بسیاری از والدین با این چالش مواجه می شوند که کودک مدام سرش را به زمین می کوبد. کوبیدن سر به زمین در بیشتر کودکان و معمولا از شش ماهگی شروع می شود و ممکن است در دو سالگی تشدید شود. کودکان به دلایلی از جمله جلب توجه و کاهش دردهای جسمانی این کار را انجام می دهند. البته جای نگرانی وجود ندارد و در بسیاری موارد سرکوبیدن کودکان به زمین کنترل و درمان می شود. با این حال اگر کودک شما به شدت این کار را انجام می دهد متخصص روانشناس می تواند به شما کمک کند. بسیاری از کودکان بعد از سه سالگی این رفتار را کنار می گذارند، اما خوب است والدین از شیوه رفتار صحیح در چنین مواقعی آگاه باشند تا از بروز مشکلات بعدی در آینده جلوگیری کنند.
علت کوبیدن سر به زمین در کودکان
مرحله اول هدف درمانی یافتن علت و منشاء هرنوع ناهنجاری و یا عادت ناپسند در کودک است. از مهم ترین دلایلی که کودک سر خود را به زمین می کوبد این است که نیاز دارد تا موضوعی را ابراز کند اما نمی تواند آن را با کلمات و زبان خود بیان کند. سرکوبیدن در کودکان و نوجوانان دلایل گوناگونی دارد و کودک آستانه درد خود را می شناسد به همین دلیل سر خود را محکم نمی کوبد اما اگر این رفتار را با شدت بیشتری در کودک خود مشاهده کردید و متوجه شدید که واقعا به خود آسیب می رساند حتما به مشاور مراجعه کنید. در ادامه برخی از علت های اصلی این رفتار کودک را ذکر می کنیم.
سرکوبیدن به زمین برای جلب توجه والدین
یکی از عواملی که باعث تشدید رفتار کوبیدن سر به زمین در کودکان می شود کم توجهی و عدم محبت کافی والدین به کودک است. کودک متوجه می شود که با این کار والدین نگران او می شوند و در نتیجه کار خود را ادامه می دهد. پس مهم ترین شیوه کنترل رفتار در کودک این است که توجه و محبت بیشتری در مواقع عادی و طول روز به او داشته باشید؛ البته نه در زمان هایی که سرخود را به زمین می کوبد.
از بین بردن فشار روانی
برخی از کودکان زمانی که بسیار عصبانی و خشمگین می شوند این کار را انجام می دهند و در واقع قصد دارند تا با کوبیدن سر خود به زمین هیجانات و استرس خود را تخلیه کنند و یا به والدین خود نشان دهند که چقدر از دست آن ها خشمگین هستند. علاوه بر این کودکان با سرکوبیدن به زمین آرام می شوند. این کودکان معمولا سرشان را با ریتم خاصی به زمین می کوبند تا خوابشان ببرد. برخی کودکان دست و پایشان را نیز همزمان تکان می دهند.
کاهش دردهای جسمانی کودک با کوبیدن سر به زمین
اگر این رفتار را در کودک خود مشاهده کردید ممکن است نشان از این باشد که در ناحیه ای از بدن خود درد دارد. این حس درد می تواند به علت دندان درآوردن و یا عفونت گوش در نوزادان باشد. درواقع کوبیدن سر به زمین کمک می کند تا حس بهتری داشته باشند. در مواقعی کودک ناخودآگاه می خواهد تا حواس خود را از درد منحرف کند.
اختلال رشدی
سرکوبیدن کودکان به زمین می تواند در اندک موارد ناشی از اختلالات عصبی-رشدی باشد. کوبیدن سر به زمین اگر با رفتارهای کلیشه ای و تکراری همراه باشد و بدون دلیل صورت بگیرد معمولا با اختلال اوتیسم در ارتباط است. اما تنها یکی از نشانه های آن است و لزوما به معنای وجود اختلال اوتیسم در کودکتان نیست؛ تنها می توانید آن را به عنوان نشانه ای هشداردهنده درنظر بگیرید.
کوبیدن سر به زمین یک تکنیک خود آرام بخش برای خواب
رفتار کوبیدن سر اغلب قبل از خواب نوزاد مشاهده می شود. این تئوری وجود دارد که این حرکت موزون شبیه حرکت گهواره ای است که کودک را برای خوابیدن آرام می کند. هنگامی که کودک خوب بخوابد، دیگر این رفتار را نشان نمی دهد. پس در این مورد والدین وظیفه دارند مراقب باشند تا کودک یا نوزادشان به اندازه کافی و در زمان مناسب بخوابد.
اختلالات عصبی
برخی از مشکلات عصبی، مانند رومبنسفالوسیناپسیس، ممکن است باعث اختلال در عملکرد سیستم دهلیزی شود که منجر به حرکات مکرر بدن، مانند ضربه زدن به سر می شود. این اختلالات ژنتیکی و عمدتاً نادر هستند. اگر نوزاد فقط قبل از خواب و زمانی که سرش شلوغ است، سر خود را بکوبد، احتمالاً این یک رفتار طبیعی است و با مشکلی مرتبط نیست.
علائم کوبیدن سر در کودکان
کارشناسان حدس می زنند که حرکات ریتمیک رو به جلو و عقب ممکن است کودک را تسکین دهد و به خوابیدن او کمک کند. یک نکته عجیب هم اینکه، کودک شما ممکن است سر خود را به اطراف بکوبد تا حواسش را از دردهایی مثل درد ناشی از دندان درآوردن یا عفونت گوش منحرف کند. اما علائمی که نشان دهنده سر کوبیدن کودک است می تواند به شکل زیر برایتان مشخص تر شود:
- کودک شما بارها و بارها سر خود را به کاناپه می کوبد.
- او راست می نشیند و پشت سرش را به دیوار یا نرده تخت می کوبد.
- خودش را روی چهار دست وپا به جلو و عقب تاب می دهد و وقتی به جلو تاب می خورد جلوی سرش را به چیزی می کوبد.
- به پشت دراز می کشد و سرش را به چپ و راست می چرخاند و گاهی اوقات این کار را به اندازه ای محکم انجام می دهد که نرده تخت را به دیوار می کوبد و باعث می شود ناحیه کچلی در پشت سرش ایجاد شود.
واکنش والدین چگونه باید باشد؟
اولین کار بعد از شناسایی علت و منشا این است که همواره سعی کنید این رفتار را نادیده بگیرید. هیچ گاه کودک خود را بخاطر کوبیدن سر به زمین دعوا نکنید. والدین باید توجه و نظارت کافی را داشته باشند تا فرزندشان به آن درجه از ناراحتی و خشم نرسد. از سیستم نادیده گرفتن معقولانه استفاده کنید؛ زمانی که کودک سر خود را به زمین می زند نباید از طرف شما امتیاز و توجه بگیرد. به خاطر این کار در مقابل خواسته اش کوتاه نیایید. طوری رفتار کنید که این رفتار او را نمی بینید و اتاق را ترک کنید. بهتر است با انواع پاداش و تشویق مناسب برای کودکان آشنا باشید و از آن ها استفاده کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در مورد رفتار کوبیدن سر نوزاد در شرایط زیر با پزشک مشورت کنید.
- کودک دارای تاخیر در رشد است.
- کوبیدن سر در طول روز زیاد اتفاق می افتد.
- کوبیدن سر حتی پس از آسیب نیز ادامه دارد.
- به نظر می رسد که نوزاد حتی پس از ضربه زدن به سرش نمی خوابد.
- نوزاد در به خواب رفتن مشکل دارد یا حتی پس از کوبیدن سرش نمی خوابد.
- به نظر می رسد کودک در حفظ تعادل بدن و هماهنگی حرکات بدن مشکل دارد.
- کوبیدن سر منجر به هر نوع آسیبی شده یا به نظر می رسد که باعث استفراغ نوزاد شود.
- کوبیدن سر پس از سه سالگی ادامه می یابد، حتی اگر نوزاد هیچ یک از شرایط ذکر شده در بالا را نشان ندهد.
پزشک معاینه فیزیکی انجام می دهد، سابقه پزشکی کودک را بررسی می کند و آزمایش هایی را برای تعیین هر گونه علت زمینه ای برای ضربه زدن سر در کودک انجام می دهد. درمان به دلیل ضربه زدن سر بستگی دارد.
برطرف کردن مشکل کوبیدن سر در کودک
کوبیدن سر گاهی اوقات رفتاری توجه طلبانه از سمت کودک است، بنابراین سعی کنید هر زمان که کودک این کار را انجام می دهد خیلی حساسیت نشان ندهید و اصطلاحاً شلوغش نکنید و توجه بیش از حدی به او نکنید. اگر صدای سر کوبیدن کودکتان شما را ناراحت می کند، تخت او را از دیوار دور کنید.
در برابر وسوسهٔ پوشاندن نردهٔ تخت کودک با بالش های نرم، پتو یا ضربه گیر مقاومت کنید، زیرا این وسایل می توانند خطر خفگی ایجاد کنند و ریسک سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را در کودکان کمتر از یک سال افزایش دهند. به طور منظم پیچ و مهره های تخت کودک را سفت کنید، زیرا حرکت مداوم سر کوبیدن می تواند آنها را شل و خطر سقوط ایجاد کند.
به کودک خود کمک کنید تا راه های دیگری برای آرام کردن و تسکین خودش پیدا کند. به عنوان مثال، قبل از خواب، او را به حمام ببرید یا ماساژ ملایمی به او بدهید یا قبل از اینکه او را در تخت بگذارید کمی بیشتر وقت بگذارید و او را در آغوشتان نگه دارید و برایش لالایی بخوانید. همچنین گوش دادن به لالایی ها یا ریتم ثابت یک مترونوم یا همان میزانه شمار برای برخی کودکان تسکین دهنده است، پس بد نیست این موارد را هم امتحان کنید.
ممکن است کودک به دلیل خستگی بی حوصلگی سر خود را به زمین بکوبد. خواب کافی در این مورد کمک می کند تا آرامش خود را به دست آورد. برنامه خواب مناسبی را برای کودک خود در نظر بگیرید.
کودک را به رفتارهای شاد و جدید عادت دهید و با این کار به او کمک کنید تا کوبیدن سرش به زمین را کنار بگذارد. اگر کودکتان به ضربات و حرکات یکنواخت و ریتمیک علاقه دارد به او نشان دهید که می تواند رقصیدن، رژه و یا دست زدن همراه با موسیقی را امتحان کند. مطمئن شوید کودکتان در طول روز فعالیت زیادی انجام می دهد و انرژی عصبی خود را می سوزاند.
موقعیت هایی را که باعث بروز رفتار ناشایست در کودک می شود را محدود کنید. اگر کودک در زمان ها و یا مکان هایی خاص این رفتار را بروز می دهد شرایط را برایش تغییر دهید. اگر سر خود را به اشیا خاصی می کوبد آن ها را از دسترس خارج کنید. سعی کنید کودک خود را زیاد در آغوش بگیرید و او را ببوسید. همه جزئیات رفتاری کودک خود را با روانشناس متخصص تان در میان بگذارید.
با کودک نوپا صحبت کنید و بفهمید که چه چیزی باعث کوبیدن سر به زمین می شود. کودکان نوپا می توانند احساسات خود را از طریق کلمات و جملات ساده بیان کنند، که می تواند به شما در درک دلیل زدن سر به زمین کمک کند.
سخن پایانی
در صورتی که کوبیدن سر به زمین در کودکان تداوم یافت و این مسئله باعث آسیب جسمی و روحی برای او شد لازم است که با مراجعه به یک روانشناس متخصص در زمینه کودک برای درمان و اصلاح رفتار کودک اقدام نمایید. مشاور با بررسی همه جانبه مسئله و پی بردن به علل زیر بنایی آن در کاهش آسیب های احتمالی به والدین کمک خواهد کرد. همچنین در صورتی که کوبیدن سر نشانه ای از یک اختلال باشد متخصص با بررسی بیشتر به تشخیص درست کمک می کند.
ترس از دفع مدفوع در کودکان و راهکارهایی برای رفع آن
