معرفی فیلم سرآشپز پیشنهاد می کند

نمایش «سرآشپز پیشنهاد می کند» به کارگردانی شهاب الدین حسین پور روز دهم(7 بهمن) سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر ساعت 16 و 19 در تماشاخانه سنگلج به صحنه می رود؛ به همین بهانه نقد نمایش را بازنشر می کنیم.نمایش سرآشپز پیشنهاد می کند،درواقع یک کمدی تراژدی برگرفته از داستان معروف شاهنامه یعنی ضحاک مار دوش است. نویسنده از روال معمول یک داستان حماسی که همگان کم وبیش آن را می دانند آشنایی زدایی کرده و آن را به گونه ای کمدی نگاشته ، کمدی ای که در انتها همان تراژدی داستان ضحاک را به دنبال دارد. یک کمدی در سبک نمایش های سنتی آئینی ایران؛ که به لحاظ ماهوی می تواند با شیوه و سبک داستان همسو باشد؛ اما چنانچه ضحاک را از همان ابتدا کمدی بگیریم و البته به گونه ای ابله نشانش دهیم آن وقت دیگر آن سبویت ضحاک خود را نشان نمی دهد. این بر کسی پوشیده نیست که منظور، هدف و زیر متن داستانی که حکیم ابوالقاسم فردوسی نقل می کند نه ظاهر آن بلکه عمق قصه است و درواقع می خواهد بگوید که چنانچه فکر و اندیشه جوان و بالنده در متن جامعه نباشد روزگارتان ضحاکی خواهد شد و دیکتاتوری خون خوار و آدمکش چون ضحاک سالیان سال بر شما حکمرانی خواهد کرد و رگ حیاتتان را خواهد برید و ریشه هایتان را قطع خواهد نمود. ریشه هایی که از سنت، باور، آئین، فرهنگ وهنر و... گذشتگان سرچشمه گرفته. جمشید شاه مغرور گشت و به همه گفت باید او را چون خدا پرستش کنند و موبدان لب فروبستند. از همین جا سقوط او و شوربختی ایرانیان و ایران زمین آغاز گردید. ایرانیان از چاله بدر آمدند و به چاهی بس عمیق برای سالیانی بسیار دراز فروافتادند؛ و ضحاک هر آنچه خواست با آنان کرد. چون مغزهایشان از خرد و دانایی تهی شده بود چون موبدانشان نه صلاح مردم و مملکت بلکه صلاح خویش و سود خویش و آسودگی خویش را می خواستند. مردم از دست جمشید به ضحاک پناه بردند. چون شنیده بودند که « پدرش مرداس عرب، پادشاه اعراب ساکن دشت سواران نیزه گذار حاکمی عادل و خداترس بوده است.» پس لاجرم نتیجه گرفتند که پسرش ضحاک نیز چون پدر عادل و خداترس است و مردم دار. آنگاه با دستان خود ضحاک را به سلطنت ایران رساندند و خود را در بلایی درانداختند که هزار سال بعد به دست فریدون در هم شکست. خونخواه ای که هزار سال بر ایران و ایرانی سایه شومش را گسترانید.

سواران ایران همه شاه جوی نهادند یک سر به ضحاک روی

به شاهی بر او آفرین خواندند ورا شاه ایران زمین خواندند

هرآنگاه که مردم حکمرانانشان غره گشته چون جمشید شوند و مردم چون مردمان آن روزگار و سواران یعنی سردمداران جامعه به سوی دشمن دست یاری دراز کنند این گونه خواهد شد. جوانانشان به کشتن خواهد رفت و کیانشان طعمه کفتاران و روبه صفتان خواهد گردید. حکیم فردوسی حرف هرروز و امروز را می زند. حرف روزگاران ما را، در حال نمایش با نابودی و به زندان افکندن ضحاک تمام می شود و باز در اینجا حکیم فردوسی او را به تمام و کمال توسط فریدون نمی کشد بلکه فریدون او را در البرز کوه به بند می کشد یعنی اینکه به هوش باشید هماره ضحاک و ضحاکیان زنده اند وهیچگاه نمی میرند و اگر افکارتان را بلند و آماده نگه ندارید و خردتان را با احساس ناپخته و خام درآمیزید نگاهتان به خارج از مرزها و دشمنان باشد. روزگارتان چون روزگار مردم ایران در زمان ضحاک خواهد شد. پس از دین و آئین و... پدران خود بیرون نشوید. وبر آن استوار بمانید.چرا فردوسی بر شانه های ضحاک مار را می رویاند ماری که به واسطه بوسه ابلیس پدیدار می شود. باید گفت مار در اسطوره های باستانی نشانه باور و اعتقاد و مذهب است. این جانور از ادوار پیش ازتاریخ به طور گسترده ای مورد پرستش بود و یک نماد دینی با مفاهیم وسیع و متنوع به شمار می رفت .از سویی سرانجام مار در باورهای مسیحی به الگوی فریب نزد عیسویان تبدیل گردید و به صورت یک نماد در داستان هبوط آدم و همچنین شیطان درآمد. در برخی از باورهای باستانی مار نماد هرج ومرج در کیهان است. باید گفت حکیم فردوسی با درایت و علم و اشراف کامل نماد مار را انتخاب کرده ،ماری که حاصل بوسه اهریمن است؛ و ضحاک توسط همین باوری که مارهایش ایجاد کرده بودند بر مردم ایران زمین هزار سال سایه حکومت شوم و ظالمانه اش را گسترانید. این مارها اندیشه و خرد و فکر بارور و بالنده جامعه را که توسط جوانانش تولید می شود می خورند. ونمی گذارند که جامعه به سوی رشد و تعالی و تکامل و نجات همسو با تحولات زمان پیش برود. فردوسی می خواهد بگوید نگذارید با باورهای غلط مغز جوانانتان شستشو شود و درواقع خورده گردد. او فریدون را که به دور از همه این باورها رشد کرده و توسط شیر گاو برمایه که موهای تنش هرکدام به رنگی است پرورش می یابد ، برای سرنگونی ضحاک ساخته وپرداخته می کند. رنگارنگی موهای بدن گاو نشانه تنوع افکار و آرا و اقوال مختلف است. درواقع فریدون افکاری آزادمنشانه دارد به دوراز هرگونه دگماتیسم و دیکتاتوری و استبداد و جزم اندیشی و تمامیت خواهی. چراکه به جز گاو برمایه که نشانه قدرت و زایش و باروری نیز هست نزد پیری فرزانه در البرز کوه رشد یافته وبالنده می گردد. فردوسی چنین کسی را برای سرنگونی ضحاک در نظر می گیرد.در نمایش اما بیشتر به جنبه کمدی توجه شده است و لاجرم در سطح می ماند. تراژدی آن هم مربوط به خود داستان ضحاک است که عملاً نمی توان از آن جدایش کرد. هرچند که در کمدی نمودن ادبیات کهن وحماسی واسطوره ای می باید شان آن را در نظر داشت؛ یعنی به گونه ای نشود که تنها مستمسک ما قرار گیرند برای به صحنه بردن یک نمایش. چرا که در آن صورت هدف و زیر متن اصلی به اصطلاح « قلب شده» و خود را نشان نمی دهد حال آنکه باید زیر متن چنین ادبیاتی را برای مخاطب شکافت وتحلیل کرد . کارگردان اما در اجرا نشانه هایی را به لحاظ دراماتیک گنجانده مانند رنگ و مدل لباس آشپز و... بازی ها هم نسبتاً روان و بدون غلو بیش ازحد صورت پذیرفته بود. درواقع ما علاوه بر یک کمدی تراژدی با یک کمدی موزیکال هم روبرو بودیم که پرداخت نسبتاً مناسبی به لحاظ نوع شعر و موسیقی داشت و گذشته از بخش هایی که تکرار می شود مانند بعضی از حرکات و میزان ها و... از ریتم مطلوبی برخوردار است. چیزی که در این میان با نمایش هم خوان نبود استفاده از الفاظ و کلمات نامتجانس و نامأنوس بود. حتی اگر بعضی از این کلمات به صورت بداهه نیز باشد باید از گفتنش پرهیز شود چراکه نه در شان این نمایش است و نه در شان تالار سنگلچ. نوعی لودگی را بر کار سوار می کند که بیشتر خاص نمایش های معروف به تئاتر آزاد است. «البته تئاتر آزاد سابق » که دیگر آن نمایش ها هم سعی می کنند کمتر از این الفاظ استفاده کنند. درهرحال باید در استفاده از زن پوش هم دقت شود که به سوی ادا واطواربیش از حد لزوم ولوده بازی نرود. از این ها که بگذریم شاهد نمایش خلاقانه ای بودیم چه در متن و چه اجرا. باشد که زمانی داستان حماسی ضحاک را آن گونه که حکیم ابوالقاسم فردوسی سروده و به رشته تحریر درآورده بر صحنه تئاتر شاهد باشیم. به گروه خسته نباشید می گویم.