کلیسای ننه‌مریم کجاست؟

کلیسا ننه مریم ارومیه دومین کلیسای قدیمی جهان است. همین ویژگی بهترین دلیل است تا در اولین سفر به ارومیه نام این محل تاریخی را به فهرست جاهای دیدنی ارومیه اضافه کنید. جاذبه های گردشگری ارومیه کم نیست؛ اما کلیسای حضرت مریم ارومیه برخلاف کلیساهای دیگر معماری ساده ای دارد تا شما را بیشتر با معنویت همراه کند.

پیشینه کلیسا ننه مریم ارومیه

این کلیسا در سده های گذشته محل دفن اموات بوده است.طبق روایت نویسندگان آشوری و مسیحی و مسلمان ، این بنا پیش از آن آتشکده بوده که توسط مغ ها و یکی از معابد معروف زرتشتیان بوده. هنگام تولد مسیح، موبدان زرتشتی ساکن این معبد، ستاره ای درخشان را در حال حرکت به سوی شرق می بینند، آن را نشانه ای از تولد منجی وعده داده شده می یابند و به طرف اورشلیم روانه می شوند.این موبدها پس از بازگشت به ارومیه، آتشکده را مبدل به کلیسا کردند و دین مسیح را در آنجا بشارت می دهند. این کلیسا را نخستین بار شاهزاده ای چینی در سال ۶۴۲ مرمت کرد. در سال ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ نیز مورد مرمت قرار گرفت. نمای کنونی آن به دورهٔ ساسانی تعلق دارد. طی روایتی نیز عنوان میشود که این بنا دایما بین جنگ های مختلف از پیروان یک دین با دین دیگر، به دست پیروان دین غالب در جنگ، میسوخته و یا تخریب و نهایتا با تغییر نوع کاربری دلخواه مرمت میشده و یا تغییر کاربری میداده که همیشه به لحاظ نوع بنا استفاده ی دینی از آن به عمل آمده است. مساحت بنا و شکل دقیق بنا در طول سالیان دراز و جنگ های مختلف و یا حوادث طبیعی دایما کوچک و کوچکتر شده و بین مسلمانان و مسیحیان و زردشتیان در توالی استفاده قرار گرفته است اما آنچه مسلم است این است که قدمت این بنا بیش از 2000سال است .

معماری و بخش های مختلف کلیسای ننه مریم

در معماری بنای کلیسای ننه مریم می توان سبک معماری دوره ساسانیان را به خوبی مشاهده کرد. قرینه سازی های رایج در بنای آتشکده های ساسانی، در بنای کلیسا نیز وجود دارد. سازندگان کلیسا در داخل بنا معماری ساسانی و پارتی را تلفیق کرده اند. در این کلیسا تزیینات چشمگیر و زیباسازی معماری دیده نمی شود؛ زیرا آشوریان از آراستن و تزیین کلیساها پرهیز می کردند. کلیسای ننه مریم از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل ورودی، سالن نیایش، محراب و اتاق های پیرامون آن می شود. بخش دوم نیز سالن دیگری با یک سری اتاقک است که به موازات سالن نخست قرار دارد.

کلیسای ننه مریم ارومیه برخلاف اکثر کلیساهای معروف که سقف بلندی دارند، دارای سقفی کوتاه است و برای ورود به آن باید سر را خم کنید. این کلیسا به جز نیمکتی کوچک برای سالمندان که در انتهای سالن اصلی قرار دارد، هیچ صندلی دیگری ندارد. همچنین در کلیسا جایگاه اعتراف یا وعظ کشیش به چشم نمی خورد. هیچ گونه نقاشی روی دیوارهای کلیسا وجود ندارد. محراب کلیسا که تنها کشیشان اجازه ورود به آن را دارند، اتاقکی گنبدی شکل و تودرتو است. این اتاقک یک طاقچه کوچک دارد که روی آن چند تصویر از مسیح به صورت نقاشی، کوبلن دوزی، منبت کاری و... قرار گرفته است. راهرویی در سمت راست محراب وجود دارد که زائران از طریق آن به محل غسل تعمید و محل روشن کردن شمع می رسند. پشت کلیسا نیز تا چند سال قبل مملو از سنگ قبر بود که هنوز هم تعدادی از آن ها در پشت کلیسا باقی مانده اند.

در دو قسمت چپ و راست دالان ورودی کلیسا، دو دهلیز با سنگ قبرهایی مشاهده می شود که به نظر می رسد در گذشته محل دفن روحانی های مسیحی بوده است؛ در حالی که سنگ قبری که اکنون در این محل وجود دارد، مدفن سه نفر از رهبران کلیسا و نیز مبلغان کلیسای ارتدوکس روسیه است. سازندگان این بنا، در بخش راست محراب، دالانی تنگ و کوتاه ایجاد کردند که در دیوار سمت راست آن، اجاق دیواری قرار داشت و از آن در طبخ نان مقدس استفاده می شد. صحن کلیسا تقریبا وسیع و بزرگ ساخته شده است و حیاط آن نیز از طریق دو در ورودی به خیابان قدس و کوچه ضلع غربی منتهی می شود. وجود قالی های دست بافت در داخل کلیسا، خود از دیگر جاذبه های این اثر تاریخی هستند. یکی دیگر از بخش های جالب این کلیسا، تابلویی است که جمله زیر روی آن دیده می شود:

نعلینت را از پاهایت بیرون کن؛ زیرا مکانی که در آن ایستاده ای، زمین مقدس است.

بازسازی کلیسای ننه مریم

کلیسای ننه مریم در طول تاریخ بارها مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته است. نخستین تعمیر در قرن ششم پس از میلاد در سال ۶۴۲ میلادی انجام شد که به اعتقاد مورخان به دستور یکی از شاهزاده های چین صورت گرفت. این شاهزاده خانم برای ملاقات با اسقف اعظم نینوا به بین النهرین رفته بود که در راه بازگشت به ارومیه می رود و پس از بازدید از کلیسای ننه مریم ارومیه و اقامت در آن تصمیم به مرمت آن می گیرد.

همچنین در سال ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ هجری شمسی علاوه بر مرمت بنای کلیسا، برجی جدید به آن افزوده شد. جالب اینکه تا اواخر قرن ۱۹ میلادی نمای ظاهری کلیسا بسیار ساده بود؛ ولی پس از ورود زرتشتیان روسیه، تغییراتی اساسی در آن انجام شد و ساختمان پس از تعمیر و بازسازی، به سبک گنبدهای روسی ساخته شد. بیشتر ساختمان های کلیسای ننه مریم و همچنین قسمت قدیمی این بنای مذهبی، در بخش شمالی صحن قرار گرفته اند.پشت بام کلیسا نیز دستخوش تغییراتی شده و امروزه به صورت شیروانی است که قطعا با معماری اصلی ساختمان تناسب ندارد.

گشتی در بخش های مختلف کلیسای ننه مریم

وقتی وارد این بنا شوید صحن بزرگی جلوی چشمتان قرار می گیرد. حیاط این بنا با دو در ورودی به کوچه ضلع غربی و خیابان قدس دسترسی دارد.کلیسا ننه مریم دو بخش کلی دارد؛ بخش اول شامل ورودی، محراب اتاق های پیرامون و سال نیایش است. در بخش دوم هم قسمت هایی مانند اتاقک های پشت محراب و سالن قرار گرفته اند.

• ورودی کلیسا : دو بخش راست و چپ در دالان ورودی کلیسا وجود دارد. این دو دهلیز محله دفن روحانیون مسیحی در زمان های گذشته بود که روی سنگ قبرهای آن ها متن هایی هک شده است.اگر کمی روی اطلاعات این سنگ ها دقت کنید، متوجه می شوید تعدادی از مبلغان کلیسای ارتدوکس کشور روسیه و سه نفر از از رهبران این کشور در این بخش دفن شده اند.
• نمازخانه کلیسا ننه مریم : موضوع جالبی که در این کلیسا به چشم می خورد نداشتن نیمکت برای نشستن و عبادت است. البته چیز دیگری که توجه را به خود جلب می کند، نبود تصاویر قدیسین مسیحی در آن است.کف این بنا با فرش های دستباف ایرانی پوشیده شده است. البته اگر به خاطر پا درد نمی توانید روی این فرش ها بنشینید، قسمت انتهای سالن چند صندلی برای نشستن و عبادت وجود دارد.
• محراب عبادت : بعد از ورود به محراب قسمت سمت راست دالان کوتاه و تنگی وجود دارد. اگر کمی جلوتر بروید روی دیوار سمت راست اجاق دیواری را می بینید.این اجاق همان محلی است که روی آن نان مقدس پخته می شد. دقیقا کنار این اجاق حوض کوچک سنگی در دیوار قرار دارد که برای غسل تعمید، کودکان را در آن قرار می دادند.

در مورد کلیسای بیت اللحم اصفهان چه می دانید؟