به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از رکنا، اواخر شهریور ماه امسال بود که تصویری از ریزش کوه در بخشی از شهرک «باغمیشه» تبریز در دامنه ارتفاعات زلزله خیز موسوم به عینالی، خبر تاپ رسانه های داخلی و خارجی شد؛ خوشبختانه هر چند این اتفاق، خطر جانی نداشت، اما ساکنان ۱۰۰ واحد مسکونی محدوده این حادثه ناگزیر از ترک خانه های خود شدند تا ۳۰ سال هشدار رسانه ها مبنی بر واقع شدن شهرک باغمیشه بر روی گسل و زمین لرزه خیز بودن این منطقه شکل واقعیت به خود بگیرد.
شهرک باغمیشه تبریز در منطقه زلزله خیز شمال تبریز و در دامنه ارتفاعات موسوم به «عینالی» در امتداد غربی- شرقی احداث شده است و مستعد بودن این مناطق برای وقوع زلزله، نزدیکی خانه ها به این ارتفاعات و عدم ایمن سازی این مناطق، همواره خطر ریزش را به مسئولان استانی و کلانشهر تبریز و ساکنان این خانه ها گوشزد می کند که بی توجهی به این امر می تواند آبستن حوادثی شود که تبعات آن شاید جبران ناپذیر باشد.
در زمان آغاز احداث این شهرک و شهرهای مجاور آن از قبیل «رشدیه» و «ولی امر» در حدود سه دهه قبل، رسانه ها به کرات با استناد به اظهارات اساتید دانشگاه و مهندسان درباره خطرات احتمالی شهرک سازی در این منطقه واقع شده بر روی گسل میشو - میانه هشدار دادند، اما دلالان زمین و مدیران وقت نهادهای مربوط، بی توجه به امنیت جانی شهروندان و خطرات آتی احتمالی و برای سودآوری بیشتر آنچه را در سر داشتند عملی کردند و اکنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر در این منطقه زلزله خیز ساکن هستند.
شهرک سازی در این منطقه در سه دهه اخیر در حالی اجرا شده و توسعه یافته که در غرب و جنوب شرق تبریز، اراضی صاف و هموار گسترده ای وجود دارد که ساخت و ساز و ایجاد زیرساخت های خدماتی و رفاهی در آنها مستلزم کمترین هزینه است.
هر چند علت ریزش کوه در شهرک باغمیشه، بارش های فراوان سال آبی جاری و نفوذ آب به لایه های زیرین خاک اعلام شد و انصافا مسوولان نهادهای مربوط از قبیل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، آتش نشانی، شهرداری و راه و شهرسازی نیز در زعامت مدیریت ارشد استانی با حضور میدانی در محل حادثه، در اسرع وقت وارد عمل شدند، اما به نظر می رسد این، تنها نواخته شدن زنگ خطر وقوع حوادث احتمالی بزرگ تر در این منطقه است که خانه ها و مجتمع های بلندمرتبه اش بر روی گسل ساخته شده اند.
بزرگترین خطر برای منطقه باغمیشه مربوط به گسل تبریز است
کارشناس تکتونیک سازمان زمین شناسی بزرگترین خطر برای منطقه باغمیشه را مربوط به گسل تبریز می داند و می گوید: در صورت فعالیت این گسل زمین لغزنده های گسترده روی می دهد و خسارت های جانی و مالی جبران ناپذیری به بار می آید.
رامین الیاس زاده، می افزاید: جنس توده لغزنده منطقه باغمیشه از نوع مارن با خاصیتی بین خاک و سنگ سخت به همراه میان لایه هایی از سنگ های رسی، سیلتی و کنگلومرا است که از مقاومت تراکمی و برشی پایینی برخوردارند.
وی اظهار می کند: هنگام احداث پروژه های ساختمانی در این مناطق باید مساله زمین لغزش مدنظر قرار گیرد چراکه وزن مخصوص مارن بر اثر نزولات جوی و با جذب آب افزایش می یابد و به دلیل وجود کانی های ورقه ای فرآیند لغزش تسهیل می شود.
کارشناس تکتونیک سازمان زمین شناسی با اشاره به اینکه در وقوع زمین لغزش های منطقه باغمیشه عوامل انسانی و طبیعی دخیل بودند، می گوید: عوامل طبیعی منطقه مربوط به فعالیت گسل تبریز بوده که فعالیت آن باعث پرشیب شدن دامنه ها و ایجاد زمین لغزهای گسترده در منطقه شده است.
الیاس زاده، یادآوری می کند: خاکبرداری در این مناطق برای ایمن سازی اگر باعث پر شیب شدن شیب توپوگرافی شود یا در پنجه شیب انجام شود، خطر ساز خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه پدیده زمین لغزش از جمله بزرگ ترین مخاطرات طبیعی است که هر سال خسارت های مالی و جانی زیادی را ایجاد می کند، می گوید: در پی بروز این پدیده مواد هوازده و توده خاک و سنگ تحت تاثیر نیروی ثقل روی دامنه ها جابجا می شوند.
الیاس زاده، با بیان اینکه عوامل طبیعی مانند جنس خاک و سنگ و فعالیت های تکتونیکی و عوامل مصنوعی مانند حفاری ها و بارگذاری بر روی دامنه یا بالای کوه و آبیاری و خاکبرداری در پنجه شیب در وقوع زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش تاثیر دارد، ادامه می دهد: در برخی موراد زمین لغزش های جوان تر بر روی زمین لغزش های قدیمی روی می دهد بنابراین باید در ساخت و سازها ابتدا حریم گسل ها رعایت و سپس با شناسایی زمین لغزش های منطقه تاثیر عوامل مصنوعی را به حداقل رساند.
علت اصلی ریزش کوه عینالی در منطقه باغمیشه شیب تند دامنه آن است
دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز نیز با بیان اینکه ریزش کوه عینالی ربطی به فعالیت گسل تبریز ندارد و دلیل آن شیب تند دامنه این کوه است، می گوید: بر اساس شواهد موجود ناپایداری دامنه ای علت ریزش این کوه در شهرک باغمیشه بوده و اگر بارندگی روی می داد ریزش به مراتب وسیع تر می شد.
بهزاد زمانی، با اشاره به اینکه شیب این منطقه تند است، می افزاید: ریزش اخیر به دلیل این شیب و سهل انگاری روی داده است چراکه در زمان ساخت و ساز در این منطقه در دامنه کوه مقاوم سازی لازم انجام نشده است.
ساخت و ساز در حریم گسل تبریز باید متوقف شود
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله نیز با بیان اینکه ساخت و ساز در شهرک باغمیشه در ۲۸ سال اخیر بر روی پهنه گسله در شیب دامنه محل عبور گسل «شمال تبریز» است، می گوید: حدود ٤٠٠ هزار شهروند تبریزی در حریم گسل شمال تبریز و لغزش های بالقوه و بالفعل دامنه ای زندگی می کنند.
مهدی زارع، با تاکید بر تدوین برنامه راهبردی و عملیاتی برای کم کردن ریسک برای شهروندان ساکن در این منطقه، می افزاید: پهـنه گسـله با خاکبرداری و ناپایداری سازی دامنه های لغزشی روی گسل روی داده است که علاوه بر احتمال گسیختگی مستقیم بر اثر گسلش و در نتیجه تخریب ساختمان احتمال آسیب در اثر زمین لغزش نیز وجود دارد.
وی با بیان اینکه اثر حوزه نزدیک گسل در صورت حمله جبهه گسیختگی در گسل زمین لرزه ای موجب حرکت های شدید به ویژه در راستای عمود بر گسل می شود، یادآوری می کند: در یک زلزله شدید در این منطقه خرابی های گسترده نه تنها در ساختمان های کوتاه بلکه در ساختمان های بلند با تغییر مکان های افقی و قائم بسیار محتمل است.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه با توجه به گسیختگی مستقیم گسل این منطقه و احتمال وقوع جهت پذیری در نزدیکی پهنه گسیختگی اصلی، باید ساخت و ساز در حریم گسل هر چه سریع تر متوقف شود.
زارع، ادامه می دهد: علاوه بر موضوع احداث ساختمان در این منطقه باید در نحوه انتخاب محل برای شریان های حیاتی نیز دقت شود چراکه دکل های انتقال نیروی فشار قوی در حریم گسل شـمال تبریز در فاز یک شهرک باغمیشه احداث شـده اسـت.
وی یادآوری می کند: در صورت بروز زمین لرزه اصلی کوچکتر از ۷ ریشتر که وقوع آن با توجه به سابقه لرزه خیزی این منطقه بسیار محتمل است، قطع این شریان های حیاتی میزان آسیب ها را دو چندان می کند.
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله می گوید: نهشته های دامنه ای رس و مارن بر روی گسل های کواترنری و زمین لرزه ای مانند گسل شمال تبریز، پتانسـیل بسـیار زیادی برای لغزش و ایجاد شکاف های سطحی و ناپایداری دامنه ای دارد.
زارع می افزاید: حدود ٤٠٠ هزار شهروند تبریزی در ناحیه حریم گسل شمال تبریز و حریم لغزش های بالقوه و بالفعل دامنه ای زندگی می کنند که برنامه راهبردی و عملیاتی برای کم کردن ریسک برای این شهروندان ضروری است.
