نحوه بوجود آمدن خاک
در آغاز پيدايش، کره زمين به صورت توده مذابي بوده که با سردشدن تدريجي سطح خارجي آن سفت و سخت شده به صورت پوسته جامد (ليتوسفر) در آمده است، با گذشت زمان و تغيير و تحولات به وجود آمده در اين پوسته جامد، سنگ هاي آذين، رسوبي و دگرگوني تشکيل شده است. اين سنگ ها در مجاورت هوا و آب تحت تأثير عوامل جوي و موجودات زنده و عوامل فيزيکي و شيميايي، تغييراتي را متحمل شده، به تدريج خاک به وجود مي آيد. خاک حاصل در حال تکامل بوده، با گذشت زمان موادي به آن اضافه و يا خارج مي شود. مثلاً آبياري زياد بخشي از مواد موجود در سطح خاک را به طبقات پايين تر مي برد و يا در اثر تبخير شديد در نواحي خشک بعضي از مواد محلول به سطح خاک مي آيند. در نتيجه فعاليت هاي ياد شده به تدريج در خاک لايه ها و طبقاتي تشکيل مي شود که ازنظر جنس، رنگ و ضخامت با يکديگر تفاوت دارند. اين لايه ها در خاک شناسي، افق ناميده مي شود. مجموع افق هاي خاک را نيمرخ خاک يا پروفيل خاک مي گويند.
انواع افق هاي خاک (از سطح خاک تا سنگ بستر)
- افق o : مسطح ترين افق خاک است و در مناطق جنگي و پر باران به وجود مي آيد.
- افق B: در خاک هاي مسن و تکامل يافته زير افق A قرار دارد ( در خاک جوان که مراحل تکاملي را طي نکرده است وجود ندارد) اين افق محل تجمع مواد شسته شده از افق A مي باشد. به همين علت به آن افق ذخيره مي گويند.
- افق c : زيرا افق B و در صورت نبود افق B در زير افق A قرار دارد. اين افق معمولاً حاوي قطعاتي از سنگ هاي بستر و سنگ هايي که خاک از آن ها تشکيل يافته، مي باشد.
اهمیت خاک در نگهداری گیاهان
خاک اولین و مهم ترین شرط برای بقاء گیاهان می باشد یعنی شما اگر کامل ترین نور را برای گیاه تأمین کنید و بهترین کودهای دنیا را به گیاهان خود بدهید ولی خاک خوبی نداشته باشید گیاه سالمی نخواهید داشت مخصوصاً گیاهانی که در گلدان نگهداری می شوند، به این موضوع حساسیت بیشتری نشان خواهند داد. برای تهیه خاک همان طور که میدانید نیاز نوع بافت خاک در اکثر گیاهان متفاوت می باشد. برخی گیاهان به نوع خاک بسیار حساسیت نشان می دهند اما برخی از گیاهان نوع خاک برایشان اهمیتی نداشته و سالم می مانند ولی می تواند رشد آن هارا کندتر کند.
- یک نکته دیگر که در نگهداری گیاهان زینتی مهم می باشد استفاده از خاک های پاکیزه و استرلیزه می باشد. خاکی که تهیه می کنید اگر پاکیزه نباشد ممکن است تخم و لارو انواع حشرات و آفت ها در آن وجود داشته باشد و پس از استفاده از آن این آفت ها متولد شده و مشکلاتی را برای گیاهان به وجود بیاورند. امروزه خاک های زیادی در بسته بندی های پاکیزه با برندهای گوناگون و ترکیب های آماده در بازار یافت می شوند که بسیاری از آن ها خوب و مرغوب بوده و کیفیت بالایی دارند.
- نکته دیگری که بسیار اهمیت دارد عمر خاک گلدان می باشد. خاک ها پس از مدتی نوع بافت و املاح معدنی خود را از دست می دهند و دیگر فوایدی برای گیاهان ندارند. سعی کنید هر ساله خاک گیاهان را تعویض کنید و خاکی جدید و تازه جایگزین کنید تا گیاهان به خاک تازه دسترسی داشته باشند. یکی از مهم ترین دلایلی که باعث از بین رفتن بافت خاک می شود آبیاری گلدان از بالا می باشد. اکثر افراد گیاهان خود را از بالای گلدان آبیاری می کنند و این باعث می شود مواد معدنی موجود در خاک شسته شده و از زیر گلدان خارج شود که پس از مدتی خاک فقیر می شود و خاصیتی برای گیاه ندارد.
عوامل تاثیر گذار بر حاصلخیزی خاک
- وجود املاح مغذی
- قدرت حفظ آب
- اسیدی و قلیایی بودن خاک
- بافت خاک
- میزان خلل و فرج خاک
- موجودات ریز زنده در خاک
خاک از نگاه کشاورزی
- گروه اول: خاک های سبک (لوم شنی یا شن لومی): بافت خاک های لوم شنی یا شن لومی از خاک های سبک به حساب می آیند، زیرا میزان حفظ رطوبت در این گیاهان بسیار ضعیف است. معمولا میزان شن موجود در این نوع از خاک از ۸۰% بیشتر است و مقدار رس آن از ۱۲% کمتر است. گرچه عملیات شخم زنی در این خاک ها بسیار آسان است اما از نظر حاصلخیزی، خاک های بسیاری ضعیفی به حساب می آیند. اگر جایی نام خاک گرم را شنیدید بدانید منظور این نوع از خاک هاست زیرا به سرعت آب موجود خود را از دست می دهند. خاک های سبک از نظر فیزیکی و شیمیایی ویژگی های خاصی دارند. که در اینجا قسمتی از آن ها را بیان می کنیم:
- قدرت نفوذ پذیری زیادی دارند.
- ظرفیت حفظ نگهداری آب در آن ها بسیار کم است.
- از نظر مواد مغذی از دسته خاک های فقیر به حساب می آیند.
- ساختار خوبی ندارند.
- زود دچار نوسانات دمایی می شوند. یعنی به سرعت سرد و گرم می شوند.
- در این خاک ها مود آلی زود از بین می روند.
- گروه دوم: خاک های میان بافت (لوم،لوم سیلتی، لیمون، لوم رس ماسه ای): خاک های لومی، در دسته خاک های متوسط یا میان بافت قرار می گیرند. مقدار رس موجود در خاک های میان بافت مابین ۱۲ الی ۲۸ درصد نوسان دارد. و از نظر حاصلخیزی و حفظ آب این خاک ها بسیار بهتر از دیگر خاک ها هستند. رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک های میان بافت بسیار بیشتر از خاک های سبک است و خطر فرسایش در این خاک ها در کمترین حالت خود قرار دارند.
- گروه سوم: خاک های سنگین یا خاک رسی: خاک رسی همانطور که از نامش مشخص است از میزان رس بیشتری تشکیل شده است. میزان رس این خاک ها معمولا به بیش از ۲۸ % می رسد. خاک رسی ظرفیت بسیار بالایی در حفظ و نگهداری آب در خود دارد. و بسیار دیر رطوبت خود را از دست می دهد به همین دلیل به خاک سرد نیز معروف هستند. گرچه حاصلخیزی این خاک بسیار خوب است اما جذب آب به مدت طولانی باعث ایجاد چسبندگی در خاک شده و تهویه را برای گیاه سخت می کند. خواص مهم خاک های سنگین:
- نفوذ آب در این خاک ها به آهستگی انجام می شود.
- به علت چسبندگی زیاد، شخم زنی بسیار سخت می پذیرد.
- به دلیل جذب آب سفت می شوند و با از دست دادن آب در فصل گرما باعث بوجود آمدن ترک هایی در سطح خاک می شود. در اثر بوجود آمدن این ترک ها ریشه گیاهان در معرض هوا قرار گرفته و خشک می شوند.
- از لحاظ مواد مغذی بسیار غنی هستند زیرا شستشوی عناصر کمتر در آن ها صورت می گیرد.
- مواد آلی دیرتر در این بافت خاک از بین می رود.
خلل و فرج خاک
به مقدار منافد یا فضای باز بین ذرات خاک، خلل و فرج گفته می شود. میزان خلل و فرج خاک به حرکت ریشه ها، کرم ها و حشرات موجود در آن بستگی دارد. تخلخل خاک از دو نظر اهمیت دارد: یکی راه عبور برای تشکیل آب های زیر زمینی است. و دیگری، هوادهی به ریشه خاک است. به طور کلی می توان گفت خاک ایده آل خاکی است، که ۵۰ درصد از مواد جامد و ۵۰ درصد آن از (۲۵% هوا و ۲۵% رطوبت) تشکیل شده باشد.
انواع خلل و فرج خاک نسبت به اندازه های خاک
- دسته اول، خلل و فرج درشت: به آن دسته از تخلخلی که آب در آن ها مطابق با نیروی جاذبه حرکت کرده و محل ذخیره زیادی برای هوا دارد، خلل و فرج درشت گفته می شود. در این دسته از خاک ها قدرت حفظ آب بسیار کم است. به همین دلیل فرسایش در این خاک ها زیاد بوده و مواد مغذی راشسته و به اعماق می برد. خاک های سبک در این دسته بندی بوده و به همین دلیل از خاک های فقیر به حساب می آید.
- دسته دوم، خلل و فرج متوسط: این منافذ بیشتر در انتقال و هدایت آب عملکرد خوبی دارند. خاک های میان بافت معمولا دارای تخلخل متوسط هستند به همین دلیل از نظر زراعی این خاک ها مناسب تر هستند.
- دسته سوم، خلل و فرج ریز: به فضاهایی از بافت خاک که آب را درخود ذخیره کرده و در زمان نیاز در اختیار گیاه قرار می دهد، خلل و فرج ریز گفته می شود. خاک های سنگین و رسی در این دسته از خاک ها قرار دارند که آب را می توانند به میزان زیادی در خود ذخیره نگاه دارند.
بنابراین پس حتما خاک گیاهان را هرسال یا هر دو سال تعویض کنید و سعی کنید از خاکی استفاده کنید که مناسب گیاه شما باشد و نیازهای گیاهان شما را فراهم کند. امیدوارم از محتوای اهمیت خاک برای رشد جهت رشد گیاهان نهایت لذت را برده باشید و برای کسانی که گیاه دوست هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش سبک زندگی ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.
خاک ژله ای چیست؟ و چه کاربرد هایی دارد؟ + فواید و معایب آن
