حکاکی روی انواع سطوح چگونه انجام میشود؟

آشنایی با هنر حکاکی

حکاکی(Engraving) ایجاد طرح و نقش بر روی فلزات، کاشی، چوب و موارد دیگر است. این کار با ایجاد برجستگی و فرورفتگی با کمک ابزار فلزی که می تواند مغار پیچ گوشتی یا چاقو نیز باشد، انجام می شود. یکی از روش های #حکاکی استفاده از موم عسل جهت پوشش ضد اسید، قلم نی جهت طراحی، و اسید فلوریدریک(Fluoridric acid) جهت تثبیت طراحی می باشد به نحوی که با موم عسل مایع روی نگین را پوشانده بعد از سرد و جامد شدن موم با قلم نی که برعکس قطع خورده روی عقیق طراحی کرده سپس چند قطره اسید روی قسمت های طراحی شده قرار داده و با آب ولرم شسته حالا طراحی ثابتی روی عقیق داریم که می توان با ابزار و مته های حکاکی آن را عمیق کنیم. متأسفانه استفاده از دستگاه های حکاکی در حال حاضر ضربه سختی به هنر کهن حکاکی و هنرمندان این رشته زده است و روح هنری حکاکی را زیر سؤال برده است اما سرعت انجام حکاکی را بسیار افزایش می دهد و مزیتهای خاص خود را دارد اما از لحاظ هنری ارزش چندانی ندارد.

پیدایش هنر حکاکی

در آن زمان این عمل به عنوان یک کار هنری تلقی نمی شد. بعدها با پیدایش فلزات حکاکی شکل و شیوه جدیدی به خود گرفت و علاوه بر حکاکی روی سنگ و دیوارهای سنگی که اتفاقا به واسطه پیدایش فلز شکل بهتری به خود گرفت بود بخش جدید، حکاکی فلزات هم به آن اضافه گردید و روز به روز تکامل بیشتری یافت ، جهت ثبت و شمارش صلاح ها ((که اولین مارک زنی تاریخ است)) وزیبا سازی صلاح ها ی افراد خاص ازجمله پادشاهان و …. از حک روی فلز استفاده می شد، که در آثار بدست آمده تاریخی نمونه های نخستین آن قابل مشاهده است .

تاریخچه حکاکی

این مورد با توجه به پیشینه تاریخچه حکاکی غنی در ایران هم بسیار فراگیر بوده طبق آثار کشف شده قبل از پیدایش خط ایرانیان از مهر در راستای اعتبار بخشی به اسناد استفاده می کردنند و ایرانیان باستان بیشترین نقش در اعتبار بخشی به مهر و هنر حک فلز را داشته اند .

از دسته های مهم صنعت مهر آن زمان مهر های فلزی می باشد مهری از جنس فلزات مختلف که به وسیله ابزار های بدوی حکاکی و هنر دست استاد کار صورت می گرفت.

حکاکی ظروف ،حک عقیق ، حکاکی سنگ های تزیینی ،حکاکی انگشتر ،حک چوب ،حکاکی مجسمه ها وپیکر تراشی (به ویژه در روم و یونان باستان) سنگ تراشی (درایران باستان) و ساخت نما های باشکوه از سنگ و فلز باعث شد حکاکی را در بخش هنری و استفاده از حک فلز در انواع صلاح ها (شمشیر و نیزه و …) در بخش صنعتی این امر را به بخش جدا نشدنی تاریخ تبدیل شود.

انواع شیوه حکاکی

حکاکی سنتی

حکاکی را هنری ظریف بر روی آهن توصیف کرده اند.
این هنر و صنعت همیشه در کشور ما به روش های سنتی انجام داده می شود.
هنر حکاکی بر روی فلزات مختلف از قبیل مس، نقره، برنج، طلا و یا مخلوطی از طلا و فلزات دیگر قابل انجام دادن است.
برای این کار اول پشت فلزی را که می خواهند حکاکی بر روی آن انجام دهند با قیر می پوشانند، این کار باعث می شود که از چین و چروک خوردن و موج برداشتن آن فلز که توسط چکش کاری بوجود می آید، جلوگیری شود.
بعد از انجام قیر پوشی، طرحی را که برای آن فلز انتخاب کرده اند بر روی آن فلز کشیده و به وسیله ابزار مخصوصی به نام نیم بر روی فلز را شروع به برداشتن می کنند.
در بعضی اوقات، بسته به سلیقه استادکار نقشها را به وسیله نقره و یا طلا تزئین می کنند.

حکاکی مدرن

حکاکی مدرن ایجاد طرح ونقش بروی فلزات، کاشی، چوب و موارد دیگر است. این کار با ایجاد برجستگی و فرو رفتگی با کمک ابزار فلزی که می تواند مغار پیچ گوشتی یا چاقو نیز باشد، انجام می شود.
دستگاه های حکاک با بهره گیری از فن آوری روز دنیا که به توسط مکانیسم حرکتی ریل.بیرینگ و استپرموتور، به قلمهای قوی حکاکی از جنس تنگستن و کارباید که یکی از سخت ترین مواد به شمار می رود مجهز شده اند. در نظر داشته باشید که این قلم می تواند با قلم از جنس سرامیک تعویض شود. فرامین حک از دو راه به مکانیسم اعمال میشود. راه اول به وسیله رایانه می باشد که با وجود نرم افزار مخصوص دستگاه ، توسط هر نرم افزار قابل اجرا در ویندوز قابل کنترل بوده و خروجی آنرا مثل یک پلاتر حرفه ای حک میکند. راه دوم از طریق خود دستگاه می باشد که حک های ساده در حد حروف و اعداد به اضافه شماره سریال تولیدی دستگاه را می تواند بدون نیاز به رایانه حک کند.

حکاکی لیزری

حکاکی لیزری جزو جدیدترین شیوه های حکاکی است که با بهره گیری از ماشین آلات به روز، تحول بزرگی در حوزه تبلیغات و چاپ ایجاد کرده است. دستگاههای حک و برش لیزری توانایی چاپ و حکاکی روی سطوح فلزی،چوبی، شیشه ای، پلیمری و. . . را دارند.

حکاکی لیزری روشی است که از یک پرتو لیزر(Laser beam) برای تغییر سطح یک شی از قبیل کاهش ضخامت اجسام یا برجسته کردن طرح دلخواه بر روی سطوح مختلف اعم از لوح تقدیر، هدایای تبلیغاتی، تندیس، ماکت، خودکار، جاسوییچی، فلش و .... با جنس های مختلف از قبیل پلکسی، مولتی استایل، چوب، پارچه و شیشه و فلز.... استفاده می کند.

این فرآیند عمدتا برای حکاکی تصاویر و نوشته های مختلف و همچنین نشانه گذاری روی سطح اجسام استفاده می شود. لیزر همراه با حرارت زیاد، ماده را تبخیر و حفره هایی را ایجاد می کند که باعث ایجاد تصویر نهایی یا نوشته هایی روی جسم می شود.حکاکی لیزر در خانه طراحان سام با دستگاه تروتک (TROTEC) اتریشی انجام می شود.

دقت و ظرافت در اجرای طرح حکاکی، قابلیت پیاده سازی نقوش و طرح های پیچیده، سرعت وکیفیت بالای در برش و حجم کم متریال(material) دور ریز ، مهمترین مزایای حکاکی لیزری نسبت به حکاکی سنتی است.

• انواع حکاکی لیزر:

حکاکی لیزر شیشه حکاکی لیزر هدایای تبلیغاتی حکاکی لیزر پلکسی(Plexi) حکاکی لیزر چوب حکاکی لیزری چوب بالسا حکاکی لیزری مولتی استایل(Multi-style) حکاکی لیزر مقوا ماکت حکاکی لیزری مقوا و کاغذ حکاکی لیزری طلق حکاکی لیزری چرم حکاکی لیزری پارچه و نمد

• کاربردهای حکاکی لیزری:

کاربرد حکاکی لیزری بسیار متنوع است.

• ساخت ماکت و پازل،تزئینات در حوزه هدایای تبلیغاتی، نقوش مهرها، تابلوهای نوری، کارت پستال و کارت های عروسی فانتزی با متریال های چوب و پلکسی گلاس و دیگر محصولات
• حک بر روی انواع هدایای تبلیغاتی مانند: ست های رومیزی، خودکار و...
• حک بر روی چرم طبیعی و مصنوعی مانند: سررسید، کیف پول، کیف دستی، کیف لپ تاپ، کفش و...
• حک بر روی قطعات صنعتی مانند: حک ایران کد، بارکد و شماره سریال، لوگو، نام و آرم، آدرس و...
• حک بر روی چوب، سنگ و شیشه مانند: چهره، نوشته، تصویر، نقش و نگار و...
• استفاده از حکاکی لیزری برای بسیاری از برنامه های مختلف مانند دستگاه های پزشکی، هنرهای زیبا و...

ویژگی ها و مزایای حکاکی لیزری:

بدلیل دقت و ظرافت حکاکی لیزری، این روش نسبت به سایر روش های حکاکی دارای مزایای بیشتری است.

امکان حک لیزری در سایزهای مختلف و طبق نیاز مشتری نیاز به ساخت الگو ندارد حکاکی لیزری دائمی و ماندگار است و در اثر عواملی مانند تغییر دما، تماس با اجسام دیگر یا تماس مدام با دست و ... پاک نمی شود. مواردی که توسط لیزر حکاکی شده مانند نوشته ها و علائم و ... را نمی توان جعل کرد. حکاکی اشکال پیچیده و اعداد و حروف کوچک همراه با بالاترین دقت در کوتاه ترین زمان تکرار پذیری حکاکی بدون کوچکترین تغییرات کیفیت حکاکی با لیزر بسیار بالاتر از روش های الکتروشیمیایی(electrochemical) و پانتوگراف(Pantograph) است سریع، راحت و مقرون به صرفه است قابلیت حکاکی شماره سریال و بارکد قابلیت اجرای ایده به محصول نهایی حکاکی لیزری موثرتر از حکاکی سنتی برای اجناس کوچک است زیرا احتمال آسیب دیدن یا تغییر شکل مواد کمتر است.

• مزایای استفاده از دستگاه های حکاکی لیزری:

حکاکی لیزری بدون نیاز به تماس با قطعه کار انجام می شود. حکاکی دستگاه لیزر، بسیار دقیق است و دارای قابلیت تکرار طرح و تولید محصول است که در مقایسه با روش های سنتی بدون نقص میباشد. دستگاه های لیزر حکاکی، کیفیت بالایی در اجرای طرح دارند و از این نظر نسبت به سایر دستگاه ها برتری دارند. سرعت بالای این دستگاه ها در کیفیت انجام کارهای ظریف تاثیر منفی ندارد از این رو برای اجرای کارهای تیراژ بالا بسیار مناسب است. با استفاده از دستگاه حک لیزری می توان متریال های مختلف را با عمق های متفاوت و مطابق با خواست مشتری انجام داد.

انواع حکاکی از نظر هنر و صنعت

اگر بخواهیم تاریخچه حکاکی را به دو بخش هنری و صنعتی تقسیم کنیم . در بخش هنری هنوز هم شیوه گذشته گان دارای ارزش بیشتری است.در واقع شیوه حکاکی دستی که به لحاظ هنری دارای ارزش بیشتری میباشد . وگرنه امروزه با توجه به پیشرفت علم و صنعت و دستگاه های حکاکی فلزات و سنگ و چوب قابلیت اجرای انواع طرح ها و نقش ها با سرعت و کیفیت بسیار بالا فراهم است .

طبق شواهد به دست امده از آثار از حک روی فلز برای شناسایی تعدادصلاح ها و حتی با حکاکی پلاک هایی(( بدوی و متناسب با آن دوره تاریخی )) سعی در شناسایی افراد نظامی و کشته شدگان در جنگ ها را داشته اند که نشان از هوشمندی انسانها در آن زمان را دارد .

روشی که با گذشت هزاران سال به شیوه نوین هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرد .و اهمیت حکاکی پلاک و حک فلز را در آن زمان نشان می دهد .

اما در بخش هنری ارزش کار دست و هنر استاد کار دارای ارزش والاتری است نسبت به انواع دستگاه های حکاکی و صنعتی .

دستگاه حکاکی فلزات

اما در بخش صنعتی به ویژه حکاکی فلزات با توجه به تیراژ تولید و سرعت روند کار استفاده از سیستم دستی عملا غیر ممکن بوده و با توجه به هزینه کم و شرایط دستگاه حک روی فلز استفاده از این سیستم در صنعت رواج یافته است. امروزه انواع روشهای حکاکی با توجه به شرایط قطعه ونوع خط تولید در صنعت مورد استفاده قرار می گیرد

حکاکی به روش کوبشی مرسوم ترین و کم هزینه ترین و یکی از سریع ترین روشهای حکاکی فلزات بوده که بنا بر دلایل ذکر شده برای مارک زنی ، پرتیراژ ترین نوع ماشین حک مورد استفاده در صنعت می باشد

صنایعی از قبیل خودرو سازی، قطعه سازی خودرو،قطعات صنعتی ، سازه فلزی و سوله ، نفت و گاز و پتروشیمی ، صنعت آسانسور و متالوژی و قالب سازی و لوازم خانگی و …. از حک روی فلز جهت مارک زنی و شناسایی محصول و …استفاده میگردد.

حکاکی روی چه متریال هایی انجام می شود؟

حکاکی روی شیشه

در گذشته طراحی روی شیشه و آینه توسط دستگاه های خاصی و یا با دست و مواد اسیدی انجام می شد که محدودیت هایی نیز در طراحی ها و ایجاد نقوش وجود داشت اما با پیشرفت تکنولوژی ایجاد این طرح ها در سطح بسیار وسیع به عهده لیزر گذاشته شد.

حکاکی روی چوب

منبت کاری تراشه های چوبی، هنر کنده کاری و حکاکی روی چوب است. به این صورت که قسمت های کوچک و کم عمق از روی صفحه چوب تراشیده می شود. برای ایجاد تراش های مناسب به دو نوع چاقوی حکاکی نیاز هست؛ یکی برای کندن قسمت های کوچک چوب از روی صفحه و دیگری برای طرح دادن به قسمت های تراشیده شده.

حکاکی روی فلزات

حکاکی علاوه بر آهن بر روی طلا و مس و نقره هم انجام می شود . برای انجام این هنر که از صنایع دستی فلزی می باشد پشت ظرف مورد نظر را قیر میزند تا حین انجام کار ظرف موج برندارد و بعد طرح دلخواه را روی فلز می کشند و با ابزار مخصوص آن را حک می کنند .امروزه دستگاه های حکاکی هم وجود دارد که این کار را به صورت اتوماتیک انجام میدهد.

با هنر آیینه کاری و جزئیاتش آشنا شوید