تعریف وکالت
در قوانین موضوعه تعریفی از وکالت دادگستری به دست نمی آید ولی وکالت در قوانین ایران و در معنای عرفی آن، دو مفهوم را به ذهن متبادر می کند، وکالت به معنی اعم و وکالت به معنی اخص.
وکالت در معنای اعم، برابر با تعریف ماده ۶۵۶ قانون مدنی ایران عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای امری نایب خود می نماید.
وکالت به معنای اخص عبارت است از نمایندگی امور قضایی و دعاوی و اختلافات اشخاص (حقیقی – حقوقی) در محاکم دادگستری، به نحوی که شخص وکیل با استفاده از اطلاعات و تجربیات حقوقی و به کارگیر اصول و قواعد آیین دادرسی (شکلی) و قوانین موجد حق (ماهوی)، تلاش خود را در جهت اجرا و تحقق عدالت، قانون و همچنین اعاده یا محافظت و تثبیت حقوق موکل به کار گیرد. با این وصف، گرچه در قوانین موضوعه ایران تعریفی از وکالت دادگستری به دست نمی آید، اما به مساعدت تعریف ماده مذکور و معنای عرفی وکالت و با رعایت سایر مقررات مربوطه می توان وکالت دادگستری را چنین تعریف نمود: وکالت در دعاوی به معنای استنابه و قائم مقام ساختن و مأذون نمودن غیر و اعتبار دادن به وی در اقامه دعوی و دفاع از آن است و به عبارتی می توان وکیل دادگستری را اینگونه تعریف نمود: وکیل دادگستری به کسی اطلاق می شود که با داشتن پروانه معتبر نسبت به استعفای حقوق موکلش اقدام می کند یا از اتهامات منتسبه اش دفاع می نماید.
اقسام وکالت
۱. وکالت تسخیری (انتخابی)
وکالت تسخیری وکالتی است که در امور کیفری از طرف دادگاه برای دفاع از متهم به وکلا ارجاع می شود. مقصود از وکالت انتخابی وکالتی است که از طرف محکمه در موارد جزایی به وکلا ارجاع می شود. به عبارت دیگر می توان گفت: چنانچه متهم استطاعت مالی ندارد یا در مواردی که قانوناً مداخله ی وکیل در دادرسی ضرورت دارد و او حاضر به معرفی وکیل نیست؛ در این صورت از جانب دادگاه ها وکیل انتخاب می شود. وکیل مزبور عنوان وکیل تسخیری دارد.
۲. وکالت معاضدتی
وکالت معاضدتی وکالتی است که از طرف کانون وکلا در امور حقوقی، طبق قانون و با رعایت مقررات فصل دوم آیین نامه قانون وکالت ۱۹ خرداد ۱۳۱۶ به وکلا ارجاع می شود و همچنین تبصره ماده ۳۱ قانون وکالت در تعریف وکالت معاضدتی (انتخابی) تعریف مذکور را آورده است.
۳. وکالت تعیینی (قراردادی)
وکالت تعیینی که به آن وکالت قراردادی نیز گفته می شود، به وکالتی اطلاق می شود که هر یک از اصحاب دعوا برای دفاع و اقامه دعوا و تعقیب آن به وکیل دادگستری اعطا می کنند.
۴. وکالت اتفاقی
ازجمله اصحاب وکالت، وکالت اتفاقی یا موقت است. در ماده ۲ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ بیان می دارد: اشخاصی که واجد معلومات کافی برای وکالت باشند ولی شغل آنها وکالت در عدلیه نباشد؛ اگر بخواهند برای اقربای سببی یا نسبی خود (تا درجه دوم از طبقه سوم) وکالت بنمایند، ممکن است که به آنها سه نوبت در سال جواز وکالت اتفاقی داده شود. قابل ذکر است که جواز وکالت اتفاقی با رعایت شرایط و مقررات مربوطه توسط کانون وکلای دادگستری صادر می شود. این شرایط و مقررات در آیین نامه صدور جواز وکالت اتفاقی که عیناً نقل می گردد، پیش بینی شده است.
وکیل اتفاقی در یک نگاه
به طور یقین همه افراد نمی توانند از وکلای کارکشته دادگستری جهت طرح دعاوی خود استفاده کنند بخاطر این که وکلای دادگستری مبالغ خیلی زیادی را جهت طرح دعوی یا دفاع از شما درخواست خواهند کرد به همین دلیل شما می توانید به سراغ وکلای معاضدتی بروید. کانون وکلا در شرایطی که موکل قدرت مالی خیلی زیادی نداشته باشد، وکیل معاضدتی را برای طرح دعوی یا دفاع از او معرفی می کنند. با این حال در روش دیگری افراد دوست دارند از نزدیکان خود که به قوانین حقوقی آشنا بوده و کاملا در جریان مشکلات حقوقی آن ها هستند نفری را به عنوان وکیل در دادگاه انتخاب کنند. براساس قانون مصوبه ۱۳۱۵، کسانی که به قوانین حقوقی تسلط کافی داشته باشند و تمایل به دفاع از نزدیکان نسبی یا سببی درجه دوم تا درجه سوم خود داشته باشند می توانند سه بار در سال جواز وکالت اتفاقی را دریافت کرده و از نزدیکان خود در دادگاه دفاع کنند. بدین ترتیب شخص متقاضی وکالت اتفاقی اولا باید اطلاعات حقوقی کافی را داشته باشد، ثانیا جزء وکلای دادگستری نباشد و مجوز وکالت هم نداشته باشد، ثالثا، فقط تمایل به دفاع از بستگان نسبی (کسانی که با آن ها پیوند خونی دارد) و سببی (کسانی که به سبب ازدواج با آن ها آشنا شده) و بستگان درجه دوم و درجه سوم مانند (فرزندان خاله، دایی، عمو و …) را داشته باشد و چهارماه تمایل داشته باشد که به طور اتفاقی سه بار در سال کار وکالت را انجام دهد. البته وکیل اتفاقی باید در دادگاه حضور داشته باشد و از موکل خود نیز دفاع کند.
نحوه گرفتن وکالت اتفاقی، مضاعدتی
به نوشته چطور مطابق ماده ۱ آیین نامه صدور جواز وکالت اتفاقی، شخص متقاضی باید درخواست اخذ جواز وکالت اتفاقی را بدهد و ضمن معرفی کامل خود و اعلام میزان تحصیلات و تجربیات و سایر جهات و دلایل احتمالی مؤثر در قضیه، مشخصات کامل و نشانی موکل یا موکلین موردنظر و درجه قرابت آنان و نیز مشخصات موضوعی را که متقاضی قرار است آن را طرح کند و یا عهده دار دفاع از آن شود اعلام کند. همچنین مدارک مورداستناد را پیوست کند و پس از امضا زیر درخواست خود، آن را در دفتر کانون وکلا ثبت نماید.
شخص فوق باید به همراه درخواست صدور جواز وکالت اتفاقی ، فتوکپی مدارک زیر را نیز به کانون وکلا بدهد:
- فتوکپی شناسنامه و آخرین مدرک تحصیلی و دو قطعه عکس
- فتوکپی شناسنامه ی موکل یا موکلان و مدارک اثبات کننده ی قرابت
- اصل درخواست موکل به عنوان کانون وکلا (به شرح فرم تهیه شده ) که امضای موکل توسط کانون و یا یکی از دفاتر اسناد رسمی گواهی شده باشد
- اخطاریه یا گواهی مرجع قضایی در مورد مشخصات پرونده و وقت رسیدگی آن نسبت به دعاوی طرح شده
- فتوکپی کارت پایان خدمت یا معافیت دائم برای متقاضیانی که مشمول خدمت نظام وظیفه هستند.
نکته مهم درمورد وکالت اتفاقی این است که شخص متقاضی وکالتِ اتفاقی باید برای هر مورد وکالت اتفاقی خود، درخواست جداگانه ای همراه با ضمایم کامل تهیه و تسلیم کانون وکلا کند. این قاعده درمورد پرونده هایی که از دو یا چند دعوای مرتبط به هم تشکیل شده باشد نیز صدق می کند؛ مگر اینکه به تشخیص کانون وکلای دادگستری تکرار اصل تقاضا یا مدارک و مستندات و اطلاعات ضروری نباشد. در ضمن، کانون وکلای دادگستری می تواند از متقاضیان جواز وکالت اتفاقی پس از احراز شرایط ، به منظور بررسی توان عملی و تجربی دفاع از دعوای اعلام شده آزمونی بگیرد که صدور جواز وکالت منوط به موفقیت متقاضی در آزمون به تشخیص کانون وکلاست . در نهایت تشکیل پرونده به منظور بررسی درخواست متقاضی و اخذ جواز وکالت اتفاقی، منوط به واریز مبلغی است که توسط هیئت مدیره کانون وکلا در هر سال، تعیین و اعلام خواهد شد.
نکته مهم وکیل اتفاقی
این است که شخص متقاضی وکالت اتفاقی باید برای هر موردی که در آن تمایل به دفاع از موکل خود را داشته باشد، کلیه مدارک و پیوست های آن ها را تهیه کرده و به کانون وکلا تسلیم کند. حتی اگر در دعوایی یک یا چند موردی برای وکالت اتفاقی وجود داشته باشد و شخص متقاضی تقاضای وکالت اتفاقی آن ها را بنماید باید برای هرکدام مدارک و مستندات خود را آماده کند، مگر این که کانون وکلا بنا به تشخیص خود درخواست تکرار کلیه مدارک و مستندات را نکند و در اولین مورد کلیه مدارک و مستندات را قبول داشته باشد.
متهم، مجرم و محکوم به چه کسانی گفته میشود؟
