جنگ اوکراین می تواند به داخل دیگر کشورهای اروپایی نیز کشیده شود

وقوع جنگ اوکراین در سرآغاز دومین دهه هزاره دوم در شرایطی رقم خورد که بخش بزرگی از جهان انتظار آن را نداشت و به همین دلیل، برخی تحلیلگران از وقوع انقلاب و دگردیسی مهمی در ساختار نظام بین الملل سخن می گویند. در شرایطی که جهان از ترس استفاده دوباره از سلاح های مرگبار هسته ای، هیدروژنی و میکروبی آکنده است، پیچیده تر شدن معادلات تقابل غرب با روسیه در جنگ نیابتی اوکراین، بر شدت این ترس می افزاید. ساعدنیوز در گفتگوئی اختصاصی با اطهر اینانلو کارشناس مسائل آمریکا و اروپا به این مسأله پرداخته است:

شرایط جنگ اوکراین، نظام بین الملل و نظام جهانی را به سمتی سوق می دهد که در آینده، ما می توانیم وقوع هر نوع مناقشه جدید بین شرق و غرب را محتمل بدانیم.

ساعدنیوز: 10 ماه از جنگ اوکراین می گذرد و علاوه بر ریخته شدن خون صدها هزار انسان بیگناه، صدها میلیارد دلار نیز به اقتصاد جهان خسارت وارد شده و جهان در آستانه یک بحران اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جدی حاصل از این وضعیت قرار دارد. نظام بین الملل بعد از این تحولات عظیم، چه شکل و شمایلی پیدا کرده و به عقیده حضرتعالی به کدام سمت نیل می کند؟

اطهر اینانلو:بسم الله الرحمن الرحیم؛ تنش روسیه و اوکراین که نهایتاً به جنگ میان دو کشور منجر شد، باعث ایجاد یک نظام جدید بین الملل در جامعه جهانی خواهد شد. به طوری که در آینده شاهد مناقشه های جدید میان کشورها خواهیم بود بالأخص میان بلوک شرق و بلوک غرب.

شرایط جنگ اوکراین، دنیا را وارد فاز جدیدی کرده است؛ فازی که تقریباًتمامی کشورها خصوصاًکشورهای اروپایی را تحت الشعاع این شرایط قرار داده است. به نظر من، شرایط جنگ اوکراین به گونه ای پیش می رود که ممکن است، هرآن، جنگ سرد جدید، یا جنگ هسته ای میان روسیه و غرب رخ دهد.

البته بسیاری از کارشناسان دلایل مختلفی را در رد احتمال وقوع جنگ سرد یا جنگ هسته ای ارائه می دهند. اما شرایط جنگ اوکراین، نظام بین الملل و نظام جهانی را به سمتی سوق می دهد که در آینده، ما می توانیم وقوع هر نوع مناقشه جدید بین شرق و غرب را محتمل بدانیم.

مناقشه ای که امروز بین اوکراین و روسیه در آستانه یکسالگی اش قرار دارد، امکان دارد در آینده به خیلی از کشورهای اروپایی دیگر کشیده شود. عملاً سیاست هایی که آمریکا اعمال کرده باعث شده اروپا در این مسیر قربانی شود و یک ترسی در اکثر کشورهای اروپایی ایجاده شده که در آینده ممکن است در مسیر تقابل با روسیه قرار بگیرند.

با توجه به این شرایط، به نظر می رسد که یک نظام پرتنش در آینده پیش روی جامعه جهانی است. هرچند نمی توانیم انتظار وقوع یک جنگ سرد کلاسیک را داشته باشیم، ولی بسیار بعید است که جهان در مسیر صلح، آرامش یا تنش زدایی نیز قرار بگیرد. بنابراین، من معتقدم که تنش روسیه با غرب، شرایط جامعه بین الملل را دگرگون کرده است. سیاست های غرب تحت فعالیت های ناتو اوضاع را مخصوصاً در اروپا پرتنش خواهد کرد و این تنش ممکن است به مناطق دیگر جهان نیز کشیده شود.

به نظر می رسد که روسیه به اهداف مورد نظرش تا حدودی در حمله به تأسیسات زیربنایی اوکراین و زمینگیر کردن اوکراین در این بخش، رسیده است.

ساعدنیوز: طرفین درگیری اعم از روسیه و ناتو به رهبری آمریکا به چند درصد از اهداف خودشان رسیده اند و سهم پیروزی های کدام طرف بیشتر بوده است؟

اطهر اینانلو:از زمان آغاز جنگ اوکراین، هر دو طرف، با توجه به فعالیت های رسانه ای که دارند، و نیز مواضع مقامات دو کشور، صحبت های مختلفی درباره دستاوردهای طرفین در این جنگ مطرح شده است. البته نمی توانیم دامنه موفقیت های طرفین در میدان را بر اساس درصد بیان کنیم. ناظران بین المللی موثق در اوکراین مستقر نیستند تا بر طبق اطلاعات آنها، بتوانیم یک سنجش دقیق از حجم پیشروی های دو کشور در این جنگ به دست دهیم.

روسیه از زمان آغاز جنگ، حملات گسترده ای را علیه مواضع مختلف در شهرهای گوناگون اوکراین صورت داده و این مواضع را با انواع تسلیحات بمباران کرد. بعد از مدتی، اوکراین با رایزنی های مختلفی که با دولت های غربی داشت، توانست تسلیحات مختلفی را به دست بیاورد و پس از مدتی، ارتش اوکراین در مسیر حملات گسترده بر علیه ارتش روسیه قرار گرفت. این حملات اوکراین توانست تا حدودی روسیه را از شهرهای مختلف به عقب برگرداند.

این اتفاق از نظر برخی کارشناسان غیرقابل انتظار بود. پس از آن، روسیه به نظر توانست راهبرد خودش را تغییر دهد. و بعد از این تغییر راهبرد، ارتش روسیه موفق شد تا خودش را احیاء کند و با تاکتیک ها و اقدامات مختلف توانست مواضع اوکراین را هدف قرار دهد. شرایط بسیار پیچیده است و خیلی نمی توان گفت که کدام یک از طرفین توانسته در میدان برنده شود.

هر کدام از طرفین، اقداماتی را انجام داده اند، و مدعی اند که شرایط را به نفع خودشان تغییر داده و دستاوردهایی را به دست آورده اند. با توجه به شرایط حاکم، به نظر می رسد که روسیه و اوکراین در بستر تحولات جاری، راهبردهای مختلفی را اتخاذ می کنند؛ از استفاده از تسلیحات مختلف تا رایزنی با عوامل اطلاعاتی و امنیتی شان برای غلبه بر اهداف مختلف.

به نظر می رسد که روسیه به اهداف مورد نظرش تا حدودی در حمله به تأسیسات زیربنایی اوکراین و زمینگیر کردن اوکراین در این بخش، رسیده است. اوکراین هم در نظر دارد تا این که با تسلیحاتی که غرب داده، حملات به خاک روسیه را گسترده تر سازد، و بتواند از این امتیاز استفاده لازم را ببرد.

اینها همه پیامدهای سیاست های آمریکا در اروپا و قربانی کردن اروپا برای تقابل با روسیه و رسیدن آمریکا به راهبرد اصلی اش، یعنی تضعیف روسیه، است.

ساعدنیوز: علیرغم تلاش ها برای شکل گیری گفتگوهای صلح میان دو طرف، و حتی میانجیگری کشورهایی مانند ترکیه، هنوز خبری از آتش بس یکجانبه یا دوجانبه نیست و حتی پوتین به درخواست عاجل اردوغان برای آتش بس یکجانبه از سوی روسیه پاسخ مثبت نداده است. چشم انداز مصالحه و آتش بس را در آغازین روزهای سال جدید میلادی چگونه می بینید؟

اطهر اینانلو: با توجه به شرایط و مخصوصاً اقدامات آمریکا و سیاست هایی که غرب در قبال جنگ اتخاذ کرده، چشم انداز صلح در این مقطع زمانی بسیار کمتر از گذشته شده است. روسیه و مقامات کاخ کرملین بارها نسبت به تمایل مسکو برای مذاکره و نشستن پشت میز مذاکرات و حل و فصل اختلافات با کی یف ابراز تمایل کرده اند، اما متأسفانه مقامات اوکراین که تحت امر کاخ سفید هستند، خیلی به مذاکره تمایل نداشتند. بنابراین، به نظر می رسد که روسیه بیشتر به مذاکره تمایل دارد تا غرب.

من معتقدم که منافع غرب، تداوم جنگ اوکراین را ایجاب می کند. آمریکا و متحدانش، ارسال تسلیحات اعم از تسلیحات زرهی، تسلیحات کوچک، و انواع و اقسام تسلیحات مختلف به اوکراین را تصویب کرده اند. این کار عملاً یک تابوشکنی از سوی غرب بوده است. ارسال تانک، موشک و تسلیحات فوق پیشرفته تهاجمی را در دستور کار قرار داده اند. این نشان می دهد که غرب عملاً تمایلی به صلح ندارد و منفعتش در ادامه جنگ در اوکراین است. قطعاً این سیاست مخرب غرب در قبال جنگ اوکراین می تواند پیامدهای غیرقابل پیشبینی برای جامعه جهانی داشته باشد. ادامه جنگ و عدم صلح نه تنها برای خود روسیه و اوکراین مخرب است، بلکه دودش اول از همه به سراسر اروپا کشیده می شود و قطعاً این موضوع به فراتر از اروپا هم کشیده خواهد شد.

من معتقدم که روسیه در این قضیه تنها نخواهد بود، و مسکو برای تقویت خودش با متحدانش در مسیر تقویت و گسترش روابط راهبردی و نظامی گام برخواهد داشت. عملاً سیاست هایی که ناتو در مسیر توسعه طلبی خودش در نزدیکی مرزهای روسیه در پیش گرفته، ضررش اول از همه برای قاره اروپا است. امروز هزینه های نظامی کشورهای اروپایی مخصوصاً کشورهایی که نزدیک به روسیه هستند، به طور بی سابقه ای در یک سال اخیر افزایش پیدا کرده است. برای نمونه، کشورهایی مثل سوئد، سوئیس و مولداوی که قبل از تنش اوکراین و روسیه مبالغ خیلی اندکی برای هزینه های نظامی مصرف می کردند، اکنون در مسیر فعالیت های نظامی یا رویکرد نظامی گری قرار گرفتند و این در تاریخ این کشورها بی سابقه است.

خود مردم اروپا در نظرسنجی ها، مخالفت شان را با نظامی گری نشان دادند. اینها همه پیامدهای سیاست های آمریکا در اروپا و قربانی کردن اروپا برای تقابل با روسیه و رسیدن آمریکا به راهبرد اصلی اش، یعنی تضعیف روسیه، است.

راهبرد اصلی آمریکا در مقطع کنونی که طی چند سال پیش تدوین شده، تضعیف روسیه بوده است. و در این مسیر، آمریکا از ناتو و کشورهای اروپایی به عنوان دست نشانده یا عاملی برای تضعیف روسیه استفاده کرده است. عملاً جنگ اوکراین را می توانیم یک جنگ نیابتی بین آمریکا و روسیه تصور کنید. به طوری که جنگ طلبان و سیاستمداران آمریکایی تلاش کردند که با سیاست های توسعه طلبانه ناتو به سمت مرزهای روسیه، مسکو را تحریک به حمله به کشورهای همجوار خودش بکند.

در نتیجه، به نظر می رسد که خود روسیه تمایل به صلح دارد، البته در صورتی که انتظاراتش برآورده شود؛ اما متأسفانه تحولات نشان می دهد که در حال حاضر بعید است که صلحی در جنگ اوکراین رخ دهد. به نظر من، مقصر اصلی این موضوع هم غرب و آمریکا است که منفعت و سودشان در ادامه جنگ اوکراین است.

بعید است که جمهوریخواهان بخواهند به طور کامل مانع از ارسال کمک های نظامی به اوکراین شوند.

ساعدنیوز: با توجه به تسلط جمهوریخواهان و جریان ترامپیست ها بر کنگره آمریکا و احتمال برگزیده شدن ترامپ به عنوان رئیس جمهور بعدی آمریکا در سال 2024 و با توجه به ریاست مک کارتی یکی از حامیان بزرگ ترامپ بر کنگره، آیا تغییر ساختار سیاسی در ایالات متحده می تواند امیدها برای پایان یافتن جنگ اوکراین را افزایش دهد؟

اطهر اینانلو: با روی کار آمدن جمهوریخواهان در کنگره آمریکا، سناریوهای مختلفی را می توانیم برای آینده جنگ اوکراین با توجه به تصمیم آمریکا متصور شویم. قبل از انتخابات میان دوره ای کنگره، جمهوریخواهان بارها در کارزارهای انتخاباتی شان، در مورد این که بخواهند در مسیر برنامه های دولت بایدن موانع ایجاد کنند، صحبت هایی را مطرح کردند. خصوصاً جمهوریخواهان تأکید کردند که در مسیر بودجه رسانی به جنگ اوکراین، این بودجه هنگفتی که دولت بایدن در راستای رسیدن به منافع خودش به این جنگ تخصیص می دهد، مانع ایجاد خواهند کرد.

با توجه به این که جمهوریخواهان توانستند اکثریت نسبی را در مجلس نمایندگان آمریکا به دست بیاورند و کوین مک کارتی به عنوان یک جمهوریخواه رئیس کنگره آمریکا شد، این سناریو محتمل است که بخواهند جمهوریخواهان در مسیر کمک های نظامی دولت بایدن برای کی یف موانعی ایجاد کنند.

جمهوریخواهان مخالف ارسال کمک های نظامی به اوکراین نیستند، بلکه اعلام کرده اند که با توجه به محدودیت هایی که آمریکا برای صرف هزینه ها در زمینه های مختلف دارد، دولت آمریکا باید در ارسال کمک های نظامی برای اوکراین مقداری بابرنامه تر عمل کند. بنابراین، سناتورهای جمهوریخواه خواهان جلوگیری از ارسال بی برنامه پول های هنگفت به اوکراین هستند.

اما من معتقدم که بعید است که جمهوریخواهان بخواهند به طور کامل مانع از ارسال کمک های نظامی به اوکراین شوند. ممکن است در ارسال برخی تسلیحات مخالفت هایی به وجود آید، ولی بعید است که خیلی بخواهند جلوی ارسال بخشی از کار دولت بایدن در قبال ارسال کمک های نظامی به اوکراین را بگیرند.

البته در حال حاضر، گمانه زنی های مختلفی در این رابطه مطرح است که اگر هدف اصلی آمریکا، ادامه جنگ در اوکراین و تداوم جنگ افروزی علیه روسیه باشد، قطعاً جمهوریخواهان با توجه به ماهیت سیاست شان که جنگ افروزی و ایجاد تنش در مناطق مختلف دنیا است و سابقه آنها هم این مطلب را تأئید می کند، بعید است که جمهوریخواهان بخواهند در مسیر تنش زدایی گام بردارند یا بخواهند موضوع صلح با روسیه را مطرح سازند.

در رثای جنگ زدگان چشم آبی و بلوند

*** این مصاحبه توسط سمیرا شمس عضو تحریریه ساعدنیوز تهیه شده است.