قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل به حضرت محمد(ص)، وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل‌شده از سوی خداوند می‌دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه و نشانه پیامبری حضرت محمد(ص) و آخرین کتاب آسمانی است. این کتاب بر معجزه‌بودن خود تأکید کرده و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی‌تواند مانندی برای آن بیاورد.
نخستین آیات قرآن ابتدا در غار حراء، واقع در کوه نور به پیامبر اسلام، وحی شد. دیدگاه مشهور این است که آیات آن، هم از طریق فرشته وحی و هم بدون واسطه و به صورت مستقیم، بر پیامبر نازل می‌شده است. به باور بیشتر مسلمانان، نزول قرآن به صورت تدریجی صورت گرفته است؛ اما برخی بر این باورند که علاوه بر نزول تدریجی آیات، آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است.
آیات قرآن در زمان پیامبر(ص) به صورت پراکنده بر روی پوست حیوانات، چوب درخت خرما، کاغذ و پارچه نوشته می‌‌شد. پس از رحلت پیامبر(ص)، آیات و سوره‌های قرآن توسط اصحاب جمع‌آوری شد؛ اما نسخه‌های بسیاری تدوین شد که در ترتیب سوره‌ها و قرائت، با هم متفاوت بودند. به دستور عثمان نسخه واحدی از قرآن تهیه شد و دیگر نسخه‌های موجود را از بین بردند. شیعیان به پیروی از امامان خود، این نسخه را درست و کامل می‌دانند.
قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. قرآن 114 سوره و بیش از 6000 آیه دارد و به 30 جزء و 120 حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام(ص)، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
...
فَمَا لَکُمْ فِی الْمُنَافِقِینَ فِئَتَیْنِ وَاللَّهُ أَرْکَسَهُمْ بِمَا کَسَبُوا ۚ أَتُرِیدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ ۖ وَمَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلًا ﴿88﴾ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُوا فَتَکُونُونَ سَوَاءً ۖ فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِیَاءَ حَتَّىٰ یُهَاجِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ ۖ وَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِیًّا وَلَا نَصِیرًا ﴿89﴾ إِلَّا الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَىٰ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِیثَاقٌ أَوْ جَاءُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ یُقَاتِلُوکُمْ أَوْ یُقَاتِلُوا قَوْمَهُمْ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْکُمْ فَلَقَاتَلُوکُمْ ۚ فَإِنِ اعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوکُمْ وَأَلْقَوْا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلًا ﴿90﴾ سَتَجِدُونَ آخَرِینَ یُرِیدُونَ أَنْ یَأْمَنُوکُمْ وَیَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ کُلَّ مَا رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَهِ أُرْکِسُوا فِیهَا ۚ فَإِنْ لَمْ یَعْتَزِلُوکُمْ وَیُلْقُوا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ وَیَکُفُّوا أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ ۚ وَأُولَٰئِکُمْ جَعَلْنَا لَکُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطَانًا مُبِینًا ﴿91﴾
وَمَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلَّا خَطَأً ۚ وَمَنْ قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ وَدِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلَىٰ أَهْلِهِ إِلَّا أَنْ یَصَّدَّقُوا ۚ فَإِنْ کَانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَکُمْ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ ۖ وَإِنْ کَانَ مِنْ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِیثَاقٌ فَدِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلَىٰ أَهْلِهِ وَتَحْرِیرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ ۖ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ تَوْبَهً مِنَ اللَّهِ ۗ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿92﴾ وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا ﴿93﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَتَبَیَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَىٰ إِلَیْکُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ کَثِیرَهٌ ۚ کَذَٰلِکَ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا ﴿94﴾
لَا یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُولِی الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ ۚ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِینَ دَرَجَهً ۚ وَکُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَىٰ ۚ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا ﴿95﴾ دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَمَغْفِرَهً وَرَحْمَهً ۚ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا ﴿96﴾ إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِکَهُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِیمَ کُنْتُمْ ۖ قَالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَهً فَتُهَاجِرُوا فِیهَا ۚ فَأُولَٰئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَسَاءَتْ مَصِیرًا ﴿97﴾ إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ لَا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهً وَلَا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا ﴿98﴾ فَأُولَٰئِکَ عَسَى اللَّهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْهُمْ ۚ وَکَانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُورًا ﴿99﴾ وَمَنْ یُهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَجِدْ فِی الْأَرْضِ مُرَاغَمًا کَثِیرًا وَسَعَهً ۚ وَمَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ ۗ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا ﴿100﴾ وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاهِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ یَفْتِنَکُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا ۚ إِنَّ الْکَافِرِینَ کَانُوا لَکُمْ عَدُوًّا مُبِینًا ﴿101﴾
وَإِذَا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاهَ فَلْتَقُمْ طَائِفَهٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِنْ وَرَائِکُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَهٌ أُخْرَىٰ لَمْ یُصَلُّوا فَلْیُصَلُّوا مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ ۗ وَدَّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِکُمْ وَأَمْتِعَتِکُمْ فَیَمِیلُونَ عَلَیْکُمْ مَیْلَهً وَاحِدَهً ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِنْ کَانَ بِکُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ کُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ ۖ وَخُذُوا حِذْرَکُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْکَافِرِینَ عَذَابًا مُهِینًا ﴿102﴾ فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلَاهَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِکُمْ ۚ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ ۚ إِنَّ الصَّلَاهَ کَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتَابًا مَوْقُوتًا ﴿103﴾ وَلَا تَهِنُوا فِی ابْتِغَاءِ الْقَوْمِ ۖ إِنْ تَکُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَمَا تَأْلَمُونَ ۖ وَتَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ مَا لَا یَرْجُونَ ۗ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿104﴾ إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاکَ اللَّهُ ۚ وَلَا تَکُنْ لِلْخَائِنِینَ خَصِیمًا ﴿105﴾
وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُورًا رَحِیمًا ﴿106﴾ وَلَا تُجَادِلْ عَنِ الَّذِینَ یَخْتَانُونَ أَنْفُسَهُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَنْ کَانَ خَوَّانًا أَثِیمًا ﴿107﴾ یَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلَا یَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ یُبَیِّتُونَ مَا لَا یَرْضَىٰ مِنَ الْقَوْلِ ۚ وَکَانَ اللَّهُ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطًا ﴿108﴾ هَا أَنْتُمْ هَٰؤُلَاءِ جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا فَمَنْ یُجَادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَمْ مَنْ یَکُونُ عَلَیْهِمْ وَکِیلًا ﴿109﴾ وَمَنْ یَعْمَلْ سُوءًا أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِیمًا ﴿110﴾ وَمَنْ یَکْسِبْ إِثْمًا فَإِنَّمَا یَکْسِبُهُ عَلَىٰ نَفْسِهِ ۚ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿111﴾ وَمَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَهً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِینًا ﴿112﴾ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طَائِفَهٌ مِنْهُمْ أَنْ یُضِلُّوکَ وَمَا یُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ ۖ وَمَا یَضُرُّونَکَ مِنْ شَیْءٍ ۚ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْکَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَعَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ ۚ وَکَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکَ عَظِیمًا ﴿113﴾
...
شما را چه شده که در مورد منافقین دو گروه شده‌اید [؛ گروهی طرفدار و دسته‌ای مخالف،] درصورتی‌که خداوند آنان را به کیفر اعمال [ناپسند]شان [در چاه گمراهی] نگونسار کرده، آیا [شما طرفداران آنان] می‌خواهید کسانی را که خدا گمراه کرده هدایت کنید؟! درحالی‌که [ای پیامبر!] خداوند هرکس را گمراه کند هرگز برای او راهی [به‌سوی هدایت] نخواهی یافت (88) آنان آرزو دارند همان‌گونه که خود کافرند شما هم کافر شوید تا [در کفر و ضلالت] با هم یکسان باشید؛ بنابراین از آنان دوستانی انتخاب نکنید، تا اینکه در راه خدا [برای پذیرفتن دین] هجرت کنند، اگر [از هجرت] روی گرداندند [دلیل بر این است که بر کفر پایبندند،] پس آنان را هرکجا یافتید بگیرید و بکُشید! و از آنان برای خود سرپرست و یاور نگیرید! (89) مگر کسانی که به گروهی بپیوندند که بین شما و ایشان پیمانی [چون پیمان متارکۀ جنگ یا پیمان‌های دیگر] است، یا درحالی‌که سینه‌هایشان از جنگ با شما یا با قوم خود به تنگ آمده باشد نزد شما آیند، اگر خدا می‌خواست آنان را بر شما مسلط می‌کرد، در آن صورت با شما می‌جنگیدند، پس اگر از شما کناره گرفته، جنگ نکردند و پیشنهاد صلح و آشتی دادند [به آنان تجاوز نکنید! زیرا] خداوند برای تجاوز به آنان به شما اجازه نداده است (90) به‌زودی گروهی دیگر را می‌یابید که می‌خواهند [با نیرنگ] از ناحیۀ شما و قوم خود در امان باشند، [اما به سبب خباثتِ باطنشان مورد اطمینان نیستند، به همین علت] هر بار به فتنه [و آشوب و جنگ با مسلمانان] دعوت می‌شوند با سر در آن می‌افتند، اگر از [جنگ با] شما کناره نگرفتند و پیشنهاد صلح ندادند و [بر ضد شما] دست [از فتنه و آشوب] برنداشتند هرجا آنان را یافتید بگیرید و به قتل برسانید! آنانند که ما برای شما در [گرفتن و کشتن] آنان دلیلی روشن قرار داده‌ایم (91)
شایستۀ هیچ مؤمنی نیست که مؤمنی را به قتل برساند مگر [اینکه] از روی اشتباه [اتفاق بیفتد]؛ و کسی که مؤمنی را به اشتباه به قتل برساند باید بردۀ مؤمنی را آزاد کند و خون‌بهایی به وارثان مقتول بپردازد، مگر آنکه خون‌بها را ببخشند، اگر مقتول از گروهی باشد که دشمن شمایند ولی خود مؤمن است فقط آزادکردنِ یک بردۀ مؤمن [بر عهدۀ قاتل است]، و اگر [مقتولِ مؤمن] از گروهی باشد که بین شما و آنان پیمانی برقرار است باید قاتل خون‌بهای مقتول را به وارثانش بپردازد علاوه بر آن یک بردۀ مؤمن را آزاد کند، و کسی که [برده‌ای] نیافت باید دو ماه پیاپی روزه بگیرد، [این حکم به سبب پذیرش توبۀ قاتل] رحمتی از سوی خداست، و خداوند همواره دانا و حکیم است (92) هرکس مؤمنی را عمداً به قتل برساند کیفرش دوزخ است که در آن جاودانه خواهد بود، و خدا او را مورد خشم و لعنت قرار داده و عذابی بزرگ برایش آماده ساخته است (93) ای مؤمنان! زمانی که [برای نبرد با دشمن] در راه خدا سفر می‌کنید [دربارۀ شناخت مؤمن از کافر] تحقیق کامل کنید! و به کسی که نزد شما اظهار اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی. [تا] برای به‌دست‌آوردن کالای اندک و ناپایدار زندگی دنیا [او را بکُشید، اگر غنیمت می‌خواهید برای شما] نزد خداوند غنائم [جاوید] فراوانی است، ایمان شما هم پیش از این، زبانی و ظاهری بود، خداوند بر شما منّت نهاد [تا به ایمان قلبی و ثابت رسیدید]؛ بنابراین باید [دربارۀ اشخاص] تحقیق کامل کنید [تا در مورد آن‌ها مرتکب خلافی نشوید]، خداوند همواره به آنچه انجام می‌دهید آگاه است (94)
مؤمنانی که بدون بیماری جسمی [و بدون عذر دیگر] در خانه نشستند [و به جهاد نرفتند] با مجاهدانی که با اموال و جانشان در راه خدا جهاد کردند یکسان نیستند، خداوند جهادگران با مال و جان را به مرتبه‌ای مهم بر خانه‌نشینان برتری بخشیده است، و هریک از این دو گروه را [به تناسب ایمان و عمل صالحشان] وعدۀ پاداش نیک داده، و جهادکنندگان را بر خانه‌نشینانِ [بی‌عذر] به پاداشی بزرگ برتری داده است (95) [آن پاداش بزرگ] رتبه‌هایی از سوی خدا [است] و [آنان را به] آمرزشی [ویژه می‌آمرزد] و [به] رحمتی [خاص مورد رحمت قرار می‌دهد]، خداوند همواره بسیار آمرزنده و مهربان است (96) مسلّماً کسانی که [با ترک هجرت و ماندن زیر سلطۀ کافران] بر خود ستم کردند چون فرشتگان مشغول قبض روحشان شوند به آنان گویند: [از نظر زندگی و دینداری] در چه وضع و حالی بودید؟ می‌گویند: ما در زمین مستضعف [و فاقد قدرت] بودیم. [فرشتگان] می‌گویند: آیا زمینِ خدا پهناور نبود تا در آن [از محیط کفر به دیار ایمان] مهاجرت کنید؟ اینان [که با داشتن قدرت و زمینۀ هجرت، ترک هجرت کرده و با فرهنگ کافران زیستند] جایگاهشان دوزخ است، و دوزخ عاقبت بدی است! (97) مگر مردان و زنان و کودکان مستضعفی که [برای نجات خود از سرزمین کافران] هیچ چاره‌ای ندارند و راهی [برای هجرت] نمی‌یابند (98) امید است خداوند از آنان بگذرد، خداوند همواره گذشت‌کننده و بسیار آمرزنده است (99) هرکس در راه خدا هجرت کند اقامتگاه‌های فراوان [که در آن بتواند به آسانی به وظایفش عمل کند]، و [نیز] فراخی [معیشت] خواهد یافت، و آن که از خانه‌اش به قصد هجرت به‌سوی خدا و پیامبرش بیرون رود سپس مرگ او را دریابد همانا پاداشش بر خداست، خداوند همواره بسیار آمرزنده و مهربان است (100) هنگامی که در زمین سفر می‌کنید اگر بترسید از اینکه کافران آسیبی به شما وارد کنند بر شما باکی نیست که از نماز[های چهار رکعتی، دو رکعت] بکاهید؛ زیرا کافران همواره دشمنان آشکار شمایند [و از آسیب‌زدن به شما در هر موقعیتی امتناع ندارند] (101)
هنگامی که [در عرصۀ نبرد و میدان خطر] در میان مؤمنان باشی و بخواهی برای آنان [به جماعت] اقامۀ نماز کنی، باید گروهی از رزمندگان درحالی‌که لازم است به اسلحه‌های خود مسلّح باشند همراه تو [به نماز] ایستند، چون سجده کردند [و رکعت دوم خود را بدون اتصال به جماعت به پایان بردند] باید [برای حفاظت از دیگر رزمندگان] پشت سرتان قرار بگیرند، و آن گروهِ دیگر که [به سبب مشغول‌بودن به حفاظت،] نماز نخوانده‌اند بیایند و با تو نماز بخوانند، آنان باید [در حال نماز] از هوشیاری و احتیاط [نسبت به دشمن] غافل نباشند، و به اسلحه‌های خود مسلّح باشند؛ [چون] کافران دوست دارند شما از سلاح و ساز‌و‌برگ جنگی خود غفلت ورزید تا بی‌محابا بر شما هجوم آورند، و اگر از باران در زحمت هستید یا بیماری دارید بر شما باکی نیست که سلاحتان را بر زمین گذارید، ولی باید هوشیاری و احتیاط خود را حفظ کنید، مسلّماً خداوند برای کافران عذاب خوارکننده‌ای آماده کرده است (102) چون نماز را [در میدان جنگ] به پایان بردید خدا را در حال ایستاده، و نشسته و خوابیده یاد کرده، [قلباً مورد توجه قرار دهید،] چون [از ناحیۀ دشمن] اطمینان یافتید [که هجومی در کار نیست] نماز را [به‌صورت معمولش] اقامه کنید! زیرا نماز همواره در اوقاتی معین وظیفه‌ای واجب بر عهدۀ مؤمنان است (103) در تعقیب دشمن سستی نکنید! اگر شما [در جنگ با دشمن] به درد و رنج دچار می‌شوید آنان نیز چون شما گرفتار درد و رنج می‌گردند، و شما چیزی را [چون پیروزی و پاداش] از خداوند امید دارید که آنان این امید را ندارند، خداوند همواره دانا و حکیم است (104) همانا این کتاب را بر اساس درستی و راستی بر تو نازل کردیم تا بین مردم به آنچه خداوند به تو آموخته داوری کنی، و [در داوری خود] حمایتگرِ خائنان مباش! (105)
از خداوند آمرزش بخواه؛ زیرا خداوند همواره بسیار آمرزنده و مهربان است (106) از آنان‌که خائن به خود هستند دفاع مکن؛ زیرا خداوند خیانت‌‌کننده گناه‌کار را دوست ندارد (107) [خائنان روش خائنانۀ خود را] از مردم پنهان می‌کنند درحالی‌که نمی‌توانند از خدا پنهان بدارند، و هنگامی که در جلسۀ پنهانِ شبانه، [نقشه‌های خائنانه طرح می‌کردند، و] مطالبی که خدا به آن رضایت نداشت می‌گفتند خدا با آنان بود، خداوند همواره به آنچه انجام می‌دهند احاطۀ [کامل] دارد (108) [بدانید] این شما [عشیرۀ خائنان] هستید که در زندگی دنیا از آنان دفاع کردید، پس چه کسی است که بتواند در قیامت از آنان در برابر خداوند دفاع کند؟ یا چه کسی است که [برای نجاتشان از دوزخ] کارسازشان باشد؟ (109) هرکس کارِ زیان‌باری [بر ضد کسی] انجام دهد یا [با عمل خلافی] بر خود ستم کند، سپس [با توبۀ واقعی] از خدا آمرزش بخواهد خدا را بسیار آمرزنده و مهربان خواهد یافت (110) هرکس مرتکب گناهی شود فقط به زیان خود مرتکب می‌شود، خداوند همواره دانا و حکیم است (111) هرکس مرتکب خطا یا گناهی شود سپس آن را به پاکدامنِ بی‌گناهی نسبت دهد یقیناً بُهتان و گناهی آشکار بر عهده گرفته است (112) اگر احسان و رحمت خدا بر تو نبود گروهی از عشیرۀ خائنان تصمیم داشتند تو را [از داوری عادلانه] منحرف کنند، [این سبک‌مغزانِ خیال‌باف] جز خودشان را منحرف نمی‌کنند و هیچ زیانی به تو نمی‌رسانند، خداوند کتاب و معارف استوار و سودمند را بر تو نازل کرده، و آنچه را نمی‌دانستی به تو آموخت، و همواره احسانِ خداوند بر تو بزرگ است (113)
در هنگام خواندن آیه 88 سوره ی نساء از حزب نوزدهم قرآن کریم می خوانیم که می فرماید:
« فَمَا لَکُمْ فِى الْمُنَفِقِینَ فِئَتَیْنِ وَاللَّهُ اءَرْکَسَهُمْ بِمَاکَسَبُوَّاْ اءَتُرِیدُونَ اءَنْ تَهْدُواْ مَنْ اءَضَلَّ اللَّهُ وَمَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلاً »
ترجمه :
چرا درباره ى منافقانى که خداوند به خاطر اعمالشان ، آنان را سرنگون کرده دو دسته شده اید؟! آیا مى خواهید کسانى را که خداوند گمراه کرده ، به راه آورید؟ (مگر نمى دانید) هر که را خداوند گمراه کند، هرگز راهى براى نجاتش نخواهى یافت ؟
نکته ها
O کلمه ((اِرکاس )) به معناى واژگون کردن است ، و مراد از (ارکسهم ) در آیه واژگونى فکرى منافقان است .
O در چند آیه ى قبل براى واسطه شدن و شفاعت در کار خیر و شر آیه اى خواندیم . این آیه نمونه اى از شفاعت براى منافقان را بیان مى کند.
O گروهى در مکّه به ظاهر مسلمان شدند، ولى هجرت نکردند و در عمل با مشرکان بودند. بعدها که هجرت کردند، (شاید هم براى جاسوسى ) مؤ منان درباره ى آنان دو نظر داشتند. بعضى مى گفتند: چون به توحید و معاد شهادت مى دهند، رفتار برادرانه با آنان داشته باشیم ، وبعضى به خاطر ترک هجرت وهمکارى آنان با کفّار، طرفدار برخورد منفى با آنان بودند، که این آیه نازل شد.
O جملات قرآن را در کنار هم معنا کنیم . در این آیه هم (اضل اللّه ) داریم و هم (یضلل اللّه )، ولى جمله (بما کسبوا) نیز هست . یعنى گمراه کردن الهى به خاطر عملکرد خود ماست .
پیام ها
1- با وجود رهبرى همچون پیامبر صلّى اللّه علیه و آله ، تشتت آراء ناپسند است . (فمالکم ...)
2- براى برخورد با منافقان ، قاطعیّت و یکپارچگى لازم است . (فمالکم ...فئتین )
3- عامل سقوط انسان ، اعمال خود اوست . (ارکسهم بما کسبوا)
4- دایه ى مهربان تر از مادر نباشید. آنکه خود، مقدّمات سقوطش را فراهم کرده ، چرا دلسوزى ؟ (بماکسبوا...اءتریدون )
5- وقتى پیمانه ى گناه پر شود، قهر خدا حتمى است . همه ى عوامل در برابر قدرت خداوند بى اثر مى شوند. (ومن یضلل اللّه فلن تجد له سبیلاً)
6- کسى که طبق نظام قانونمند الهى بخاطر عملکردش از گردونه خارج شد، حتى تو که پیامبرى راهى براى نجاتش نمى یابى . (فلن تجد له سبیلا)
منبع: تفسیر نور / حجه الاسلام محسن قرائتى / تفسیر ذیل آیه 86 سوره نساء
نسخه خطی ایالت «بادن وورتمبرگ» آلمان
نسخه خطی «اندلسی» قرآن در تایلند
نسخه خطی قرآن «مسجد جامع» یمن
نسخه خطی دانشگاه بیرمنگام» انگلیس
