معرفی فیلم در سکوت

دوشنبه، 31 خرداد 1400 زمان مطالعه 6 دقیقه

در سکوت اولین تجربه کارگردانی ژرژ هاشم‌زاده، سینماگر ایرانی ارمنی تبار است که در سال ۱۳۹۴ اکران شده است.

خلاصه داستان در سکوت

سودابه (فاطمه معتمدآریا) بعد از بیست وسه سال به ایران بازگشته است. دخترش ستاره (سوگل خلیق) که هیچ گاه او را ندیده است در آستانه ازدواج است. سودابه به واسطه موفقیت در رشته تحصیلی اش به ایران آمده اما هدف اصلی او نزدیک شدن به دخترش است. در این میان خسرو (سعید پور صمیمی) و پری (احترام برومند) پدربزرگ و مادربزرگ پدری ستاره که او ر بزرگ کرده اند از بازگشت سودابه و هدف او نگران اند.

نکاتی درباره فیلم در سکوت

در سکوت اولین ساخته ژرژ هاشم زاده، یکی از فیلم های به نمایش درآمده در جریان هنر و تجربه است. پطرسی در اولین تجربه فیلم سازی اش، با جمعی از ستارگان مطرح سینمای ایران، به سراغ موضوعی نخ نما و پوسیده رفته است. او بدون هیچ خلاقیتی در پرداخت موضوع و فرم، در سکوت را عرضه کرده است.
حقیقت این است که در سکوت هیچ شباهتی به فیلم های جریان هنر و تجربه ندارد و با ستاره های بی شمارش، فقط سعی در پنهان کردن نواقص کارش دارد. در سکوت ازجمله فیلم هایی است که به نظر می رسد به دلیل عبور از خط قرمزها یا آنچه شاید بتوان با اغماض پرده دری نامید به جریان هنر و تجربه تبعیدشده است. بااین حال حضور فاطمه معتمدآریا در نقش اصلی در کنار بازیگرانی چون سعید پور صمیمی، ویشکا آسایش و پانته آ پناهی، می تواند در جذب مخاطب موفق باشد. اما حیف که در سکوت فیلمی پر ادا است که قطعاً بیننده را ناامید خواهد کرد.

از همین خلاصه داستان می توان فهمید که با چه قصه تکراری طرف هستیم. مادری که بعد از بیست سال، تازه حس مادری اش گل کرده بازگشته است. خانواده ای که از دختربچه ده روزه او تا الآن مراقبت کرده اند، باخبر بازگشت مادر آشفته می شوند. مراسم ازدواج ستاره در هاله ای از ابهام قرار دارد. مادر، تنها و بی کس، بعد از سال ها درد غربت و رازی که با خود داشته، فقط می خواهد دخترش را بشناسد و برخلاف توصیه همه، به دخترش نزدیک می شود.
در چند فیلم سینمایی و تلویزیونی، همین ماجرا را دیده ایم و در سکوت هیچ چیز جدیدی برای ما ندارد. بااین حال، پطرسی سعی می کند روایتش را بپیچاند و مثلاً مخاطب را با یک قصه معمایی روبرو کند. اما از همان ابتدای کار، دست خودش را رو می کند و هیچ ترفندی هم برای همراه کردن مخاطب ند سکانس ابتدایی فیلم، سکانس جذابی است. سودابه از راه رسیده است و در هتل مشغول مرتب کردن وسایلش است. در همین حال صدای او به عنوان راوی، شروع به صحبت می کند. سودابه اما مخاطب را هدف قرار نمی دهد. انگار شخصیت اول، در حال نوشتن دفترچه خاطرات یا نامه ای عاشقانه است و بیننده می تواند ذهن او را بخواند. سودابه با همسرش، بهرام (محمدرضا غفاری) صحبت می کند و از ترسش از بازگشت می گوید. در همین حال، با وسواسی بیمارگونه وسایلش را در اتاق می چیند و همه چیز را صاف و مرتب می کند.
در همین سکانس اول، بیننده متوجه می شود که قصه چیست. شخصیت سودابه به عنوان زنی که مشکلات روحی عمیقی دارد به او معرفی می شود و معمای زندگی این زن پیش چشم مخاطب گسترده می شود. زنی که به نظر می رسد عاشقانه همسرش را دوست داشته است و بعد از سال ها، برای پیدا کردن گمشده ای که فرزندش است به ایران بازگشته است.
شاید سکانس ابتدایی در سکوت بهترین و دراماتیک ترین سکانسی باشد که در فیلم می بینیم. اما عدم هماهنگی این سکانس با باقی روایت، در سکوت را به قصه ای چندپاره و نامنسجم تبدیل می کند.

در ادامه روایت، درد و دل عاشقانه سودابه با بهرام ادامه پیدا می کند. بیننده متوجه مرگ نابهنگام بهرام می شود و با این پرسش مواجه می شود که چرا سودابه باوجود زندگی عاشقانه ای که داشته، دخترش را بعد از مرگ همسرش رها کرده است.
هاشم زاده با نشانه گذاری های گل درشت، درهمان ابتدای روایت، سرنخ ماجرا را به بیننده می دهد. بیننده ای که بارها این قصه را دیده است، زمان زیادی نیاز ندارد تا تمام رازها را کشف کند. اما در سکوت گره دراماتیکی در چنته ندارد و آشکارا فاقد نقطه اوج است. پس زودتر از زمانی که مقتضیات قصه می طلبد، دستش را رو می کند و بیننده را یکسره با حقیقت زندگی سودابه رودررو می کند. درنتیجه بیننده، از مسیر قصه پیشی می گیرد و تمام کنش ها و برخوردها برایش بی اهمیت می شود. چراکه در اینجا و با آشکار شدن حقیقت، تازه بی منطقی دراماتیک در سکوت خودش را نشان می دهد.

علاوه بر این ها، راوی که در ابتدا نقش مهمی در روایت داشت و بار تعلیق و معمایی اثر را به دوش می کشید، با پیشروی روایت به پس زمینه رانده می شود. دیگر بیننده احساس نمی کند که مهمان ذهن آشفته سودابه است. زندگی آشفته سودابه با همه رازهای مگویش، جلوی چشم بیننده است و دیگر شخصیت اصلی چیزی برای عرضه به بیننده ندارد. بی ریتمی و یکنواختی کل فیلم هم مزید بر علت می شود تا مخاطب کاملاً از دنبال کردن در سکوت قطع امید کند.
در ادامه ریتم کند و روایت بی افت وخیز، در سکوت به دام زیاده گویی هم می افتد. کاراکترهای زیادی وارد قصه اش می کند که هیچ نقشی در روایت ندارند. به طور مثال بیننده تا پایان فیلم هم نمی فهمد که نقش پانته آ پناهی و کاراکتر او در فیلم چیست. همان طور که بازگشت سودابه به خانه قدیمی اش و تماشای فیلم های همسرش هم به نظر می رسد که فقط قرار است زمان فیلم را طولانی تر کند.
بازی خشک و جبری فاطمه معتمدآریا در کنار شخصیت پردازی که بهتر است بگوییم اصلاً وجود ندارد هم به این موارد اضافه کنید تا متوجه شوید چرا در سکوت تا این حد خسته کننده و طولانی به نظر می رسد. درواقع آنچه از متن فیلم نامه به قلم خود هاشم زاده به فیلم رسیده است، همان چیزی است که موجب شکست در سکوت می شود.

شخصیت های در سکوت تک بعدی و باسمه ای هستند. هیچ انگیزه منطقی ندارند و هیچ پیش زمینه ای از خودشان به بیننده ارائه نمی کنند. خط زمانی اتفاقاتی که سودابه از زمان باردارشدن تا ترک فرزندش تعریف می کند، گنگ و مبهم است و سکانس پایانی، بیهودگی همه رنج های او را بیشتر از پیش به بیننده یادآوری می کند و او را با بیهودگی بزرگ تری تنها می گذارد.
در سکوت فرم قابل قبولی دارد. تدوین، بی ریتمی اصلی روایت را جبران می کند و دوربین می تواند بیننده را با خود همراه کند. اما هیچ کدام از این ها نمی تواند عدم جذابیت قصه اصلی و بازی بد بازیگران را جبران کند. البته در میان بازیگران فیلم، سعید پور صمیمی، مثل همیشه درخشان است، اما حتی او هم میان این همه آشفتگی نمی تواند فیلم را نجات دهد.
درنهایت، باید گفت که ژرژ هاشم زاده، که بیشتر دستیار کارگردان و برنامه ریز بوده است و عمده فعالیت کارگردانی اش به تلویزیون برمی گردد، نتوانسته از سایه تلویزیون و قصه های کش دارش رهایی یابد. هاشم زاده با اولین فیلمش و همه ستاره ها و عوامل حرفه ای که دور خودش جمع کرده است هم به جایی نمی رسد.