی شک، ناشی از موقعیت جغرافیایی خاص آن بوده است. ترکان گرایلی شامل دو طایفهٔ مهم رمضانلو و مقصودلو هستند. گروه اول در دوران نادرشاه و گروه دوم در زمان محمد شاه قاجار از منطقهٔ کالپوش به این ناحیه آمده اند.«در حال حاضر از این مردم فقط خانوارهایی معدود مانده که آن ها نیز ترکی را از یاد برده و فارسی تکلم می کنند».«این ناحیه برای سالیان متمادی تحت سرپرستی حاکم بجنورد اداره می شد. اما قبل ازآن، گاهی از توابع استرآباد، بسطام یا نردین محسوب می شده است»و از دوران حیدرقلی خان سهام الدوله (از ایلخانان بجنورد در دوران قاجاریه) جزء قلمرو حکومت بجنورد شده است. جاجرم در طول تاریخ خویش بارها، به دلیل هجوم طوایف ازبک و ترکمن، آسیب فراوان دیده است. در مرکز شهر جاجرم قلعه ای موسوم به «نارین قلعه» وجود دارد که تا اواخر دوران قاجار از آن استفاده می شده است. سیاحانی که در قرون اخیر از جاجرم عبور کرده اند. هر یک، این قلعه را توصیف کرده اند. این امر از ثباتی همیشگی در این قلعه حکایت دارد. بی شک ساکنان جاجرم در این دوره ها به دنبال آرامش و امنیتی بوده اند که جز در پناه دیوارهای بلند این قلعه فراهم نمی آمده است. خاور بی بی شادلو (خواهر یارمحمدخان سهام الدوله، حکمران بجنورد معاصر با ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار) در سفرنامهٔ خویش شرحی از این قلعه آورده است.

زبان مردم شهر جاجرم

زبان رایج در مرکز این شهرستان فارسی است ولی در روستاهای این شهرستان به زبان های مختلفی صحبت می شود.این شهرستان دارای تنوع قومیتی فارس، تات، کرد، ترک و آداب و رسوم و سنن خاص و متفاوت با دیگر مناطق استان خراسان شمالی است.اغلب مردم جلگهٔ پهناور شوقان و منطقه ای به نام چهارده سنخواست به زبان تاتی تکلم می کنند که زبان بومی شمال خراسان است. شهر سنخواست و روستاهای اندقان، خراشا، کرف، جربت، دوبرجه، ملاویس، دربند، طبر و غیره از جمله مناطق تات زبان این شهرستان هستند.

جاذبه های گردشگری شهر جاجرم

این شهرستان آب و هوایی مناسب، طبیعتی بسیار زیبا و کم یاب دارد و با داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی گوناگون، همه ساله پذیرای گردشگرانی از سراسر استان و کشور می باشد.

مسجد جامع جاجرم

مسجد جامع جاجرم مربوط به سدهٔ ۴ هجری قمری می باشد ،داخل شهر جاجرم واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این بنا در داخل شهر جاجرم و در خیابان ۱۵ خرداد جنوبی و فاصله ۲۰۰ متری جنوب شرقی تپهٔ قلعه (نارین قلعه) واقع است. مسجد جامع جاجرم از نوع مساجد شبستانی است و پلان آن، «ابتدایی ترین سبک مسجد های چهار ایوانی» می باشد.

مقبره علی بن مهزیار

مقبرهٔ علی بن مهزیار در دو کیلومتری شرق جاجرم و در میان قبرستان شهر قرار دارد. گویا در گذشته علاوه بر این بنا چند بقعه تاریخی دیگر نیز در این محل وجود داشته که امروزه اثری از آن ها بر جای نمانده است.بنا دارای پلان مربع و عبارت است از یک اتاق که در ارتفاع چهار و نیم متری به وسیلهٔ چهار ترمبهٔ عمیق و چهار طاقنمای تزیینی به هشت ضلعی تبدیل شده و گنبد بنا بر روی آن استوار شده است. در هر ضلع و در فواصل بین ترمبه ها پنجره ای برای تأمین نور فضای داخل تعبیه شده است. ورودی بنا در ضلع شمالی آن قرار گرفته و در بالای آن تزیینات مقرنس کاری به چشم می خورد. اتاق مقبره در پشت این ورودی واقع است. به طور کلی فرم بنا به شکل چهار طاقی است که چشمهٔ طاق های شرقی و غربی آن مسدود شده است.

حمام قدیمی جاجرم

حمام قدیمی جاجرم نیز یکی از بناهای دوره صفوی است که در بافت فرسوده شهری و به فاصله نزدیکی در پای دامنه جنوبی تپه نارین قلعه و در شمال مسجد جامع جاجرم واقع شده است. این حمام به صورت نیمه زیر زمینی ساخته شده و از بخشهای مختلف شامل رختکن یا سربینه، گرمخانه، خزینه، آب انبار و قسمت های بیرونی شامل گلخن و منبع آب گرم تشکیل شده است. در بخشهایی از کف گرمخانه نقوش زیبای اسلیمی و ختایی بر سنگ نقش شده که در نوع خود منحصربه فرد است.

امامزاده ابراهیم روستای دربند

بنای امامزاده ابراهیم در یک کیلومتری شمال روستای دربند از توابع بخش سنخواست جاجرم واقع است. این بنا در کنار جادهٔ آسفالته ای، که روستای دربند را به روستای جوشقان متصل می کند قرار گرفته است و به اعتقاد اهالی، مدفن امامزاده ابراهیم، برادر علی بن موسی الرضا است.

روستای دشت

روستای دشت یکی از مناطق خوش آب و هوا و ییلاقی شهرستان جاجرم است که در ۸۵ کیلومتری شهرستان جاجرم در حاشیه جاده اصلی مشهد- بجنورد- استان گلستان قرار دارد. این روستا به خاطر وجود جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی و همچنین برخورداری از جاذبه های سنتی و صنایع دستی با ارزش و کهنی مانند شالبافی و قالیبافی، که همچنان در میان ساکنان این روستا باقی مانده است، از شاخص ترین روستاهای این شهرستان و به عنوان روستای هدف گردشگری است. وجود آثار تاریخی با ارزش چون قزلر قلعه و سردابه های زیبا و همچنین ارتفاعات و کوه های مرتفع و نیز چشمه های پر آب و درختان جنگلی مناطقی چون چشمه جنگلی ییلاق، چشمه گلزار و سرچشمه سردار از مهم ترین مناطق دیدنی این روستا به شمار می آیند. سوغات محلی این روستا، تخمه آفتاب گردان است که در منطقه به وفور کاشت می شود.

روستای طبر

طبر نام روستایی است از توابع بخش جلگه شوقان شهرستان جاجرم در استان خراسان شمالی.این روستا در دهستان طبر و در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر بجنورد قرار دارد. آثار تاریخی زیادی در این روستا وجود دارد که نشان از قدمت طولانی آن دارد.در روستای طبر بیشتر مردم به کشاورزی و دامداری مشغول اشتغال دارند و عمده محصول کشاورزی آنها گندم، جو و انگور است.در این روستا همچنین چند چشمه و قنات وجود دارد که آب کشاورزی روستا را تامین می کند. باغ های روستای طبر به چند قسمت تقسیم شده اند که هر قسمت نام مخصوص به خود را دارد.یک قسمت از این باغ ها که در جنوب روستا و در دامنهٔ رشته کوه سالوک قرار گرفته است «لق لق» نامیده می شود. باغ های لق لق از یک چشمه که در بلندترین نقطهٔ باغها قرار گرفته است سیراب می شوند. بخش دیگر نیز «ترنقی» نامیده می شوند و در قسمت شمالی روستا قرار گرفته است.زبان مردم روستای طبر فارسی است. شغل اکثر ساکنان آن کشاورزی و دامداری است. صنایع نیز از رونق خاصی برخوردارند.از سایر مناطق دیدنی طبر می توان به قلعه سنگینه و چنار خونی اشاره کرد. همچنین گورستان قدیمی واقع در سر کاریز (سر قنات پایین) و آثار خانه های مسکونی در مکانی موسوم به کوه خانه دار نشان دهنده قدمت روستا می باشد.روستاهای اطراف طبر عبارتند از: محمدآباد طبر، برزانلوی طبر، گرمک، چهاربید، کلاته طبری، جوشقان، پشت بام و شوقان.طبر با داشتن باغات فراوان زردالو، گردو، گلابی و انگور بیشترین باغات منطقه را دارا است. این روستا با واقع شدن در وسط این باغات و قرار گرفتن روی تپه از جلوه زیبایی خاصی بهره می برد.قلعه کمرسفید، قلعه سنگینه، حمام عمومی، چنار و چشمه واقع در مرکز روستا، برج های نگهبانی، گورستان قدیمی روستا، آسیاب آبی، چندین بنای مسکونی، بازرا قدیم روستا از جمله آثار تاریخی روستا محسوب می شوند.روستای طبر همچنین یکی از شناخته شده ترین روستاهای خراسان شمالی از نظر فرهنگ و تحصیل است.

پارک جنگلی تنگه گِزی

پارک جنگلی تنگه گِزی یکی از جاهای دیدنی جاجرم و تنها تفرجگاهی است که با کمک شهرداری جاجرم تجهیز شده و در اختیار مردم قرار گرفته است . تنگه گزی مکانی تفریحی و توریستی در ۱۸ کیلومتری شمال شهرستان جاجرم واقع است که با داشتن چشمه آب و درختان بید و گز در منطقه ای به وسعت ۴۰ هکتار میزبان جمعیت بسیاری از مردم این شهرستان و مسافران است.مسیر مکان فوق آسفالت است بجز ۲ کیلومتر انتهایی آن که شوسه و مناسب است.

روستای دشت

روستای دشت یکی از مناطق خوش آب و هوا و ییلاقی شهرستان جاجرم است که در ۸۵ کیلومتری شهرستان جاجرم در حاشیه جاده اصلی مشهد- بجنورد- استان گلستان قرار دارد. این روستا به خاطر وجود جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی و همچنین برخورداری از جاذبه های سنتی و صنایع دستی باارزش و کهنی مانند شالبافی و قالیبافی، که همچنان در میان ساکنان این روستا باقی مانده است، از شاخص ترین روستاهای این شهرستان و به عنوان روستای هدف گردشگری است.وجود آثار تاریخی باارزش چون قزلر قلعه و سردابه های زیبا و همچنین ارتفاعات و کوه های مرتفع و نیز چشمه های پرآب و درختان جنگلی مناطقی چون چشمه جنگلی ییلاق، چشمه گلزار و سرچشمه سردار از مهم ترین مناطق دیدنی این روستا به شمار می آیند. سوغات محلی این روستا، تخمه آفتاب گردان است که در منطقه به وفور کاشت می شود.روستا به دلیل دارا بودن آب و هوای خوش و دشت های سرسبز یکی از زیباترین روستاهای منطقه می باشد که تعداد فراوانی گردشگر را به خود جذب می کند که هم از دشت عالی و کوه نوردی در این منطقه لذت می برند . این منطقه به دلیل ییلاقی بودن آن استعداد کاشت تخمه آفتابگردان را دارد که از محصولات کلیلدی این منطقه سرسبز و خوش آب و هوا به شمار می رود .

حمام تاریخی جاجرم

حمام تاریخی جاجرم با قدمت ۵۰۰ سال (دوره صفویه)، نخستین و قدیمی ترین حمام این شهر به شمار می رود. این حمام در زمینی به مساحت ۷۰۰ مترمربع و در ضلع جنوبی قلعه قدیمی جاجرم یا نارین قلعه ساخته شده است. این بنا به علت قرارگیری در مرکز شهر قدیم جاجرم، مجاورت با مصلی و مسجد جامع قدیمی این شهر، در مسیر رفت و آمد مردم قرار داشته و به عنوان محل اجتماع آنان به شمار می رفته. اما هم اکنون به علت توسعه شهر به سمت شمال، رفت و آمد در بافت قدیم کمتر شده است. این اثر، در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶، با شماره ثبت ۲۲۲۱۲، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

و در پایان...

جاجرم یکی از شهرستان های واقع در استان خراسان شمالی می باشد که در فاصله حدودا 133 کیلومتر از بجنورد ( مرکز استان خراسان شمالی ) قرار دارد که از شمال به شهرستان مانه و سملقان، از غرب به شهرستان گرمه، از جنوب به استان سمنان، از جنوب شرق به استان خراسان رضوی، از شرق به شهرستان اسفراین و از شمال شرق به شهرستان بجنورد محدود می­شود.آغاز شکل گیری این شهر به همان زمانی که در تمدن های تپه حصار دامغان، تپه سیلک کاشان و تپه یحیی بوده است، می رسد که باید حداقل قدمتی ۴ الی ۵ هزار سال داشته باشد و حتی در سده های بعد از هجرت نیز همچنان از نظر آب و هوایی از موقعیت خوبی برخوردار بوده است که باعث دوام و گسترش این ناحیه گردیده است. چنان که در فرهنگ آنندراج آمده است «جاجرم نام ولایتی است در خراسان، قصبه ای معمور و آباد و قلعه بزرگی دارد که در وسط واقع است و اطراف آن بساتین و مزارع دارد» امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.

معرفی شهر زیبای مهدی شهر