غار سهولان در مجاورت روستای سهولان قرار دارد که شاید به همین دلیل به این نام خوانده میشود. در زبان کردی «سهول» به معنای یخ است. نامهای دیگر غار سهولان، کونه کوتر و کونه مالان میباشد. مردمان محلی منطقه به خاطر لانهسازی و زندگی کبوترها در این غار به آن «کونه کوتر» یعنی «لانه کبوتر» میگویند. کونه کوتر را برای بخش آبی غار و «کونه مالان» را برای بخش قسمت خشکی به کار میبرند. «مالان» نیز به معنای پناهگاه است. قندیلهای زیبا و تماشایی که سقف و دیوارهای سهولان را مزین کردهاند و اشکال مختلف آهکی نیز که در اثر ریزش آب و ایجاد سائیدگی صخرههای آهکی به وجود آمدهاند. سهولان دارای دو ورودی است که یکی 178 و دیگری 107 پله دارند و شما از یکی وارد و از دیگری خارج میشوید. با طی کردن این پلهها به عمق 30 متری زمین میروید که البته با نزدیک شدن به عمق زمین و کف غار فشار هوا افزایش و اکسیژن هم کم میشود و رطوبت هوا به 78 درصد میرسد. این غار از دو بخش آبی و خشکی تشکیل شده که هم مکانی برای غارپیمایی است و هم با داشتن سه حوضچه یا دریاچه امکان سوار شدن بر قایق و عبور از آنها در محدودههای مشخص وجود دارد. عمق متوسط حوضچهها 15 متر و عمیقترین محل آن 31 متر عمق دارد. اختلاف دمای درون و بیرون غار 10 الی 15 درجه است که در فصل تابستان و زمستان بین 10 تا 13 درجه سانتیگراد تغییر میکند. رطوبت غار نیز بین 70 تا 80 درصد است که در اثر همین رطوبت زیاد خزههای سبز و قهوهای رنگی روی سنگها و صخرههای را پوشاندهاند.
تالاب کانی برازان با 907 هکتار وسعت در فاصله 30 کیلومتری شمال شرقی مهاباد قرار دارد. میانگین عمق تالاب 60 سانتیمتر است. محققان بالغ بر 75 گونه از پرندگان آبزی و کنارآبزی را در این تالاب شناسایی کردهاند که با توجه به گونههای خشکزی، تعداد آنها از 180 گونه نیز فراتر خواهد رفت. از این پرندگان میتوان به فلامینگو، چنگر، اردک بلوطی، اردک سرسفید، خروس کولی دم سفید، اردک مرمری، پرستوی دریایی، باکلان کوچک، پلیکان سفید، کشم بزرگ و عروس غاز اشاره کرد. کانی برازان از مقاصد طبیعتگردی و جاذبههای گردشگری مهاباد است که برای دسترسی به آن، باید در مسیر کمربندی دارلک مهاباد، در نزدیکی روستای حاجی خوش، وارد جاده فرعی شوید. پس از عبور از روستاهای گابازله و قره داغ، به جادهای خاکی میرسید که با گذر از میان زهکشها و زمینهای کشاورزی، نهایتا به تالاب ختم میشود.
گوردخمه یا دخمه سنگی فخریگاه یا به زبان کردی و بومی «فقرهقا» با ارتفاع 1,331 متر از سطح دریا در دل صخره کنده شده است. بسیاری از مورخان ساخت فقرهقا (فخریگاه) را به فرآتیس پدر دیاکو اولین پادشاه ماد نسبت دادهاند. همچنین از آنجا که این دخمه در نزدیکی روستای اگریقاش بهمعنای آتش همیشه فروزان قرار دارد، احتمال میرود که زمان ساخت یکی از آتشکدههای بزرگ بوده است. گوردخمه فقرهقا که شمالیترین گور دخمه منتسب به دوران ماد است و یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی محسوب میشود، در سال 1316 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این اثر تاریخی تحتتاثیر عوامل محیطی قرار دارد و ترک در جداره و دیواره اتاقک گورها رو به گسترش است. ساییدگی و خوردگی در ستونها به ویژه یکی از سرستونهای ورودی آن را در خطر ریزش قرار داده است.
دژ قلات شاه با قدمتی که دوره مادها بازمیگردد، در 120 کیلومتری جنوب غربی شهر مهاباد، در مسیر جاده مهاباد به سردشت و کنار روستای داغه قرار دارد و بخشهای زیادی از سازههای درون آن از بین رفتهاند. موقعیت قرارگیری قلعه و دژهای طبیعی پیرامون دسترسی به آن را سخت میکردند. فضاهای داخلی نیز علاوه بر واحدهای مسکونی، شامل تعداد زیادی آبانبار میشود. این اثر به عنوان یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی، در تاریخ 17 خرداد 1335 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
دریاچه سد مهاباد از مقاصد تفریحی و جاهای دیدنی مهاباد است و در فاصله بسیار کمی از مرکز شهر قرار دارد. با 50 سال قدمت این سد را با ارتفاع 47.5 متر و طول 700 متر، مهندسان یوگسلاوی ساختهاند و تنها سدی در جهان بهشمار میرود که داخل محدوده شهری واقع شده است. جادههای ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر از کنار این سد عبور میکنند. از جمله تفریحات محبوب در این مکان میتوان به شنا ماهیگیری و کمپینگ اشاره کرد.
سهولان از قدیمیترین روستاهای مهاباد است که قدمت آن به 400 سال میرسد. بعد از چندین قرن هنوز زندگی در این روستا جریان دارد و بر اساس سرشماری سال 1385 هجری شمسی حدود 180 نفر در آن زندگی میکنند. فعالیتهای زراعی شالوده اصلی اقتصاد روستای سهولان را تشکیل میدهد. گندم، جو، عدس، نخود، انگور، بادام، سیب و گردو برخی از محصولات تولیدی روستا هستند. برای سفر به روستای سهولان ابتدا باید به آذربایجان غربی و مهاباد سفر کنید. روستای سهولان در فاصله 43 کیلومتری شرق مهاباد واقع شده است. وارد جاده مهاباد به بوکان شوید تا با عبور از تپه ماهورها به روستای عیسی کندی برسید. در این روستا جاده به دو مسیر متفاوت تقسیم میشود. مسیر مستقیم شما را به بوکان میرساند و مسیر سمت راست به روستای سهولان و غار مشهور آن منتهی میشود.
باغ میکاییل که با نام پارک ملت نیز شناخته میشود، از جاذبه های گردشگری مهاباد در استان آذربایجان غربی است. این پارک در نزدیکی دریاچه سد مهاباد قرار دارد و رودخانه مهاباد از میان آن عبور میکند. در دوره زمانی خاصی پل تاریخی پردی سوور در دل این باغ قرار داشت که بعدها این پل تخریب شد و امروزه، پلی به صورت نمادین جایگزین آن شده است.
تالاب و دریاچه قوپی باباعلی یکی از تالابهای استان آذربایجان غربی است که در 30 کیلومتری شهر مهاباد در نزدیکی روستای باباقوپی قرار دارد. این تالاب که یکی از دو تالاب ثبت شده مهاباد در فهرست آثار ملی است، 500 هکتار وسعت دارد و اطراف آن را نیزارهای بلندی احاطه کردهاند. تالاب قوپی باباعلی، زیستگاه ارزشمندی برای آبزیان و پرندگان آبزی مانند آنقوت، تنجه، اردک سرحنایی و اردک سرسبز، حواصیل، فلامینگو و غازهای وحشی به شمار میآید و به همین دلیل، سازمان محیط زیست استان آذربایجان غربی طرحهایی را برای احیای آن اجرایی کرد. تالاب و دریاچه قوپی باباعلی، مکانی فوقالعاده برای پرنده نگری است و سالانه بیش از 30 هزار پرنده مهاجر به این تالاب سفر میکنند.
حمام لج در روستای لج یکی از جاذبههای تاریخی مهاباد با قدمتی از سالهای 1050 تا 1100 هجری قمری است. سنگ، آجر و گچ از جمله مصالح به کار رفته در ساخت این حمام هستند. فضای عمومی حمام لج دارای دو گنبد آجری است و پلان آن مستطیل شکل است؛ البته حمام لج، 6 گنبد کوچکتر آجری نیز با اندازههای متفاوت دارد. آب مورد استفاده در این حمام در گذشته با لولههای سفالی انتقال مییافت؛ آبی که به احتمال زیاد از کانالی از رودخانه مهاباد به داخل حمام منتقل میشد.
حوضخانه رستم بیگ در شهر مهاباد و بالاتر از حوضخانه شاه درویش در صحن مسجد رستم بیگ واقع شده است و قدمت آن به سال 1230 هجری قمری بازمیگردد. در گذشته از حوضخانه رستم بیک برای گرفتن وضو استفاده میشده است. بنای این حوضخانه از آجر و زیر بنای آن از سنگهای متراکم صاف و صیقلی ساخته شده است؛ مکانی که در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. گنبد حوضخانه رستم بیگ، آجری و مدور است و از مصالح به کار رفته در آن میتوان به گچ و خاک اشاره کرد. کف حوضخانه با موزائیک پوشانده شده است.
