جرائم مورد رسیدگی بازپرس شامل چیست؟

بازپرس کیست ؟

به کسی که کارش انجام تحقیقات مقدماتی ، رسیدگی به چگونگی وقوع یک جرم ، پیدا کردن متهم و بازجویی از او است بازپرس می گویند. بازپرس یک مقام قضایی است که در دادسرا و در کنار دادستان که رییس دادسرا است فعالیت می کند. در واقع هر زمان شکایتی به بازپرس برسد یا دادستان پرونده ای را به او ارجاع دهد ، موظف است به آن رسیدگی کند و حقیقت را درباره اینکه آیا واقعا جرم رخ داده است یا نه و اگر رخ داده، چگونه به وقوع پیوسته است، کشف کند. البته بازپرس برای شروع رسیدگی به اجازه دادستان نیاز دارد.

تحقیقات مقدماتی

منظور از تحقیقات مقدماتی مجموعه اقدامات قانونی است که بازپرس یا دیگر مقامات قضایی، برای حفظ آثار و علائم و جمع آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم انجام می دهند. برابر آیین دادرسی کیفری جدید، تحقیقات مقدماتی وقتی آغاز می شود که دادستان آن را به بازپرس ارجاع دهد. البته اگر بازپرس خود ناظر وقوع جرم باشد، تحقیقات را نیز خودش شروع می کند، گرچه در این حالت هم باید مراتب را فوری به اطلاع دادستان برساند و در صورت ارجاع دادستان، تحقیقات را ادامه دهد. تحقیقات مقدماتی به صورت محرمانه صورت می گیرد، مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر کرده باشد. تمامی اشخاصی که در جریان تحقیقات مقدماتی حضور دارند موظف به حفظ این اسرار هستند و در صورت تخلف، به مجازات جرم افشای اسرار شغلی و حرفه ای محکوم می شوند.

تحقیقات بازپرس چه زمانی آغاز می شود؟

در صورتی که جرم در حوزه قضایی بازپـرس رخ دهد و یا محل اقامت یا محل کشف و دستگیری مجرم در حوزه ماموریتی وی باشد، وظایف بازپـرس شروع می شود. تحقیقات و رسیدگی های بازپرس با ارجاع پرونده توسط دادستان آغاز می شود. لازم به ذکر است بر طبق ماده ۸۹ آیین دادرسی کیفری در مواقعی که بازپرس شاهد وقوع جرم باشد، می تواند اقدامات را آغاز کند و مراتب را سریعا به دادستان اطلاع می دهد. پس از ارجاع دادستان، تحقیقات از سوی بازپرس ادامه پیدا می کند. البته استثنایی هم در حیطه وظایف بازپرس وجود دارد. بر این اساس به غیر از جرایم قید شده در ماده ۳۰۲، در صورت کمبود بازپـرس، دادستان نیز اجازه ورود در پرونده ها را خواهد داشت. زیرا دادستان نیز از تمامی اختیارات بازپرس برخوردار است. قتل، سرقت، قطع عضو و… از جمله جرایم قید شده در ماده ۳۰۲ است که از اهمیت زیادی برای پیگیری برخوردار می باشند. بی طرف بودن بازپـرس از صفات اصلی این مقام قضایی است. وی باید بتواند تحقیقات خود را در حدود اختیارات قانونی به درستی انجام دهد و تمامی احوالاتی که به ضرر و یا نفع متهم است را کشف نماید. کلیه تحقیقات باید با سرعت انجام پذیرد. به نحوی که امکان امحای آثار جرم وجود نداشته باشد. بازپـرس می تواند هرگونه اقدام قانونی را برای کشف حقیقت انجام دهد. احضار متهم، بررسی محل، تحقیقات محلی، احضار و یا جلب متهم، تحقیق از شهود و… از این اقدامات قانونی هستند. به طور کلی بازپـرس باید شخصا تحقیقات و اقدامات لازم را برای کشف حقیقت انجام دهد، اما می تواند برای کشف جرم برخی از اقدامات قانونی اعم از: تحقیق از مطلعان و شهود، تفتیش، جمع آوری ادله و سایر اقدامات لازم را پس از آموزش دادن ضابطان دادگستری به آنان ارجاع دهد. بازپرس می تواند در این حین بر اقدامات ضابطان دادگستری نظارت داشته باشد و در صورت لزوم تحقیقات آنان را تکمیل نماید. بدین ترتیب به غیر از جرایم موضوع بند الف، ب، پ و ت موجود در ماده ۳۰۲ که شخصا باید توسط بازپرس پیگیری شود، می تواند در سایر موارد از ضابطان دادگستری کمک بگیرد . در کنار موارد ذکر شده بازپـرس وظایف دیگری نیز دارد. حفاظت از اطلاعات پرونده یکی از مهم ترین وظایف وی به حساب می آید. برخی دیگر از اقدامات و وظایف بازپرس به حمایت از شاهد، مطلع، مجرم، خانواده مجرم و… باز می گردد که برای این کار دستوراتی را به ضابطان دادگستری صادر می کند. ضابطان موظفند پس از دریافت دستور، اقدامات لازم را انجام داده و نتیجه را به بازپرس گزارش دهند. در برخی مواقع دیده می شود بازپرس در هنگام تحقیق در مورد جرم مورد نظر، به جرم یا جرایم دیگری برخورد می کند که البته ارتباطی با جرم مورد نظر ندارد. در این زمان اگر چه هیچ شکایت و شاکی وجود ندارد، اما بازپرس می تواند مراتب مورد نظر را به دادستان اطلاع داده و در صورت ارجاع دادستان، اقدامات بعدی صورت پذیرد. در صورتی که جرم مورد نظر تنها با شکایت شاکی قابل پیگیری باشد، دادستان به صورت قانونی اطلاعات لازم را به بزه دیده انتقال می دهد.

وقتی بازپرس دست به کار می شود

بازپرس در حوزه قضایی محل ماموریت خود، با رعایت قوانین ایفای وظیفه می کند و در صورت وجود جهات قانونی، در موارد زیر شروع به تحقیق می کند:

• جرم در حوزه قضایی محل ماموریت او واقع شده باشد.
• جرم در حوزه قضایی دیگری واقع شده، اما در حوزه قضایی محل ماموریت او کشف یا متهم در آن حوزه دستگیر شده باشد.
• جرم در حوزه قضایی دیگری واقع شده، اما متهم یا مظنون به ارتکاب جرم در حوزه قضایی محل ماموریت بازپرس مقیم باشد.

بنابراین، اگر جرم خارج از حوزه قضایی محل ماموریت بازپرس واقع شده باشد، اما در حوزه او کشف یا مرتکب در آن حوزه دستگیر شود، بازپرس تحقیقات و اقدامات مقتضی را به عمل می آورد و در صورت لزوم، قرار تامین نیز صادر می کند و چنانچه قرار صادره منتهی به بازداشت متهم شود، پس از رسیدگی به اعتراض وی در دادگاه کیفری که بازپرس در معیت آن انجام وظیفه می کند، با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به همراه متهم، حداکثر ظرف ۴۸ ساعت، به دادسرای محل وقوع جرم می فرستد.

شرایط احراز سمت بازپرسی

برای احراز سمت بازپرسی، وجود شرایط عمومی استخدامِ قضات ضروری است؛ ولی گاه امکان دارد که قوه قضاییه وجود شرایط دیگری، چون سن و تأهّل را نیز لازم بداند.
بازپرس، برای شروع رسیدگی به جرم، باید از نظر ذاتی (مانند نوع جرم؛ در مورد بازپرس، جرایم مهم) و محلّی و نیز شخصی مانند رسیدگی به جرایم دارندگان پایه قضایی
صلاحیت رسیدگی داشته باشد؛ در غیر این صورت، پرونده را به مرجع صالح ارسال می دارد.

در نبود بازپرس چه کسی مسئولیت تحقیق و تعقیب را برعهده دارد؟

همان طور که گفته شد تحقیقات مقدماتی جرایم با بازپرس است و اجازه ندارد این وظیفه را به شخص دیگری بسپارد، اما ممکن است زمانی وی حاضر نباشد یا به دلایل دیگر نتواند امور مربوط به پرونده را انجام دهد، در این صورت دادرس دادگاه به تقاضای دادستان و با تعیین رئیس حوزه قضایی، وظیفه وی را فقط تا زمان باقی بودن وضع مذکور انجام می دهد. همچنین در مواردی که بازپرس به ماموریتی می رود باید قبل از آن به دادستان اطلاع دهد تا پرونده ها به دادرس دادگاه محول شود.

تفاوت بازپرس و دادیار

دادیارها اگرچه در مورد اتهامات مطرح شده در دادسرا تحقیقات مقدماتی انجام می دهند و همانند بازپرس نیز تصمیم خود را به صورت قرار صادر می کنند، اما در صورت اختلاف نظر با دادستان، از نظر دادستان تبعیت خواهد شد. اما در موارد اختلاف بین دادستان و بازپرس مرجع حل اختلاف دادگاه خواهد بود مگر در موارد محدودی که نظر دادستان اجرا خواهد شد. تفاوت دیگر بازپرس و دادیار این است که در یک سری جرایم مهمی که صلاحیت بعدی رسیدگی پس از دادسرا را دادگاه کیفری استان دارد، صرفاً بازپرس باید تحقیقات مقدماتی آن را انجام دهد. از جمله این جرایم، جرایمی هستند که مجازات آن ها قصاص نفس، اعدام، حبس ابد، قصاص عضو است. دادیاران در انجام تحقیقات مقدماتی اینگونه جرایم صلاحیتی ندارند.

تفاوت شعبه دادیاری و بازپرسی

تفاوت شعب بازپرسی و دادیاری نیز معمولاً در نوع پرونده های ارجاع شده به آن هاست. همانطور که گفتیم در یک سری جرایم مهم و پرونده هایی که سنگین تر هستند و تحقیقات کامل تری نیاز است و رسیدگی به آن ها بعد از دادسرا در صلاحیت دادگاه کیفری استان است، در شعبات بازپرسی تحقیقات مقدماتی آن ها انجام خواهد شد و به شعبات دادیاری ارجاع نخواهد شد و پرونده هایی که دارای مجازات سبک تری هستند در شعبات دادیاری رسیدگی می شوند.

وکیل معاضدتی و اتفاقی به چه کسی گفته میشود؟