تعریف جرم نامشهود
اگر جرمی که رخ می دهد یکی از مصادیق جرم مشهود را داشته باشد، جرم مشهود خواهد بود. اما قانون گذار نه تنها جرم نامشهود را تعریف نکرده است بلکه مصادیقی نیز برای آن برنشمرده است. از این رو در تعریف جرم نامشهود باید گفت که جرم نامشهود، جرمی است که مدت زمانی از ارتکاب آن گذشته است و به همین دلیل اثبات جرم به راحتی صورت نمی گیرد. برای مثال وقتی کسی ادعا کند دیگری شب قبل برادر او را در خانه اش کشته است. جرم رخ داده ( قتل در خانه ) یک جرم نامشهود است و تا قبل از اینکه ثابت شود صرفا یک اتهام است.
ضوابط تشخیص جرم مشهود و غیرمشهود
قانون آیین دادرسی کیفری سال ۱۳۷۸ جرمی را مشهود می داند که آن جرم در مرئی و منظر ضابطان دادگستری واقع شده یا بلافاصله ماموران یاد شده در محل وقوع جرم حضور یافته و یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند. همچنین اگر دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده اند یا بزه دیده بلافاصله پس از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم معرفی کند یا بلافاصله پس از وقوع جرم علایم و آثار واضحه یا اسباب و دلایل جرم در تصرف متهم یافت شود یا تعلق اسباب و دلایل یاد شده به متهم محرز شود نیز جرم مشهود است. علاوه بر این درصورتی که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته یا در حال فرار یا فوری پس از آن دستگیر شود یا در مواردی که صاحبخانه بلافاصله پس از وقوع جرم ورود ماموران را به خانه خود تقاضا کند هم جرم مشهود به حساب می آید. البته مورد اخیر قدری مبهم بود و خوشبختانه قانون جدید مورد اخیر را اصلاح کرده است: جرم در منزل یا محل سکنای افراد، اتفاق افتاده یا در حال وقوع باشد و شخص ساکن، در همان حال یا بلافاصله پس از وقوع جرم، ورود ماموران را به منزل یا محل سکنای خود درخواست کند. در ضمن قانون جدید برای اولین بار مصداق دیگری را به عنوان جرایم مشهود اعلام می کند. به این صورت که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم، خود را معرفی کند و وقوع آن را خبر دهد. نهایتا ولگرد بودن متهم، مجموعه جرایم وی را مشهود می کند. قانون جدید ولگرد را تعریف کرده و او را کسی دانسته است که مسکن و ماوای مشخص و وسیله معاش معلوم و شغل یا حرفه معینی ندارد. به طور کلی باید خاطرنشان کرد که تمامی مصادیق بالا جرم مشهود به معنای واقعی کلمه نیست، بلکه جرم مشهود اصلی و واقعی جرمی است که در منظر ضابطان یا مقام های قضایی واقع شده باشد. بنابراین بقیه مصادیق غیر از بخش اول، جرایم در حکم مشهود هستند.
اثبات جرم نامشهود
بعد از اینکه مقامات دادسرا و قاضی پرونده، تحقیقات خود را کامل کردند، پرونده را جهت صدور رای به دادگاه می فرستند. در واقع اثبات جرم نامشهود تنها در دادگاه و از طریق ادله اثبات دعوی کیفری ممکن است. در واقع جرم تا قبل از رفتن به دادگاه و اعلام رای از طرف دادستان هم چنان در حد اتهام است اما بعد از اینکه در دادگاه ثابت شد و قاضی برای آن مجازات تعیین کرد، یک جرم واقعی است. بنابراین تشکیل دادگاه در جرائم نامشهود با دو هدف صورت می گیرد :
- اثبات جرم
- تعیین مجازات برای آن
رسیدگی به جرم نامشهود
وقتی که یک جرم نامشهود به نیروی انتظامی یا دادسرا اعلام شود، مراتب وقوع جرم به دادستان اطلاع داده می شود. بعد از این دادستان باید دستور پیگیری جرم را بدهد. بازپرس و دادیاران با کسب اجازه از دادستان اقدام به پیگری جرم نامشهود و انجام تحقیقات مقدماتی برای پیدا کردن متهم و علل رخ دادن جرم می کنند .
جرم مشهود به چه معناست؟
